Ο Κολωνός είναι μια πυκνοκατοικημένη συνοικία της Αθήνας. Ανάμεσα σε βιομηχανικά κτίρια, ελάχιστους ακάλυπτους χώρους, αμέτρητους τοίχους με γκράφιτι και χαμηλά σπίτια με ψηλές πόρτες, στην οδό Ζηνοδώρου 3 βρίσκεται το οίκημα που στεγάζει την Κιβωτό του Κόσμου. Το μεσημέρι που βρέθηκα εκεί θα συναντούσα έναν άνθρωπο που γνωρίζει ακριβώς τι σημαίνουν οι λέξεις «αξιοπρέπεια», «δύναμη» και «σεβασμός». Μια προσωπικότητα που λειτουργεί ως παράδειγμα προς μίμηση, εκπέμπει αισιοδοξία και πιστεύει στα θαύματα της ζωής. Αφορμή της συνάντησής μας στάθηκε το Βραβείο του Ευρωπαίου Πολίτη που κέρδισε ο πατέρας Αντώνιος και η Κιβωτός του Κόσμου. Μάλιστα, ο πατέρας Αντώνιος πήγε στις Βρυξέλλες για την παραλαβή του, συνοδευόμενος από δέκα παιδιά της Κιβωτού του Κόσμου.
Ο πατέρας Αντώνιος γεννήθηκε στη Χίο το 1971, αλλά μεγάλωσε σε μια εργατούπολη, στη Δραπετσώνα, σε συνθήκες ακραίας φτώχειας, ανάμεσα σε ανθρώπους που πάλευαν για το μεροκάματο. Από μικρή ηλικία ήταν ανήσυχος και είχε την τάση να βοηθά, να συμμετέχει σε δράσεις και να νοιάζεται για τους άλλους. Παιδί μιας πολυμελούς οικογένειας με πέντε παιδιά, διδάχτηκε από νωρίς ότι σημασία δεν έχουν τα υλικά αγαθά, μόνο ο πλούτος των συναισθημάτων. Έτσι, υπηρέτησε ως εφημέριος στον Άγιο Γεώργιο Ακαδημίας Πλάτωνος, στον Κολωνό, μια υποβαθμισμένη περιοχή της Αθήνας με πολυάριθμα προβλήματα.
Όλα αυτά τα χρόνια, ό,τι διατηρώ πιο έντονα στη μνήμη μου είναι οι αγώνες, οι κόποι, οι θυσίες, η χαρά και η ευτυχία τού να βλέπεις παιδιά που άλλοι θεωρούσαν «καμένα χαρτιά» αναζωογονημένα. Έρχονται σαν μαραμένα λουλούδια κι εμείς τα ποτίζουμε με αγάπη. Κι εκείνα ανθίζουν.
Η Κιβωτός του Κόσμου ιδρύθηκε το 1998 στην Αθήνα από τον εικοσιεξάχρονο τότε πατέρα Αντώνιο Παπανικολάου, με όπλα την αγάπη του για τα παιδιά, την ανιδιοτελή προσφορά και την επιθυμία του για τη δημιουργία μιας στοργικής φωλιάς και φροντίδας για το παιδί, τον νέο και τον γονιό που βρίσκονται σε ανάγκη και διαβιούν στις χαραμάδες της κοινωνίας, σε μια διαφορετική Αθήνα, συγκεκριμένα στην περιοχή της Ακαδημίας Πλάτωνος.
Πριν από είκοσι χρόνια, λοιπόν, αποφάσισε να πλησιάσει μια ομάδα παιδιών που έπαιζαν μπάσκετ έξω από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, με απώτερο σκοπό να τα γνωρίσει και να αφουγκραστεί τις ανάγκες τους. «Έμενα στην απέναντι πολυκατοικία και είχα καταλάβει ότι αυτά τα παιδιά περίμεναν από μένα μια κουβέντα, μια συμβουλή, τη φροντίδα που ίσως δεν είχαν στο σπίτι. Όμως το ράσο ήταν ένα ταμπού, τους απωθούσε. Μιλάμε για νέους που είχαν εξάρτηση από ουσίες, παιδιά με γονείς φυλακισμένους, εφήβους που είχαν εγκαταλείψει το σχολείο. Το μόνο που μου απέμενε ήταν να τους εκφράσω την αλήθεια μου. Άλλωστε, πώς αλλιώς θα μπορούσα να κερδίσω την εμπιστοσύνη τους;» αναρωτιέται.
