Ο Γιώργος Αρχιμανδρίτης και ο Σπύρος Αρσένης έγραψαν το «Μελίνα μια σταρ στην Αμερική» (εκδ. Πατάκη).
Πώς αποφασίσατε να ερευνήσετε τα χρόνια της Αμερικής;
Από την αυτοβιογραφία της μέχρι τις τελευταίες της συνεντεύξεις, η Μελίνα σπάνια αναφερόταν στην εποχή της Νέας Υόρκης και του Χόλλυγουντ.
Αν και από το 1957 ως το 1974 η παρουσία της στο αμερικανικό καλλιτεχνικό στερέωμα ήταν ιδιαίτερα έντονη, καθώς πρωταγωνίστησε με τεράστια επιτυχία στο Μπρόντγουεϊ και ήταν υποψήφια στα θεατρικά βραβεία Τόνυ, στις Χρυσές Σφαίρες και στα Όσκαρ – το όνειρο κάθε καλλιτέχνη-, εκείνη προτιμούσε να μιλά με πάθος για τη δεύτερη ζωή της, εκείνη των κοινωνικών αγώνων και της πολιτικής.
Με το βιβλίο αυτό θελήσαμε λοιπόν να φέρουμε στο φως την λαμπερή, αλλά άγνωστη στις λεπτομέρειές της διεθνή περίοδο της Μελίνας και την τεράστια επιτυχία της, την οποία, όπως είπε κάποτε και η ίδια, «πουθενά δεν την αισθάνεσαι όπως στην Αμερική».
Βλέποντάς την περίοδο εκείνη από απόσταση, πώς κρίνετε την επιρροή της Μελίνας Μερκούρη στην αμερικανική κουλτούρα;
Ο διάσημος θεατρικός συγγραφέας Terrence ΜcNally, που έγραψε μάλιστα και θεατρικά έργα για τη Μελίνα, σε προσωπική μας συζήτηση τόνισε ότι αυτό που την έκανε να ξεχωρίζει ήταν το γεγονός ότι ήταν σταρ, ηθοποιός και Ευρωπαία, πράγμα που για τους Αμερικανούς σήμαινε ότι ήταν περισσότερο, περισσότερο ελεύθερη, περισσότερο σεξουαλική.
Η Μελίνα όμως ήταν και αγωνίστρια, και η στράτευσή της, σύμφωνα με τον Κώστα Γαβρά που προλογίζει το βιβλίο, επηρέασε πολλούς ηθοποιούς και τους έσπρωξε να την μιμηθούν. Το όνομά της αναφέρεται ως παράδειγμα ακόμα και σε δοκίμια, όπως το «Οι νέοι θεοί» του Γάλλου φιλόσοφου και κοινωνιολόγου Jacques Ellul, ο οποίος λέει χαρακτηριστικά ότι : «Η Joan Baez, η Μελίνα Μερκούρη, ο Υβ Μοντάν αρχίζουν να αποκτούν υψηλότερο βαθμό [διασημότητας] από τους σταρ του Χόλιγουντ. Συμμετέχουν στον αγώνα του ανθρώπου για τον άνθρωπο. Δεν είναι ακόμα ήρωες-μοντέλα, αλλά έχουν ήδη εισχωρήσει στη θρησκευτική σφαίρα.»
Ποια ήταν η καθημερινότητά της εκεί;
Η Μελίνα ποτέ δεν «εγκαταστάθηκε» στην Αμερική. Ως πολίτης του κόσμου, ήταν πάντα περαστική ανάμεσα σε θέατρο και κινηματογράφο, ανάμεσα σε Ευρώπη και Αμερική. Στην Νέα Υόρκη έμεινε μεταξύ 1966-1968 για τις παραστάσεις του Illya Darling και στη συνέχεια για τον αντιδικτατορικό αγώνα.
Κατά τη διάρκεια των παραστάσεων η καθημερινότητά της ήταν προσαρμοσμένη στις απαιτήσεις του προγράμματος: οκτώ παραστάσεις την εβδομάδα, έξι βραδινές και δύο απογευματινές. Παράλληλα, παρίσταται σε καλλιτεχνικά και κοσμικά γεγονότα με συναδέλφους της από τον κόσμο του θεάματος: Αλ Πατσίνο, Σίρλεϋ Μακλέιν, Μπάρμπρα Στρέιζαντ, Τζούλι Άντριους, Τρούμαν Καπότε.
