Λένε πως «Η πρώτη εντύπωση καθορίζει το πώς βλέπεις τον κόσμο και το πώς βλέπει ο κόσμος εσένα».
Σ' ένα βιβλίο της σειράς TED Books (εκδ. Key Books) που διάβασα πρόσφατα, ο πνευματώδης γραφίστας Chip Kidd μας ξεναγεί στον κόσμο του ντιζάιν και αναλύει τη διαφορά ανάμεσα στο περίπλοκο και στο ξεκάθαρο, στο εντυπωσιακό και στο παράλογο.
Από το εξώφυλλο ενός βιβλίου του Χαρούκι Μουρακάμι και την αφίσα μιας ταινίας με τη Νικόλ Κίντμαν μέχρι τις συσκευασίες των παιχνιδιών Μπάτμαν της δεκαετίας του '60, ο Kidd αποκαλύπτει τα κρυμμένα μυστικά πίσω από τις σχεδιαστικές επιλογές με μια ισχυρή δόση χιούμορ, κριτικής και αυθεντίας.
Κάθε εικόνα που έχει επιλέξει ο Kidd αποδεικνύει ότι η πρώτη εντύπωση έχει τεράστιο αντίκτυπο στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Κι ας μας έλεγαν όταν ήμασταν μικροί: «Μην κρίνεις από την εμφάνιση».
Απ' όλες τις εικόνες επέλεξα έντεκα, και τις παρουσιάζω μαζί με το σχολιασμό του:
Το Μυστηριόμετρο (σελ. 20)
Ο κλάδος των Infographics (πληροφοριακών γραφημάτων) έχει σίγουρα εξελιχθεί τις τελευταίες δεκαετίες (θερμές ευχαριστίες στη USA Today για τους πίνακες και τα γραφήματα). Η ιδέα είναι η δημιουργία ενός οπτικού έργου επικοινωνίας που μπορεί να γίνει κατανοητό σε οποιαδήποτε γλώσσα. Το «Μυστηριόμετρο» στην κάθε σελίδα του βιβλίου μου είναι ένα τέτοιο παράδειγμα: μια απλή κλίμακα που επισημαίνει την ισορροπία ανάμεσα στη Σαφήνεια (!) και στο Μυστήριο (;) –το πρώτο είναι στο 1 και το δεύτερο στο 10–, και την οποία έχω εφαρμόσει σε όλα τα οπτικά παραδείγματα του βιβλίου.
Σημείωση: Όταν κάτι βρίσκεται στο ένα ή στο άλλο άκρο της κλίμακας, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είναι καλό ή κακό. Όπως με όλα τα πράγματα στη ζωή, θα πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας το περιβάλλον. Ορισμένα παραδείγματα θα είναι εκνευριστικά μυστηριώδη ενώ θα έπρεπε να είναι ξεκάθαρα, και άλλα θα είναι πολύ ξεκάθαρα ενώ θα απαιτούσαν και λίγο περισσότερη διακριτικότητα. Και το αντίστροφο.
Οπότε ας αρχίσουμε...
Καλημέρα (σελ. 66)
Κάθε πρωί κοιτάζω τη γλώσσα μου στον καθρέφτη. κι αν δεν είναι μαύρη, τότε συνεχίζω. Αν είναι μαύρη, συνήθως σημαίνει ότι ήπια κόκκινο κρασί το προηγούμενο βράδυ, συνεπώς τη βουρτσίζω πολύ καλά. Σε περίπτωση που δεν έχω πιει κόκκινο κρασί, καλώ τον γιατρό.
Σοβαρά όμως, αν ρίξετε μια ματιά στο πρόσωπό σας το πρωί μπορεί να σας δώσει πολλές πληροφορίες: για την υγεία σας, τη διάθεσή σας και το πώς θα σας δουν όσοι θα συναντήσετε το υπόλοιπο της ημέρας. Πράξτε τα δέοντα.
Δεν χρειάζεται να είστε νάρκισσοι – απλώς να δώσετε λίγη προσοχή.
