Περίπου πριν από 2 μήνες ανέβαινα ανέμελη την Ερμού από το Θησείο. Λίγο προτού φτάσω στο ύψος της Αθηνάς, την προσοχή μου τράβηξε η ιατρική μάσκα που φορούσε ένα καλοντυμένο και ψηλό αγόρι γύρω στα 25. Οι εικόνες από τη Γουχάν είχαν ξεκινήσει ήδη να αναπνέουν γύρω μας και είχα ξεκινήσει να ξεχωρίζω κάποιους που, δειλά δειλά, τις φορούσαν και στην Αθήνα.
Εκείνη τη στιγμή σκέφτηκα πως τα επόμενα θέματα με τα οποία έπρεπε να ασχοληθώ ήταν οι δύο μεγαλύτερες «τάσεις» για το 2020: οι ιατρικές μάσκες και τα ρούχα της Billie Eilish. Την επόμενη μέρα το ξανασκέφτηκα και έγραψα μονάχα για τη δεύτερη, καθώς φοβήθηκα πως ένα τέτοιο κείμενο τότε θα φαινόταν περισσότερο προκλητικό, άνευ λόγου, όχι ουσιώδες. Απλώς δεν ήξερα.
Σήμερα η χειρουργική μάσκα είναι το σύμβολο του 2020. Αγόρασα 5 υφασμάτινες τις οποίες πλένω με καυτό νερό κάθε φορά που τις χρησιμοποιούμε, για να τις σιδερώσω μετά. Δεν κυνηγάμε τις χειρουργικές επ' ουδενί, καθώς είναι για το υγειονομικό προσωπικό και για τους συνανθρώπους μας που πρέπει να δουλέψουν. Η υφασμάτινη μπορεί να κάνει τη δουλίτσα της στις απλές, ελάχιστες μετακινήσεις μας, στις οποίες δεν χρειαζόμαστε την προστασία της χειρουργικής. Το πρόσωπο κρύβεται και την πρώτη φορά που την έβαλα βλακωδώς φορούσα και κραγιόν. Όταν την έβγαλα, είδα το ματαιόδοξο κόκκινο σημάδι πάνω της και το ελαφρώς μουτζουρωμένο πρόσωπό μου. Μου φάνηκε σαν την τέλεια, κωμική απόδοση της ύπαρξής μου εκείνη τη στιγμή.
Με τη μάσκα κυκλοφορούμε μόνοι στην πόλη. Το στόμα δεν φαίνεται και το πρόσωπο δύσκολα αναγνωρίζεται, το χαμόγελο ειδοποιεί μέσα από τα μάτια. Γίνεται σημάδι ασφάλειας και αποκούμπι.
Η μάσκα για τον δυτικό κόσμο εκπροσωπεί φόβο, απόσταση, αρρώστια και Ασιάτες. Η γενικότερη εικόνα που είχαμε γι' αυτήν μέχρι πολύ πρόσφατα ήταν από τις πόλεις της Κίνας, το Χονγκ Κονγκ, την Κορέα και την Ιαπωνία, ο πληθυσμός των οποίων τη φοράει ευλαβικά όταν είναι σε εξωτερικό χώρο ως ένδειξη σεβασμού στα μέτρα προστασίας που έχουν παρθεί για το σύνολο.
Η υπεροψία λόγω ανωτερότητας ‒η μεγαλύτερη εμμονή της κουλτούρας μας μέχρι σήμερα‒, η υγεία, τα νιάτα, η παραγωγικότητα, ήταν στοιχεία που οι Ασιάτες δεν θα μπορούσαν να αγγίξουν. Ήμασταν απλώς καλύτεροι. Η μάσκα ήταν κάτι που δεν θέλαμε να φορέσουμε και όσοι τις φορούσαν δημιουργούσαν ένα απροσδιόριστο κενό μεταξύ ημών και εκείνων, των «υπερβολικών».
Όμως οι μάσκες έκαναν την εμφάνισή τους στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες πολλά χρόνια πριν, στις αρχές του 19ου αιώνα, και αποτελούσαν έμβλημα μοντερνισμού. Οι χειρουργοί τις χρησιμοποίησαν πρώτοι, για να τις υιοθετήσουν το 1910 οι Κινέζοι επιστήμονες, μεταμορφώνοντας έτσι έναν απλό πολίτη σε άνθρωπο με επιστημονική κατάρτιση. Το μεγάλο γκελ έγινε κατά τη διάρκεια της ισπανικής γρίπης, οπότε η μάσκα συνόδευε πλέον κάθε ενδυματολογική πρόταση ως τελευταίο και απόλυτο προπύργιο προστασίας.
Με τη μάσκα κυκλοφορούμε μόνοι στην πόλη. Το στόμα δεν φαίνεται και το πρόσωπο δύσκολα αναγνωρίζεται, το χαμόγελο ειδοποιεί μέσα από τα μάτια. Γίνεται σημάδι ασφάλειας και αποκούμπι. Οι Ασιάτες, αντίθετα, αδυνατούν να φανταστούν κάποιον συμπολίτη τους που κυκλοφορεί χωρίς μάσκα στον δρόμο εν μέσω πανδημίας. Για εκείνους, απλώς δεν σέβεται τον συνάνθρωπό του.