«Το μόνο που γνώριζαν ήταν η παραβατικότητα, η έλλειψη σεβασμού, μια ζωή χωρίς προοπτική για αλλαγή και εξέλιξη, ενώ η επίσημη Εκκλησία τούς αγνοούσε» σημειώνει. Εκείνη ήταν η πρώτη φορά που ένας άνθρωπος εστίαζε στις δικές τους ανάγκες, άκουγε τα προβλήματά τους και τους έλεγε ότι υπάρχει κι άλλος τρόπος ζωής. Τότε ξεκίνησε να δημιουργείται η Κιβωτός, αρχικά στους χώρους ενός πρώην καφενείου. Ακόμη και το όνομα το επέλεξαν τα ίδια τα παιδιά. Έλεγαν διάφορες λέξεις, όπως «φωλιά» ή «καταφύγιο». «Φάνηκε πως το ένιωθαν σαν κάτι που τους διαφύλασσε, τους προστάτευε, κι έτσι είπαμε να το ονομάσουμε "Κιβωτό"» λέει. Ήταν η αρχή μιας δύσκολης διαδρομής, μιας πορείας που διαγράφηκε βήμα-βήμα, που δύο δεκαετίες αργότερα έφτασε στη σημαντική ευρωπαϊκή βράβευση.
Με την ίδια χαρακτηριστική απλότητα, τη γενναιότητα που διακρίνεται στο βλέμμα του, την έμφυτη ευγένειά του, με υποδέχεται, πράος και ειλικρινής, στο γραφείο του. Τι σημαίνει για εκείνον αυτό το βραβείο; «Προσωπικά, ως ορθόδοξος ιερέας, θεωρώ ότι κάνω το καθήκον μου και δεν χρειάζομαι τα βραβεία για να κάνω ό,τι είμαι υποχρεωμένος να κάνω. Η βράβευση συμβάλλει καταλυτικά στην πιστοποίηση του έργου μας, ώστε να γίνει ακόμα πιο γνωστό και να λάβουμε μεγαλύτερη βοήθεια. Άρα, για την οργάνωσή μας είναι πολύ σημαντική, το έργο μας προβάλλεται σε όλο τον κόσμο και αναγνωρίζεται διεθνώς η δύναμη της Κιβωτού. Επίσης, είναι αξιοσημείωτο ότι στα είκοσι χρόνια λειτουργίας μας δεν έχουμε λάβει ποτέ μία κρατική δεκάρα και αυτό ήταν κάτι που συνυπολογίστηκε στην ευρωπαϊκή βράβευσή μας. Ό,τι έχουμε καταφέρει οφείλεται στην ενεργοποίηση των καλύτερων κυττάρων της κοινωνίας μας. Εξακολουθούμε να στοχεύουμε στη μέριμνα και στη φροντίδα της μητέρας, ώστε να μπορεί να μεγαλώσει εκείνη το παιδί της. Έτσι, έχουμε επιτύχει να αποϊδρυματοποιήσουμε πάνω από 800 παιδιά και βοηθήσαμε ώστε να αποκτήσει αξιοπρέπεια η άγαμη μητέρα και ο κακοποιημένος γονιός. Από κει και πέρα, τη στηρίξαμε ως προς αυτά που χρειάζεται, προκειμένου να φτάσει στο σημείο να θαυμάζει το παιδί της. Την ενδυναμώσαμε, την κινητοποιήσαμε, την εντάξαμε σε ένα ολιστικό πρόγραμμα. Πρόκειται για γυναίκες χωρίς υποστηρικτικό περιβάλλον, τις οποίες φροντίζουμε όχι απλώς δίνοντάς τους στέγη αλλά βοηθώντας τες να αποκτήσουν καινούργιο επάγγελμα. Σήμερα, φιλοξενούμε 400 παιδιά στην Αθήνα, μαζί με τα παιδιά του κέντρου ημέρας, ενώ άλλα 200 παιδιά βρίσκονται στα παραρτήματά μας» αφηγείται με ένα χαμόγελο ικανοποίησης.