Στα βραβεία κριτικών της Νέας Υόρκης απονέμει το βραβείο καλύτερης ξένης ταινίας στο «Ο πόλεμος τελείωσε» του Αλέν Ρενέ. Συνοδευόμενη από τον Ντασέν, τρώει στο εστιατόριο Arthur’s με την Jean Kennedy, αδελφή του Τζον και του Ρόμπερτ Κένεντι.
Σε δεξίωση προς τιμήν του αντιπρόεδρου των ΗΠΑ Hubert Humphrey, μαθαίνει στον τιμώμενο να χορεύει συρτάκι. Πίνει τσάι στο Λευκό Οίκο με την κόρη του Προέδρου των ΗΠΑ Linda Johnson. Πηγαίνει στο πάρτι του Ρόμπερτ Κένεντι.
Αμέσως μετά το πραξικόπημα όμως αφιερώνεται στον αντιδικτατορικό αγώνα. Όπως λέει και ο Terrence MacNally: «Στη Νέα Υόρκη, ο αγώνας ενάντια στη χούντα κρατήθηκε ζωντανός χάρη στη Μελίνα. Κάθε εβδομάδα έδινε δυο και τρεις ομιλίες, και κάθε μέρα πριν την παράσταση δούλευε διαρκώς γι’ αυτό. Έτσι έμαθε ο κόσμος την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα».
Ποιοι θα λέγατε πως ήταν μερικοί απ' τους σταθμούς της καριέρας της στην Αμερική;
Ήταν πολλοί, αλλά αν έπρεπε να αναφέρουμε ενδεικτικά κάποιους από αυτούς θα λέγαμε τη Στέλλα που κέρδισε τη Χρυσή Σφαίρα καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας και με την οποία τράβηξε την προσοχή των σημαντικότερων Αμερικανών κριτικών κινηματογράφου της εποχής. Αναμφίβολα το Ποτέ την Κυριακή, που την καθιέρωσε σαν διεθνή σταρ και της χάρισε την υποψηφιότητα για το Όσκαρ.
Η ίδια η Μελίνα μάλιστα είπε κάποια στιγμή: «Περνούσα από τα μαγαζιά [στην Αμερική] και έπαιζαν όλα το «Ποτέ την Κυριακή». Παντού άκουγα την φωνή μου. Ήταν παράκρουση». Χαρακτηριστική είναι και η δήλωση του Οδυσσέα Ελύτη, ο οποίος το 1961 κάνει ένα μεγάλο ταξίδι στις ΗΠΑ : «Σε οποιοδήποτε σημείο των Ηνωμένων Πολιτειών κι αν βρέθηκα και στο πιο απομακρυσμένο σημείο, μου μιλούσαν με ενθουσιασμό μόλις άκουγαν ότι είμαι Έλληνας, για το Ποτέ την Κυριακή.
Η Μελίνα Μερκούρη κι ο Μάνος Χατζιδάκις είναι πρόσωπα το ίδιο γνωστά κι αγαπητά όσο και οι δικές τους μεγάλες βεντέτες». Και βέβαια το Ίλλυα Ντάρλινγκ που παιζόταν με τεράστια επιτυχία για 9 μήνες και της έδωσε την υποψηφιότητα για το βραβείο Τόνυ.
Υπάρχουν κάποιες απρόβλεπτες φιλίες ή συναντήσεις που έκανε, και που δεν ήταν ευρέως γνωστές; Πχ. είδα την φωτογραφία της με τον Νταλί.
Βεβαίως. Με τον Leonard Bernstein, παιδικό φίλο του Ντασσέν, συνθέτη του West Side Story και διευθυντή της Φιλαρμονικής της Νέας Υόρκης. Από τους ανθρώπους του θεάματος, με τον Μάρλον Μπράντο, ο οποίος την αγαπούσε πολύ κι εκείνη και τον Ντασσέν. Η Μελίνα λάτρευε επίσης να πηγαίνει στο σπίτι του Έντουαρντ Άλμπι, του συγγραφέα του «Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γούλφ» - στο απόγειο της καριέρας του εκείνη την εποχή. Ένας νέος ηθοποιός που τη συναντά και γοητεύεται επίσης από αυτή είναι ο Τζακ Νίκολσον.
Ερευνώντας τη ζωή και την καριέρα της εκεί, ποια πράγματα σας εξέπληξαν;
Αυτό που μας εξέπληττε συνεχώς κατά τη διάρκεια της έρευνάς μας, αν και το γνωρίζαμε ως κάποιο βαθμό- έτσι νομίζαμε τουλάχιστον-, ήταν το μέγεθος της φήμης και της δημοφιλίας της στην Αμερική.