Πρώτη εντύπωση: Υπάρχει κάποιος λόγος που ο γιατρός σας σας λέει: «Κάντε "Aαα"». Μάθετε τι μπορεί να σημαίνει για την υγεία σας μια ματιά στη γλώσσα σας.
Εργασία: Μια χαψιά, της Μέρι Ρόουτς, ένα βιβλίο για το ανθρώπινο πεπτικό σύστημα (σελ. 68)
Όπως και να 'χει, πράγματα όπως το στόμα, η υγεία, καθώς και ο τρόπος πρόσληψης της τροφής, προϋπήρχαν στο μυαλό μου όταν εργαζόμουν για το εξώφυλλο του βιβλίου Μια χαψιά της Μέρι Ρόουτς, που είναι μια απολαυστική και εξαιρετική μελέτη του ανθρώπινου πεπτικού συστήματος. Το ερώτημα ήταν πώς να απεικονίσω και να υπηρετήσω τόσο την επιστημονική πλευρά όσο και το ευφυές πνεύμα του βιβλίου.
Υπήρχαν πολλές κατευθύνσεις που θα μπορούσα να ακολουθήσω, αλλά το βασικό που συγκράτησα διαβάζοντας το κείμενο ήταν το εξής: Πώς να κάνω τη διαδικασία της πέψης να μοιάζει με κάτι διασκεδαστικό; Όταν ανακάλυψα αυτή την υπέροχη παλιά εικόνα από το πρακτορείο Alamy, ήξερα πως ήταν ό,τι έπρεπε. Ένα ορθάνοιχτο στόμα, όπως αυτό που είδατε στην προηγούμενη σελίδα, μπορεί να είναι απωθητικό στις φωτογραφίες. Η σπιρτάδα αυτού του σχεδίου μάς βάζει στο θέμα χωρίς να μας απωθεί.
Τελικά αποφάσισα να ξεκινήσω από την αρχή της πεπτικής διαδικασίας και όχι από το... τέλος. Μια χαψιά.
Εργασία: Αποκτήστε οικονομική ζωή, της Μπεθ Κομπλαϊνερ, Συμβουλές για προσωπική διαχείριση χρημάτων (σελ. 76)
Η Μπεθ Κομπλάινερ (αγαπημένη φίλη) είναι σαν τη Σουζ Όρμαν για όσους θέλουν πρακτικές πληροφορίες, χωρίς φανφάρες, για τη σωστή διαχείριση των οικονομικών τους. Μου ζήτησε να δημιουργήσω το εξώφυλλο για το βιβλίο της με θέμα τη διαχείριση χρημάτων που απευθύνεται σε νέους. Μια απόδειξη από ένα μηχάνημα αυτόματης ανάληψης: αυτή ήταν η απάντηση. Αυτό που βλέπετε, όμως, αντί για το υπόλοιπο του τραπεζικού σας λογαριασμού, είναι τι θα έπρεπε να κάνετε με αυτό.
Αυτό λέγεται «οικειοποίηση της οπτικής γλώσσας», που σημαίνει χρήση ενός οπτικού σχήματος ή μιας έννοιας που σχετίζεται με ένα είδος πληροφορίας και εφαρμογή της σε ένα άλλο. Βλ. επίσης Το μάτι του νου, σελ. 92, και το Παραλία Μπραζαβίλ, σελ. 108.
Πόσο; (σελ. 78)
Η σαφήνεια του σχεδιασμού του χαρτονομίσματος του ενός δολαρίου έχει αποδειχθεί αποτελεσματική για πάνω από εκατόν πενήντα χρόνια – σε όλες τις εκδοχές του. Η εικόνα του Τζορτζ Ουάσιγκτον είναι απλώς άψογη και συμβολίζει τη γένεση των Ηνωμένων Πολιτειών και του νομίσματός της: είναι αξιόπιστος, φερέγγυος και έμπιστος (δεν μπορεί να πει ψέματα!).