Εδώ και χρόνια η δράση της Κιβωτού είναι ευρέως γνωστή όσον αφορά τη μέριμνα για μικρά απροστάτευτα παιδιά, τα περισσότερα από μονογονεϊκές οικογένειες, αλλά και πολλά χωρίς γονείς, που βιώνουν δύσκολες συνθήκες αδιαφορίας, εγκατάλειψης και έλλειψης ιατρικής φροντίδας. Η Κιβωτός καλύπτει εξ ολοκλήρου και φροντίζει όσους χρειάζονται προστασία, από βρέφη μέχρι ενήλικες, όσους έχουν υποστεί κακοποίηση, παραμέληση και έχουν εκτεθεί σε πολύ άσχημες συνθήκες. Τα παιδιά ζουν σε μεγάλα σπίτια με παιδαγωγούς-φροντιστές και είναι σαν μια μεγάλη οικογένεια. Τίποτα δεν θυμίζει ιδρυματικού τύπου φροντίδα.
Επίσης, κύριο μέλημα της Κιβωτού είναι, όταν υπάρχει γονέας που ενδιαφέρεται για το παιδί κι έχει την ικανότητα να το φροντίσει, αυτό να μην απομακρύνεται από την οικογένεια. Ακόμα και περιπτώσεις μονογονεϊκών οικογενειών με σοβαρά οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα λαμβάνουν στήριξη σε πολύ βασικές τους ανάγκες, όπως τα τρόφιμα, ο ρουχισμός, η ιατρική περίθαλψη και όλα όσα εξασφαλίζουν έναν αξιοπρεπή τρόπο διαβίωσης. Παράλληλα, οι οικογένειες υποστηρίζονται από υπηρεσίες συμβουλευτικής, συμμετέχουν σε ομάδες με ειδικούς σε θέματα οικογενειακών σχέσεων, ενημερώνονται από προγράμματα κατάρτισης, ώστε να ενισχυθούν και να αναλάβουν την ευθύνη των παιδιών τους.
Στη συνέχεια, ο πατέρας Αντώνιος ξεκαθαρίζει: «Θέλουμε να ξυπνήσουμε τα παιδιά, να συνειδητοποιήσουν ότι τα άσχημα που συνάντησαν στη ζωή τους έγιναν από άλλους και πως το πιο σημαντικό είναι να βιώσουν τις μαγικές στιγμές της παιδικής τους ηλικίας. Το μεγαλύτερο λάθος που κάνουμε όλοι όταν δεν συγχωρούμε είναι ότι παύουμε να γνωρίζουμε τα στάδια των ετών. Τρέφουμε θυμό, μνησικακία, νομίζοντας ότι τιμωρούμε αυτόν που μας έκανε κακό, ενώ ουσιαστικά το μόνο που πετυχαίνουμε είναι να τιμωρούμε τον εαυτό μας. Γι' αυτό ο ρόλος μας είναι θεραπευτικός».
Tο μεγαλύτερό μου όνειρο είναι ένα σπίτι για κάθε παιδί. Βασικότερο σύνθημα της Κιβωτού είναι το εξής: «Δεν έχεις αυτό που αγαπάς, αγάπα αυτό που έχεις». Αν χάσεις το παρόν της ζωής σου, δεν υπάρχει επιστροφή.
Η Κιβωτός του Κόσμου είναι μια μεγάλη οικογένεια πλέον. Μέλη αυτής της οικογένειας είναι τα παιδιά, οι γονείς, οι συνεργάτες, οι εθελοντές, οι συμπαραστάτες. Είναι μια μεγάλη αγκαλιά αγάπης, φροντίδας και στοργής που μεγαλουργεί στην Αθήνα, στον Πειραιά, στην Πωγωνιανή και στην Κόνιτσα της Ηπείρου, στον Βόλο και στη Χίο. «Τα παιδιά μας, είτε ελληνόπουλα είτε από άλλες χώρες, βιώνουν σήμερα τη στοργή και την ειρήνη της Κιβωτού του Κόσμου, μακριά από την πρότερη φτώχεια, την πείνα, τον ρατσισμό και άλλες πληγές που μαστίζουν καθημερινά την κοινωνία μας» υπογραμμίζει ο πατέρας Αντώνιος.