Αργότερα, ακόμα και μετά την επίθεση του SARS στην Ασία, οι μάσκες συνέχισαν να υπάρχουν στην καθημερινότητα των Ασιατών ως προστασία από τη ρύπανση αλλά και από μια απλή ίωση.
Όμως εκείνοι που ήταν στο σημείο που βρισκόμαστε εμείς τώρα, και μάλιστα πολύ νωρίς, σε έναν εντελώς απρόσμενο χρόνο και με εντελώς απροσδόκητο τρόπο, είναι οι οπαδοί της κουλτούρας του streetwear. Οι Ασιάτες αναμφίβολα έβαλαν το λιθαράκι τους και εκεί, παρ' όλα αυτά η Bape, η Supreme και η Off-White έφτιαχναν μάσκες καιρό πριν, κυρίως για να ταιριάξουν με την κουκούλα του hoodie, δίνοντας ταυτόχρονα τη νότα του σκοτεινού ιππότη της πόλης, που κατά τη γνώμη τους απέπνεε μια αίσθηση «Blade Runner».
Πολύ αργότερα, η Billie Eilish εμφανιζόταν με μάσκα από ύφασμα Gucci στα Grammys, ένας μικρός προάγγελος της συνθήκης που τώρα η δυτική κουλτούρα προσπαθεί να αποδεχτεί.
Το παράλογο ξεκινά κάπου εκεί, καθώς οι υφασμάτινες μάσκες στα online shops των παραπάνω εταιρειών είναι πλέον sold-out και μεταπωλούνται σε τρελές τιμές. Αυτήν τη στιγμή, η υφασμάτινη μάσκα της Off-White σε πορτοκαλί από την καλοκαιρινή σεζόν εκτιμάται στα 446 δολάρια. Στο GRAILED, τη Μέκκα της μεταπώλησης του streetwear, μπορείς να βρεις τις συλλεκτικές πλέον υφασμάτινες Bape Camo μάσκες γύρω στα 180 ευρώ και σωρεία DIY δημιουργιών που συνεχώς ανανεώνονται, πολλές φτιαγμένες στο σπίτι με υφάσματα οίκων. Ακόμα και στο etsy σήμερα υπάρχουν άπειρες παραλλαγές της ίδιας μάσκας σε πάμπολλα σχέδια, από φλοράλ μέχρι σουπερ ήρωες.
Η Gwyneth Paltrow εμφανίστηκε στο Instagram account της φορώντας την καθόλα μοντέρνα και υψηλής τεχνολογίας σουηδική μάσκα Αirinum, που ξεκινά από τα 99 δολάρια. H κοσμική πεταλούδα της μόδας Jenny Walton έδειξε πώς έφτιαξε τη δική της μάσκα με μια υφασμάτινη τσάντα αποθήκευσης της Ρrada σε απαλό ρόζ, και μετά έφτιαξε κι άλλες για να τις στείλει σε όποιον τις έχει ανάγκη.
Η ευγενική κίνηση της Jenny, όμως, είναι μεταγενέστερη και διαφορετική από αυτήν του σχεδιαστή Christian Siriano, που από τις 20 Μαρτίου και μετά διέθεσε όλες του τις μοδίστρες στη Νέα Υόρκη για να βοηθήσει στη συναρμολόγηση και κατασκευή μασκών για το ιατρικό προσωπικό της πόλης. Αυτή η κίνηση συντονίζεται με άλλες, μεγαλύτερες, όπως αυτές της Prada και του Zara, που διέθεσαν εγκαταστάσεις και προσωπικό για τον ίδιο σκοπό. Στην Ελλάδα, το brand Karavan ετοίμασε 8.000 βαμβακερές μάσκες από τα εμπριμέ που σχεδιάζουν, δωρεά σε όποιους επαγγελματίες και οργανισμούς τα έχουν ανάγκη.
Αυτή η κατεύθυνση κατά τη γνώμη μου ορίζει ξεκάθαρα τα δύο άκρα μεταξύ των οποίων ακροβατεί η μόδα σήμερα, καθώς κατασκευάζει, για άλλη μια φορά, το έμβλημα της εποχής μας. Από τη μια, τίθεται στην υπηρεσία του κοινού, φτιάχνοντας ένα αντικείμενο για την προστασία του. Από την άλλη, δημιουργεί άλλη μία προσωποποιημένη εμμονή, άλλη μία ανάγκη να διαφοροποιηθείς, να βρεις το όμορφο μέσα σε μια πανδημία.
Και όλα αυτά για ένα ύφασμα που χρησιμοποιούμε για να καλύψουμε το πρόσωπό μας, για να μας προστατέψει από έναν κίνδυνο που πιθανότατα θα μας αλλάξει για πάντα.