Οι δύο πράσινες αποχρώσεις (χαλαρωτικές, καθησυχαστικές, γήινες), η ακριβής εγχάραξη και εκτύπωση, η υφή του χαρτιού –από βαμβάκι και λινό– στο χέρι, που μπορεί να αντέξει αμέτρητες συναλλαγές – πρόκειται για ένα υπέροχο γραφιστικό σχέδιο με το οποίο έρχονται σε επαφή εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι καθημερινά.
Πρώτη εντύπωση: Το εμπιστευόμαστε.
Τι να πω; Πες αυτό. (σελ. 94)
Ως κάτοικος της Νέας Υόρκης εδώ και δεκαετίες και ως άτομο που ασχολείται με το σχέδιο επαγγελματικά, έχω πραγματικά ανάμεικτα συναισθήματα για το γκράφιτι. Εξ ορισμού, πρόκειται για φθορά δημόσιας περιουσίας, και, αν αρχίσει να περνάει απαρατήρητη, με κάνει να νιώθω πως βρισκόμαστε σε καθεστώς αναρχίας. Δεν πρόκειται για κάτι καλό, πιστέψτε με (είναι κανείς απ' το Ανατολικό Βερολίνο εδώ;). Επιπλέον, τα μηνύματα είναι συνήθως δυσανάγνωστα και πνίγουν το ένα το άλλο.
Από την άλλη, υπάρχει ένα εντελώς διαφορετικό είδος γκράφιτι –το συναντώ κυρίως σε διαφημιστικές αφίσες στο μετρό– το οποίο ορισμένες φορές έχει όντως κάτι να πει, και αυτό για μένα είναι πολύ πιο ενδιαφέρον. Σε αυτή τη συγκεκριμένη περίπτωση (απέναντι) έχουμε το σχολιασμό του φαινομένου Airbnb (σημειώστε ότι δεν εκφράζω την άποψή μου για την Airbnb, απλώς σχολιάζω την άποψη κάποιου τρίτου).
Είναι ξεκάθαρο ότι αυτό το άτομο είναι κατά της εν λόγω υπηρεσίας. και δηλώνει και τους λόγους: κοριοί στο κρεβάτι, πρόστιμο 5.000 δολάρια. Πρόκειται για μια δυνατή δήλωση που μεταφέρεται άμεσα και απλά και δίνει στον αναγνώστη τροφή για σκέψη πέρα από το μήνυμα του διαφημιζόμενου.
Συχνά αυτές οι «σημειώσεις» είναι παιδιάστικες και ακαλαίσθητες, αλλά αυτή δεν είναι. Κάποιος ενδιαφέρεται πραγματικά για το θέμα και θέλει να ενημερώσει το κοινό. Είναι πλέον στο χέρι σας να το ερευνήσετε περαιτέρω, αν θέλετε, και να βγάλετε τα συμπεράσματά σας.
Πρώτη εντύπωση: Eδώ, η ελευθερία της έκφρασης δεν περιορίζεται από τις διαφημιστικές αφίσες κατά κανέναν τρόπο. Οποιοσδήποτε με έναν ανεξίτηλο μαρκαδόρο και αντιδραστική διάθεση μπορεί επίσης να παρέμβει.
Εργασία: Λογότυπος για τον Οίκο ABRAMS COMICARTS, έναν εκδοτικό που ειδικεύεται στα κόμικς (σελ. 104)
Τα κόμικς πάντα τυπώνονται τετράχρωμα, και όταν ο εκδοτικός οίκος Abrams ανακοίνωσε ότι επρόκειτο να ξεκινήσει ένα τμήμα με ειδίκευση στα graphic novels (περίτεχνο όνομα για τα κόμικς), μου ζήτησαν να δημιουργήσω ένα λογότυπο που να αναδεικνύει αυτή την ξεχωριστή οπτική ταυτότητα.
