Η απόφαση της Σμαράγδας Α. Αλεξανδρή (Sma Rag Da) να έχει το «απίστευτο success story του Παντελίδη» ως θέμα της διπλωματικής της στο Λονδίνο ήταν μια είδηση που απασχόλησε σρκετά στο τέλος της προηγούμενης χρονιάς αρκετά τα ελληνικά μέσα. Είχε μόλις κυκλοφορήσει το νέο άλμπουμ της Wisdom Tοοth, μια συλλογή με «ιστορίες από τη φάση ακριβώς μετά την εφηβεία που ούτε έφηβος είσαι πια, αλλά από την άλλη δε νιώθεις και ενήλικας», ένα άλμπουμ ειλικρινές και τολμηρό, που προκάλεσε ένα κύμα από εκδηλώσεις θαυμασμού αγάπης στα social media, το οποίο ακόμα δεν έχει κοπάσει. Πριν από δύο μέρες ανακοίνωσε την κυκλοφορία του νέου project της σε συνεργασία με έναν νεαρό Άγγλο DJ, τον Brodsky: το «πάντρεμα της ηλεκτρονικής μουσικής με samples από ελληνικά παραδοσιακά κομμάτια» τα οποία ξεσηκώνουν το αγγλικό κοινό, όπου και αν έχουν παιχτεί. Είναι ένα εξίσου τολμηρό επιχείρημα που έχει ήδη ξεκινήσει να προκαλεί αντιδράσεις στους δεσμοφύλακες της παράδοσης στην Ελλάδα, πριν ακόμα ανέβει στο bandcamp. Η συζήτηση έγινε μέσω facebook, αργά το βράδυ:
— Ποια είναι η σχέση σου με την παραδοσιακή μουσική;
Έχω τεράστια αγάπη για την παραδοσική μουσική, κυρίως για τα ηπειρώτικα, λόγω βιώματος. Τα καλοκαίρια πάντα τα περνούσα στο χωριό, το οποίο βρίσκεται στα Τζουμέρκα και λέγεται Αθαμάνιο. Είναι το μέρος στο οποίο έχω ζήσει τις πιο ωραίες στιγμές της παιδικής μου ηλικίας. Κάθε 15αύγουστο είναι το μεγάλο πανηγύρι του χωριού, το μεγαλύτερο event της χρονιάς για το Αθαμάνιο. Μην νομίζεις, βέβαια, μέχρι μια ηλικία το σνόμπαρα φουλ. Ήταν η φάση που είχα άρνηση απέναντι σε οτιδήποτε ελληνικό. Νομίζω αυτό άλλαξε όταν έφυγα απο Ελλάδα.
— Γιατί σε ενδιαφέρει το παραδοσιακό τραγούδι;
Προσωπικά, ίσως επειδή είναι από τα λίγα πράγματα τα οποία με κάνουν να νιώθω περήφανη για τη χώρα μου, η οποία, κατά τ’άλλα, με απογοητεύει καθημερινά. Γιατί πιστεύω πως αν έχουμε μια πιθανότητα ως χώρα να ξεχωρίσουμε μουσικά σε διεθνές επίπεδο, αυτό θα γίνει μέσω του να προωθήσουμε τη μοναδικότητά μας, την πολιτιστική μας ταυτότητα. Μετακομίζοντας στο Λονδίνο, συνειδητοποίησα ότι ο ήχος των παραδοσιακών μας τραγουδιών, ευχάριστος ή δυσάρεστος στα δικά μας αυτιά, έχει τεράστιο ενδιαφέρον για τους έξω. Αυτή η μουσική δεν υπάρχει πουθενά στο χάρτη μέχρι στιγμής (εκτός Ελλάδας) και θα ήθελα να κάνω ό,τι μπορώ για να την μάθει ο κόσμος. Στο πρώτο έτος με είχε καλέσει ένας Ινδός φίλος μου σε ένα Μπόλιγουντ πάρτι. Μέχρι και τα εμπορικά ποπ κομμάτια τους έχουν μέσα τους πολύ έντονο το παραδοσιακό ινδικό στοιχείο και γι’αυτό είναι γνωστά παγκοσμίως, σε όλους. Ακούς σιτάρ και σκέφτεσαι Ινδία κατευθείαν. Σκέφτηκα λοιπόν, «εμείς μαλάκες είμαστε; Γιατί δεν το κάνουμε πιο συχνά αυτό;». Παρ’όλο που συγκρίνω ανόμοια πράγματα αυτή τη στιγμή, καταλαβαίνεις το πόιντ μου. Η παραδοσιακή μας μουσική έχει ό,τι χρειάζεται για να γίνει big thing και μεις δεν κάνουμε τίποτα γι’αυτό.