Λίγα χρόνια πριν, με είχε προσκαλέσει στο ακριτικό κι ερειπωμένο χωριό της Πωγωνιανής, που ζωντάνεψε ξανά από την αγάπη. Εκεί είδα παιδιά σε ρόλο γεωργών και κτηνοτρόφων, να εκπαιδεύονται στην ανατροφή και στη φροντίδα των ζώων, στην καλλιέργεια της γης, και να αναλαμβάνουν την ευθύνη γι' αυτό που κάνουν, κατακτώντας ταυτόχρονα ένα μεγάλο εφόδιο κι ένα μάθημα ζωής. Στο Σπίτι Φιλοξενίας στην Πωγωνιανή, δυναμικότητας 100 κλινών, διαμένουν σήμερα περίπου 55 παιδιά που ζουν καθημερινά το θαύμα της φύσης σε ένα πανέμορφο τοπίο, σε ελάχιστη απόσταση από τα ελληνοαλβανικά σύνορα. Τον Σεπτέμβριο του 2017 ξεκίνησε και η λειτουργία του καινούργιου Σπιτιού Φιλοξενίας Παιδιών της Κιβωτού του Κόσμου στην ακριτική Κόνιτσα Ιωαννίνων, το δεύτερο παράρτημα της Κιβωτού στην Ήπειρο.
Παράλληλα, σε ένα άλλο ακριτικό μέρος, τη Χίο, το νησί καταγωγής του πατρός Αντωνίου, έχει δημιουργηθεί άλλη μια Κιβωτός. Χωρίς να διστάσει, ανέλαβε την αναμόρφωση και αξιοποίηση ενός μεγάλου χώρου, ενός παιδικού χωριού που διαθέτει αθλητικές εγκαταστάσεις και παρέχει, πέρα από την πλήρη φροντίδα των παιδιών, τη δυνατότητα για εκπαιδευτικές και αθλητικές δραστηριότητες υψηλού επιπέδου. Έτσι, στο παιδικό χωριό του Αίπους φιλοξενούνται σήμερα 35 παιδιά, ενώ ο αριθμός αυτός μεγαλώνει συνεχώς, αφού, όπως τονίζει, «δεν θα μπορούσαμε να κλείσουμε τα μάτια στο προσφυγικό ζήτημα που πλήττει τη χώρα μας. Γι' αυτό, η Κιβωτός του Αιγαίου έχει αναλάβει πλήρως τη φροντίδα όλων των ασυνόδευτων ανηλίκων που φτάνουν στο νησί της Χίου, παρέχοντάς τους ό,τι χρειάζονται για μια αξιοπρεπή διαμονή, πάντα σεβόμενη τη διαφορετικότητά τους».
Επιπρόσθετα, τον Νοέμβρη του 2016 η Κιβωτός αγκυροβόλησε και στο Διμήνι Μαγνησίας, που βρίσκεται πολύ κοντά στην πόλη του Βόλου. Εκεί μεγαλώνουν είκοσι επτά αγόρια, ενώ η δυναμικότητα του σπιτιού μπορεί να φτάσει μέχρι και τα τριάντα πέντε παιδιά. Το κτήμα περιλαμβάνει ελαιώνα, αμπελοκαλλιέργειες, θερμοκήπιο και οπωρώνα.
«Πολλοί άνθρωποι προτιμούν να λυπούνται τα παιδιά. Όμως, αν σε λυπηθώ, δεν σε τιμώ, σε υποτιμώ. Απλώνοντας το χέρι και δείχνοντας την ελεημοσύνη μας, τους μετατρέπουμε σε ζητιάνους. Το δικό μας μότο είναι ότι όλοι μπορούν να δημιουργήσουν την τύχη και τη ζωή τους. Ο σεβασμός στη διαφορετικότητα, οι ισότιμες σχέσεις και η έννοια της αγάπης χωρίς ανταλλάγματα είναι οι αρχές που διέπουν την πορεία της Κιβωτού» επισημαίνει ο πατέρας Αντώνιος και συμπληρώνει: «Όλα αυτά τα χρόνια, ό,τι διατηρώ πιο έντονα στη μνήμη μου είναι οι αγώνες, οι κόποι, οι θυσίες, η χαρά και η ευτυχία τού να βλέπεις παιδιά που άλλοι θεωρούσαν "καμένα χαρτιά" αναζωογονημένα. Έρχονται σαν μαραμένα λουλούδια κι εμείς τα ποτίζουμε με αγάπη. Κι εκείνα ανθίζουν».