Η λέξη logo προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό λόγος και αναφέρεται σε ένα γραφιστικό σύμβολο που χρησιμοποιείται για την αναγνώριση και την προώθηση ενός οργανισμού (συνήθως εμπορικού ενδιαφέροντος) ή ενός ιδιώτη. Ο όρος «logotype» διαφέρει λίγο από το «logo» επειδή απεικονίζει την πραγματική ονομασία αυτού που αναπαριστά.
Η λύση για τον εκδοτικό οίκο Abrams ComicArts βρέθηκε στην ίδια τη διαδικασία της εκτύπωσης. Τι βλέπετε εδώ;
Η χρήση του χρώματος επιτρέπει στον θεατή να συλλάβει το σήμα με τέσσερις διαφορετικούς τρόπους: «Abrams ComicArts», «Abrams Art», «Comics» και «Art». Όπως και η τετραχρωμία.
Γνωριζόμαστε; (σελ. 110)
Ποιος να πάει στο στριπ σόου Chippendales όταν υπάρχει το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης; Αστειεύομαι! Περίπου. Βασικά, όχι και τόσο. Αλλά σίγουρα οι αίθουσες με τα αρχαία ρωμαϊκά και ελληνικά αγάλματα περιλαμβάνουν ορισμένα από τα πιο εξαιρετικά δείγματα γλυπτικής. Και είναι όντως αισθησιακά.
Κάποτε ένας φίλος μου γλύπτης το έθεσε συνοπτικά: Πώς παίρνεις ένα κομμάτι μάρμαρο και του δίνεις ζωή; Το ερώτημα είναι τόσο απλό όσο και περίπλοκο, και η απάντηση έγκειται σε τεχνικές που δεν μπορώ να μπω στη διαδικασία να κατανοήσω, αλλά τις οποίες θαυμάζω απεριόριστα. Το γεγονός ότι οι καλλιτέχνες συνήθως επέλεγαν να αποδώσουν εξιδανικευμένες φιγούρες (θεούς, θεές, Νύμφες, Σάτυρους, κ.λπ.) κάνει το τελικό προϊόν ακόμα πιο ελκυστικό. Ήταν τα σουπερμόντελ της εποχής τους. Ήθελε κανείς στ' αλήθεια να δει ένα άγαλμα να αναπαριστά οτιδήποτε με ψεγάδι; Ποιο το νόημα να γίνει κάτι τέτοιο εκείνη την εποχή;
Αλλά υπάρχουν και εκείνα τα αγάλματα που δεν διατηρήθηκαν ολόκληρα μέσα στο χρόνο και μας επιτρέπουν να φανταστούμε πως ήταν κάποτε. Αυτά φέρνουν στο φως ένα άλλο είδος γοητείας χάρη σ' αυτό που λείπει και στην επιθυμία μας να συμπληρώσουμε τα κενά για να τα ολοκληρώσουμε.
Θα ήταν η Αφροδίτη της Μήλου τόσο ενδιαφέρουσα με τα χέρια της ανέπαφα; Πιστεύω ότι οι περισσότεροι θα έλεγαν όχι.
Πρώτη εντύπωση: Δείχνει αληθινό, σαν να ,ναι δέρμα, όμως είναι μάρμαρο. Πώς το έκαναν αυτό; Ποια ήταν η διαδικασία;
Αντίο. (σελ. 120)
Πατάω αυτό το κουμπί (απέναντι) στο τέλος κάθε εργάσιμης ημέρας για να ανοίξουν οι γυάλινες πόρτες του ανελκυστήρα που βρίσκεται στον όροφο του γραφείου μου και να φύγω. Το κουμπί έχει ξεκάθαρη θέση, αλλά το μυστήριο είναι γιατί υπάρχει. Είναι προφανώς ακόμα ένα μέτρο ασφαλείας, αλλά ασφάλεια απέναντι σε τι; Στο να φύγω; Γιατί;
Υπάρχουν κόκκινα κουμπιά να πατήσεις σε ολόκληρη τη Νέα Υόρκη, συνήθως για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης: σε ανελκυστήρες, σε αποβάθρες του μετρό και σε τηλεφωνικούς θαλάμους. Όμως αυτό δεν είναι ένα από εκείνα. χρησιμεύει απλώς για να ανοίξει η πόρτα και να μου επιτρέψει να βγω έξω.