Η ψυχεδέλεια του κλαρίνου, της κρητικής λύρας ή του πολυφωνικού τραγουδιού για παράδειγμα, ακόμη και ως εικόνα παγωμένη στο χρόνο έχει διαχρονική αξία. Εκτός αυτού, είναι ένα σημείο αναφοράς για όλους εμάς.
— Γιατί, κατά τη γνώμη σου, την απαξιώνουν τόσο οι νέοι άνθρωποι;
Δεν ξέρω αν είναι απαξίωση ακριβώς. Απλά δεν μεγάλωσαν με αυτήν.
— Φταίνε αυτοί που την απαξιώνουν; Μήπως την έχουμε συνδέσει με λάθος πράγματα ή την ακούμε με λάθος τρόπο;
Σίγουρα την έχουμε συνδέσει με λάθος πράγματα, τουλάχιστον η νεολαία. Είμαστε όλοι πρωτευουσιάνοι πια και δεν είναι του ύψους μας να ακούμε μουσική που παίζεται «στα πανηγύρια». Δεν ξέρω πώς και πότε ξεκίνησε αυτό, δεν ξέρω αν έχω δίκιο ή λέω απλά βλακείες. Τώρα, σχετικά με το αν την ακούμε με λάθος τρόπο, τι να σου πω; Όποιος ψάχνει, βρίσκει. Το θέμα είναι οτι πολύ λίγοι ψάχνουν.
— Ίσως να «φταίνε» και τα ίδια τα παραδοσιακά κομμάτια που δεν εξελίχθηκαν καθόλου σχεδόν. Τι να πουν οι Καραγκούνες και τα καγκέλια σε έναν νέο του 2017;
Σίγουρα η ομογενοποίηση της κουλτούρας έχει παίξει τεράστιο ρόλο. Όσον αφορά στο αν εξελίχθηκαν τα παραδοσιακά κομμάτια ή όχι, δεν είμαι ο κατάλληλος άνθρωπος να σου πω. Παρ’όλα αυτά, η ψυχεδέλεια του κλαρίνου, της κρητικής λύρας ή του πολυφωνικού τραγουδιού για παράδειγμα, ακόμη και ως εικόνα παγωμένη στο χρόνο έχει διαχρονική αξία. Εκτός αυτού, είναι ένα σημείο αναφοράς για όλους εμάς. Μαθαίνεις πράγματα για τον τρόπο ζωής των ανθρώπων τότε, μαθαίνεις για την κουλτούρα, την ιστορία, από πού προήρθες.
— Όταν αναφέρεις «παραδοσιακή μουσική» τι ακριβώς εννοείς; Παραδοσιακή μουσική είναι και τα δημοτικά, είναι και το ρεμπέτικο πια και οι αμανέδες, είναι και τα νησιώτικα, είναι και το μοντέρνο λαϊκοδημοτικό που ακούγεται στα πιο πολλά πανηγύρια. Αναφέρεσαι σε όλα; Και στις σημερινές συνθέσεις με παραδοσιακό ήχο;
Αναφέρομαι σε όλα. Τα κομμάτια του project, βέβαια, είναι κυρίως δημοτικά. Εγώ αυτό που έκανα ήταν να φτιάξω μια τεράστια λίστα για επιλέξει κομμάτια ο Brosdky, η οποία είχε μέσα από νησιώτικα μέχρι ποντιακά, αλλά διάλεξε αυτά που του άρεσαν περισσότερο και έτυχε να είναι όσα είχαν κλαρίνο. Λογικό βέβαια. Ο τρόπος που παίζανε και παίζουνε κλαρίνο στα δημοτικά, δεν υπάρχει. Επειδή οι περισσότεροι ήταν αυτοδίδακτοι, έμαθαν να παίζουν το όργανο με μυστήριους τρόπους, δικούς τους.