Στο ταξίδι στην Πωγωνιανή, μαζί με τον πατέρα Αντώνιο ήταν η πρεσβυτέρα του, Σταματία, αλλά και ο γιος του, Νώε. Τότε μου είχε κάνει εντύπωση ο τρόπος που τα παιδιά γοητεύονταν από τις ιστορίες που τους διηγούνταν. Εκείνες τις ημέρες καλλιεργήσαμε τα χωραφάκια, χορέψαμε, ταΐσαμε τα ζώα, παρακολουθήσαμε αθλητικούς αγώνες και, φυσικά, παίξαμε μπάσκετ. Η πιο ισχυρή ανάμνηση που έχω είναι από ένα βράδυ Σαββάτου. Μετά το γεύμα, γύρω στις 11 το βράδυ, ο πατέρας Αντώνιος ζήτησε απ' όλα τα παιδιά να μαζευτούν στην αυλή για να πάμε για παγωτό. «Στην Αθήνα τι θα έκανες τώρα;» με ρώτησε. «Θα έβγαινες» απάντησε μόνος του και πρόσθεσε: «Αυτό θα κάνουμε κι εμείς». Με το φως του φεγγαριού να μας συνοδεύει και τους φακούς στα χέρια πήραμε τον δρόμο για το κέντρο του χωριού. Στη διαδρομή κάναμε μια υπέροχη στάση για να ακούσουμε το τραγούδι των αηδονιών, ενώ όλοι έκαναν ησυχία για να απολαύσουν τις αφηγήσεις του πατέρα Αντώνιου. Κατεβαίνοντας, τα παιδιά δεν σταμάτησαν να τραγουδούν, ξεσηκώνοντας όλο το χωριό, ενώ καταλήξαμε να ξενυχτάμε, πίνοντας ζεστές σοκολάτες στο καφενείο του χωριού. «Ήταν το δικό μας σαββατόβραδο» συμφωνήσαμε με τον πατέρα Αντώνιο.
Ελάχιστοι γνωρίζουν ότι στον ελεύθερό του χρόνο πηγαίνει σε έρημα και κλειστά εκκλησάκια χωριών της Ηπείρου και ιερουργεί μόνος του. Είναι κάτι που είδε όταν συμμετείχε σε ιεραποστολές, ταξιδεύοντας σε όλο τον κόσμο, και τον επηρέασε.
Η διάθεση της προσφοράς κρύβεται μέσα του. Είναι ένας άνθρωπος που δεν αρκείται σε συμβουλές, έχει μάθει να ακούει και να μιλά μόνο όταν χρειάζεται. Και τα παιδιά της Κιβωτού πάντα τα ενθαρρύνει να διαμορφώνουν τη ζωή τους σύμφωνα με τα δικά τους θέλω.
«Η ταραχή, η θλίψη, η μιζέρια, η στενοχώρια, είναι επιλογή. Αντιθέτως, η χαρά, η ευτυχία, η δημιουργία, η αγάπη, είναι απόφαση. Εμείς διαθέτουμε την παλέτα των χρωμάτων για να συνθέσουμε τον δικό μας καμβά. Επομένως, μας δίνεται η δυνατότητα να επιλέξουμε τα φωτεινά ή τα σκοτεινά χρώματα» δηλώνει.
Όλα αυτά τα χρόνια ποιο ήταν το βασικότερο μάθημα ζωής; «Έδωσα πολλά και εισέπραξα ακόμη περισσότερα. Έμαθα να εμβαθύνω στις εσωτερικές εμπειρίες των παιδιών και να κατανοώ όλα εκείνα που δύσκολα μπορούν να ειπωθούν. Γι' αυτό και το μεγαλύτερό μου όνειρο είναι ένα σπίτι για κάθε παιδί. Βασικότερο σύνθημα της Κιβωτού είναι το εξής: "Δεν έχεις αυτό που αγαπάς, αγάπα αυτό που έχεις". Αν χάσεις το παρόν της ζωής σου, δεν υπάρχει επιστροφή» καταλήγει με αινιγματικό ύφος.
Όταν έφευγα από την Κιβωτό του Κόσμου, το βλέμμα μου κέντρισε το τεράστιο σύνθημα στον μεγάλο τοίχο: «Διεκδικώντας το ριμπάουντ της ζωής μας».
Η Κιβωτός υπάρχει με τη δική σου βοήθεια. Για συμμετοχή αγάπης:
Καλέστε στο 19828 [2,48 €/κλήση] και στο 90111170170 [3,71 €/κλήση εντός δικτύου ΟΤΕ]
Στείλτε μήνυμα στο 19828 [2,48 €/μήνυμα]
Τραπεζικοί λογαριασμοί: Eurobank 00260178870100872073 // Πειραιώς 5023032595870
Τηλ. επικοινωνίας 210 5141935
σχόλια