Η Μελίνα ήταν μια σταρ που οι Αμερικανοί δημοσιογράφοι αγαπούσαν ιδιαίτερα για τη ζωντάνια, την τόλμη, την ευθύτητα και τον αυθορμητισμό της. Την έβρισκαν γοητευτική, δυναμική, ετοιμόλογη και ατακαδόρα.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε άλλωστε ότι η Μελίνα, έχοντας ήδη ζήσει μια θυελλώδη ζωή, έφτασε στην Αμερική σε πλήρη καλλιτεχνική ωριμότητα, και σε προχωρημένη για τα αμερικανικά δεδομένα ηλικία, γνωρίζοντας ότι αυτό που θα τη βοηθούσε να επιβιώσει είναι η γοητεία της, η εξυπνάδα και το αλάνθαστο ένστικτό της. Στη χώρα όπου τα στούντιο παίζουν τον πρώτο ρόλο στη δημιουργία των σταρ, εκείνη επέβαλε με επιτυχία το δικό της αστέρι.
Υπάρχει κάποια απ' τις πολλές ανεκδοτολογικές ιστορίες του βιβλίου που θα μπορούσατε να μοιραστείτε μαζί μας, ως πρόγευση;
Στις 2 Δεκεμβρίου 1966 κυκλοφορεί το περιοδικό Life με εξώφυλλο τη Μελίνα και τίτλο «Το κορίτσι του Ποτέ την Κυριακή έρχεται στο Μπρόντγουεϊ». Η φωτογραφία είναι από τις πρόβες Η Μελίνα σε μια χορευτική φιγούρα, ξυπόλητη, με κομπολόι στο χέρι, ψαράδικο παντελόνι και καρό πουκάμισο δεμένο κόμπο στη μέση. Πριν από την φωτογράφιση, παρατίθεται γεύμα από τους εκδότες του περιοδικού - ιδιαίτερη μεταχείριση που απολαμβάνουν προσωπικότητες όπως ο πρόεδρος Τζόνσον ή διάσημοι καλλιτέχνες όπως η Σοφία Λόρεν.
Η Μελίνα φτάνει στο γεύμα με είκοσι λεπτά καθυστέρηση. Φοράει μπερέ, μίνι φούστα, μαύρες μπότες και ένα παλτό μινκ του Ντιόρ. «Στη Λόρεν κάνατε 11 εξώφυλλα», τους λέει προκλητικά. «Μου χρωστάτε, λοιπόν, άλλα δέκα.»
Άσχετα με τις ΗΠΑ, ποια θεωρείται ότι είναι η κληρονομιά της Μερκούρη σήμερα, στους Έλληνες;
Η προσωπικότητα και το πάθος της, η καλλιτεχνική και η πολιτική της παρουσία ενέπνευσαν και συνεχίζουν να εμπνέουν. Πρόσφατα, είδαμε στο Θέατρο Επί Κολωνώ την πολύ αξιόλογη παράσταση 2013/Μελίνα Μ. του Κωνσταντίνου Ασπιώτη, όπου τέσσερις νέοι ηθοποιοί σχολιάζουν τη σημερινή κατάσταση στον πολιτισμό, με αφορμή τη ζωή και το έργο της Μελίνας.
Μεταξύ άλλων αναφέρονται στη δημιουργία των δημοτικών περιφερειακών θεάτρων (ΔΗΠΕΘΕ) και του θεσμού της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας. Σε αυτά θα προσθέταμε την εκστρατεία ευαισθητοποίησης για τα μάρμαρα του Παρθενώνα, την ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων, το Μουσείο Ακρόπολης, την ευρωπαϊκή στρατηγική για την προστασία της ραδιοτηλεοπτικής παραγωγής. Η ενασχόληση με την πολιτική ήταν για τη Μελίνα μια συνειδητή επιλογή, την οποία υπερασπίστηκε με πάθος.
Ο Κώστας Γαβράς στον πρόλογο του βιβλίου, λέει χαρακτηριστικά ότι «βασικό χαρακτηριστικό της Μελίνας ήταν αυτή η ορμή, η ειλικρίνεια, το πάθος με το οποίο πήγαινε προς τα πράγματα. Είτε επρόκειτο για κινηματογραφικό ή θεατρικό ρόλο, είτε για συμμετοχή σε πολιτικό αγώνα, δινόταν σε αυτόν ολοκληρωτικά.» Πέρα από οτιδήποτε άλλο, το πιο καλό παράδειγμα, η πιο σημαντική κληρονομιά είναι αυτή.
===
σχόλια