— Τα «Καγκέλια», π.χ. που αναφέρεις στο βίντεο ότι πείραξε πρώτα τα θεωρείς παραδοσιακή μουσική; Γιατί θα μπορούσε κανείς να πει ότι είναι περισσότερο λαϊκοπόπ.
Είναι ξεκάθαρα λαϊκοπόπ, το οποίο όμως έχει πολλά παραδοσιακά στοιχεία. Δεν είχαν τότε συνθεσάιζερ με διαστημικούς ήχους όπως τώρα, ούτε ντραμ σόλο στα κομμάτια. Παρ’ολα αυτά, ήταν το πρώτο κομμάτι που ενέπνευσε τον Brodsky κι αποφασίσαμε να το βάλουμε μέσα στο EP.
— Μήπως φταίνε και οι σημερινοί εκπρόσωποι του παραδοσιακού τραγουδιού που απαξιώνεται; Ή ο τρόπος που τους αντιμετωπίζουν στα μέσα -την τηλεόραση κυρίως; Η Γωγώ Τσαμπά και η Έφη Θώδη όσο καλές τραγουδίστριες και αν είναι, μόνο καλό δεν έχουν κάνει στο δημοτικό τραγούδι –στον τρόπο που περνάει στους ανθρώπους που δεν το γνωρίζουν, κυρίως, και στην ελαφρότητα που το αντιμετωπίζουν.
Η Τσαμπά κι η Θώδη δεν έγιναν viral από μόνες τους, ο κόσμος τις έκανε. Ο ίδιος ο κόσμος, λοιπόν, αν δεν του αρέσει η ελαφρότητα, να κάτσει να κάνει την έρευνά του. Οι εκπρόσωποι του είδους δεν είναι μόνο η Τσαμπά κι η Θώδη. Επίσης, ανεξάρτητα από την παραδοσιακή μουσική και το πρότζεκτ, τι κακό έχουν η Τσαμπά κι η Θώδη;
— Είναι η παραδοσιακή μουσική μόνο «για τα πανηγύρια»;
Τι να σου πω, εγώ μια χαρά την ακούω και στο σπίτι μου. Μια χαρά την ακούσανε επίσης και κάτι Αγγλάκια σε ένα υπόγειο εδώ στο Λονδίνο που έκανε live ο Brodsky. Έπαιξε κάποια απο τα παραδοσιακά και έγινε χαμός. Θα μου πεις, αυτό που κάνετε δεν είναι παραδοσιακή μουσική. Ισχύει, αλλά η βάση των κομματιών αυτή είναι, και με την ίδια λογική θα μπορούσε και μόνη της αυτή η μουσική να σταθεί και να αρέσει και σε άλλα settings εκτός από αυτό του πανηγυριού. Απλά δεν της δίνουμε και συχνά την ευκαιρία.
— Γιατί απορρίπτουμε τόσο εύκολα οτιδήποτε έχει σχέση με την παράδοση; Μήπως έχει να κάνει με το πρόσφατο παρελθόν μας, με τον τρόπο που σε ανάγκαζαν να συνδεθείς μαζί της που ήταν πάντα οπισθοδρομικός;
Σίγουρα παίζει ρόλο και αυτό, αλλά επίσης παίζει ρόλο και η -κατά την άποψή μου απόλυτα δικαιολογημένη- οργή της νεολαίας απέναντι στην Ελλάδα και σε οτιδήποτε Ελληνικό γενικότερα. Νομίζω δε χρειάζεται να εξηγήσω από πού προέρχεται αυτή η οργή.