Πρώτη εντύπωση: Από τι κινδυνεύω εδώ;
Τι πρόκειται να συμβεί μετά; (σελ. 128)
Αυτό, βασικά, είναι ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια, έτσι δεν είναι; Τα μπισκοτάκια της τύχης υπάρχουν εδώ και καμιά εκατοστή χρόνια. και μετά από ένα γεύμα σε κινέζικο περιμένουμε να δούμε τι μας επιφυλάσσει το μέλλον. Ή τουλάχιστον μας διασκεδάζουν, προτρέποντάς μας να σκεφτούμε τι μπορεί να σημαίνουν. Από τη μια, είναι χαζά. από την άλλη, ίσως είναι κάτι που πρέπει να σκεφτούμε.
Η σχεδίασή τους είναι ένας συναρπαστικός συνδυασμός απλότητας και αφαίρεσης που ξυπνάει τη φαντασία και αποκαλύπτει τις άπειρες εικασίες για τα παιχνίδια της μοίρας. Και όλα αυτά από μία πρόταση γραμμένη σε ένα κομματάκι χαρτί.
Και μετά, φυσικά, υπάρχει η ερμηνεία: τα μηνύματα είναι σκοπίμως αόριστα, ώστε να προσπαθούμε να τα εξηγήσουμε με βάση τις προσωπικές μας εμπειρίες.
Πρώτη εντύπωση: Τι σημαίνει αυτό και πώς σχετίζεται με μένα;
Εργασία: Όλη η ομορφιά που θα χρειαστείτε ποτέ, του Ντέιβιντ Σεντάρις - μια συλλογή διηγημάτων (σελ. 130)
Πρόκειται για το βιβλίο που κατέληξε με τον τίτλο Όταν σας έχουν τυλίξει οι φλόγες, ενώ είναι η μόνη κουβερτούρα που δεν βγήκε σε παραγωγή. Όπως συμβαίνει συχνά στο χώρο των εκδόσεων, ο συγγραφέας είχε πολλούς τίτλους στο μυαλό του. και τελικά επέλεξε έναν διαφορετικό.
Φυσικά, μια τέτοια αλλαγή επηρεάζει επίσης και τη διαδικασία σχεδίασης του εξώφυλλου και τον τρόπο που προσαρμόζω τις μεθόδους μου. Ο αρχικός τίτλος –Όλη η ομορφιά που θα χρειαστείτε ποτέ– δεν σχετιζόταν τόσο πολύ με το περιεχόμενο κάποιου διηγήματος του βιβλίου, και συνεπώς είχα την ελευθερία να σκεφτώ ένα νέο περιβάλλον για τη φράση. Το κινέζικο μπισκοτάκι της τύχης φαινόταν κατάλληλο, καθώς πρόσφερε μια εικόνα που θεωρούσα ότι θα αναγνώριζαν όλοι, αλλά περιλάμβανε και μια αίσθηση μυστηρίου.
Σημειώστε ότι το σχήμα του χαρτιού είναι τόσο ισχυρό και αναγνωρίσιμο, που δεν χρειάστηκε να συμπεριλάβω κομματάκια μπισκότου τριγύρω του.
Όταν οριστικοποιήθηκε ο τίτλος, προσπάθησα να τον χρησιμοποιήσω με το ίδιο σχεδιαστικό εύρημα, αλλά δεν πέτυχε – κυρίως επειδή τα μπισκοτάκια της τύχης δεν σου λένε ποτέ κάτι τόσο σοκαριστικό όσο το ότι έχεις πιάσει φωτιά αυτή τη στιγμή.
Ο Ντέιβιντ ανακάλυψε έναν πίνακα του Βαν Γκογκ με ένα σκελετό που καπνίζει. και ήταν υπέροχο, καθώς αποτύπωνε κάποιον που είχε ζήσει όλο το θέμα...
