Κάποτε έγραφα σα νά ΄χω πάρει κόκα
(όχι, δεν έπαιρνα...)
Θα γίνει της Κορέας...
Το 1958, ο Ναμ Τζουν Πάϊκ έδωσε ένα κονσέρτο. Έπαιξε λίγο Σοπέν, ξάπλωσε στο πιάνο και ύστερα πλησίασε το συνθέτη Τζον Κέιτζ στην πρώτη σειρά, του ‘σκισε το πουκάμισο και με τα κουρέλια τού έλουσε τα μαλλιά.
Το 1962, έσπασε ένα βιολί και πέταξε τα κομμάτια στο κοινό. Το 1963 έπαιξε πιάνο με τσεκούρι. Αν πάτε τώρα στο Mayor Gallery στο Λονδίνο, θα δείτε το νέο «blob» της φαντασίας του: μεταξένια λουλούδια που μεγαλώνουν μηχανικά, μέσα σε κούφιες συσκευές τηλεόρασης.
Μμμ...Ο Πάϊκ (γεννημένος στη Σεούλ το 1932, με σπουδές ιστορίας τέχνης και φιλοσοφίας) είναι μάλλον ένας ψηφιακός ντανταϊστής, ένας κουλτουρο-guerrilla (ακούει και γνέφει ότι συμφωνεί).
Το 1967 παρουσίασε τη Σεξτρονική Όπερα, στην οποία η τσελίστα Σαρλότ Μούρμαν έπρεπε να κάνει και σπριπτίζ. Πάνω που άνοιγε το φερμουάρ πλακώσανε οι μπάτσοι. Την άλλη μέρα όλοι μιλούσαν για το «διανοητικό μπορντέλο της αβανγκάρντ». Οι ασεβείς υπέθεσαν ότι το τσέλο θα εδονείτο καλύτερα ανάμεσα στα γυμνά μπούτια του Καζάλς (τι αλήτες!).
Ο Ναμ Τζουν Πάϊκ είναι περιβόλι –είναι και φιλανθής. Φύτευε ανέκαθεν λουλούδια μέσα σε τηλεοράσεις, καμιά φορά τις γέμιζε με ζωντανά χρυσόψαρα. Από το δάσκαλο του, τον Τζον Κέϊτζ (γνωστό από τα έργα του «για προετοιμασμένο πιάνο» -με μέταλλο, χαρτί και ξύλο ανάμεσα στις χορδές)- διδάχτηκε τη μουσική σιωπή. Από τον Beuys πήρε την τάση του για βανδαλισμό. Απ’ τον Γουόρχολ –την ευκολία να χρήζει τέχνη το άτεχνο και τετριμμένο. Ως σύνολο, ο Πάϊκ είναι ένας infomaniac Ντισάν (κόψε κάτι), μια χαριτωμένη έκδοση του Μακ Λιούαν –με έμφαση στις TV- γλάστρες (τς,τς,τς...).
Από το 1964 ήδη, άρχισε να υψώνει παραπετάσματα οθονών. Διότι πιστεύει ότι η οθόνη είναι ο καμβάς της εποχής και τα φωσφορικά pixel κάτι σαν τις χρωματικές τελείες στους ποϊντιγιστικούς πίνακες του Seurat.
Άλλοι έχουν σκόνες («άσπρες» συνήθως) για υλικό της τέχνης τους, αυτός έχει τις συσκευές της τηλεόρασης. Φτιάχνει γλυπτά κολλώντας τις μαζί: γιγαντιαία playmobil με χέρια από οθόνες, κεφάλια από οθόνες, στήθος από οθόνες (Silicon Valley!). Θέλει να αντεπιτεθεί στον τύραννο που πολιορκεί το υποσυνείδητο μας –να «απογυμνώσει την τηλεόραση απ’ τον εξουσιαστικό της μύθο».
Οι σουσουράδες της αβανγκάρντ φτερουγίζουν γύρω του και τον μοιραίνουν. Αυτός (θα ‘ταν κι ηλίθιος) συγκατανεύει: Είναι το έργο του ο θρίαμβος του ουμανισμού πάνω στην τεχνολογία; «Ναι, ασφαλώς!» Είναι ένα σχόλιο στην παθητικότητα των θεατών; «Ούτε συζήτηση!». Είναι ένα ηλεκτροσόκ στο ημιθανές κορμί της τέχνης;
«Ω, ναι, απολύτως».
Ο ίδιος πάντως την ορίζει: «Είναι ο τρόπος ενός φτωχού παιδιού να βγάλει το ψωμί του». Το είπε την περασμένη εβδομάδα και οι πάντες γύρω πάγωσαν.
Ως τώρα, ακόμα κι οι αυστηροί έλεγαν ότι ο Πάϊκ κάνει «σημαντικές» αταξίες με (έστω) βραχύβια αξία. Οι χολερικοί δέχονταν ότι είναι ένας γοητευτικός τσαρλατάνος.
Τώρα που ο Πάϊκ ετοιμάζει στο Αμβούργο ένα μοτσάρτειο σάμπλιγκ όπερας με 64 οθόνες- ο φθόνος κι η απειλη τον περικύκλωσαν.
Μα, σκάβει ο ίδιος το λάκκο του;
Κάποιοι θυμούνται ακόμα μια παράσταση του, το χίλια εννιακόσια (ή οχτακόσια;) πενήντα εννιά, που πέταγε κλούβια αβγά στους τοίχους των γκαλερί –ομολογουμένως σκουληκιάρικο! Λένε ότι ήρθε η ώρα να πάρουνε οι τοίχοι εκδίκηση. Να γίνει της Κορέας...
Ο Ναμ γελάει. Ας κάνουν ό,τι θέλουν. Από το ΄80 και εντεύθεν έβαλε χέρι στους δορυφόρους και στις ακτίνες λέιζερ.
Θέλει, λέει, να δείξει ότι η τεχνολογία δεν είναι εχθρός ή φίλος –αλλά κάτι χρηστικό, σαν τα παπούτσια. Ή τα τσόκαρα.
Μπα σε καλό του...
______
Eλευθεροτυπία 1998