— Γιατί κατά τη γνώμη σου δεν εμφανίστηκαν ποτέ στην Ελλάδα νέα και τολμηρά μουσικά υβρίδια που να πάνε το είδος λίγο παραπέρα και να το κάνουν λίγο πιο σύγχρονο; Οι Τούρκοι το έκαναν, έγινε και σε πολλές περιοχές της Αφρικής, εμείς γιατί δεν τολμήσαμε ποτέ;
Ίσως και να προσπαθήσαμε κι απλά ποτέ να μην έπιασε, δεν ξέρω. Εγώ πάντως θα κάνω ό,τι μπορώ για να την προωθήσω. Από Σεπτέμβρη θέλω να σπρώξω το πρότζεκτ Λονδίνο. Όπως σου είπα, σε ένα DJ set του ο Brodsky έπαιξε λίγα από τα κομμάτια που ετοιμάζουμε, έτσι, για να κόψουμε αντιδράσεις. Στο τέλος του σετ, ήρθε κόσμος και τον ρωτούσε συγκεκριμένα για τα κομμάτια αυτά με τα «ψυχεδελικά samples». Ρωτούσαν για τα ορίτζιναλ κομμάτια! Έπαθα σοκ!
— Πες μου για το project που κάνεις με τον Brodsky. Τι ακριβώς είναι αυτό που κάνετε;
Έχουμε ετοιμάσει ένα EP με 5 κομμάτια που θα είναι διαθέσιμο δωρεάν στο bandcamp. Θέλαμε να παντρέψουμε την αισθητική του Brodsky με samples από παραδοσιακά κομμάτια. Ήταν τρομερά ενδιαφέρον γιατί δεν είχε ξανακούσει ποτέ αυτή τη μουσική και αυτό του δίνει την δυνατότητα να την προσεγγίζει και να την ακούσει με καθαρό, ανεπηρέαστο αυτί. Μάλλον σύντομα θα ανακοινώσουμε καλοκαιρινά live, στα οποία εκτός από το πρότζεκτ θα παρουσιάσουμε και το καινούριο, ανεξάρτητό μου άλμπουμ που είναι επίσης διαθέσιμο δωρεάν.
— Τι θα θέλατε να γίνει ιδανικά; Να ξανασυστήσετε την παραδοσιακή μουσική; Σε ποιον; Στους Έλληνες; Στους ξένους; Και γιατί να ενδιαφέρει κάποιον αυτό;
Να την ξανασυστήσουμε στους Έλληνες συνδυάζοντάς την με ακούσματα πιο κοντά στη νεολαία και να τη συστήσουμε για πρώτη φορά σε ένα μη-ελληνικό κοινό. Ένας καθηγητής μου στο πανεπιστήμιο μου είπε πως είναι υλικό που άνετα θα μπορούσε να γίνει μόδα στο Λονδίνο. Γιατί να μην προσπαθήσουμε - όπως μπορούμε -να το κάνουμε λοιπόν;
— Ο Brodsky πώς ενδιαφέθηκε για αυτά τα κομμάτια; Έχει ιδέα τι σημαίνει παραδοσιακή μουσική;
Με τον Abe (aka Brodsky) γνωριστήκαμε στο πανεπιστήμιο κι αρχίσαμε να κάνουμε παρέα. Ήταν στο σπίτι μου μια μέρα κι άρχισα να του βάζω παραδοσιακά. Δεν είχε ξανα ακούσει αυτή τη μουσική. Μου είπε πως δεν του θυμίζει τίποτα από όσα έχει ακούσει μέχρι στιγμής. Μου ζήτησε να του τα στείλω γιατί θέλει να δοκιμάσει κάτι. Παράλληλα, μπήκε ο τελευταίος χρόνος σπουδών κι έπρεπε να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε τι θα κάνουμε με το final project μας. Ένα βράδυ μου λέει «άκου τι έφτιαξα» και μου βάζει ένα ρεμίξ που έκανε, δεν θυμάμαι σε ποιο κομμάτι. Κάπως έτσι μου ήρθε η ιδέα. Έχει κάνει καταπληκτική δουλειά (σσ. Έχουν πειράξει τα Καγκέλια, Βασιλικός θα γίνω, Αντ'αμάν Παλικάρι, Ασημένια μ' αλυσίδα και Τασιά). Σε λίγες μέρες θα ανέβει το πρώτο τραγούδι!
σχόλια