ΜΕΣΑ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ έχω κάνει πάμπολλα ποστ για τον Στέλιο Καζαντζίδη. Διάλεξα μερικά απ’ αυτά, πρόσθεσα και κάποια καινούρια, και κάπως έτσι προέκυψε αυτή η 20άδα...
1.
Το καλοκαίρι του ’52 έκανε πολλή ζέστη στην Αθήνα και κάπως έτσι ο Απόστολος Καλδάρας θα έγραφε το τραγούδι «Για μπάνιο πάω» («Βρε τι ’ναι τούτο το κακό / τι φλόγα, τι καμίνι / λες κι η Αθήνα άναψε / και φούρνος έχει γίνει»). Ήταν το πρώτο τραγούδι που θα έλεγε ποτέ ο Στέλιος. Μπορεί το τραγούδι να ατύχησε εμπορικά, αλλά ήταν η αρχή.
2.
«Απ’ τη Σπηλιά του Παρασκευά, όπου δούλευε ο Χιώτης (σ.σ. αρχή ’60), έρχεται ένα βράδυ στο δικό μου μαγαζί ο Κατσιμίχας μεθυσμένος και με ύφος προκλητικό, όταν κατέβηκα στα τραπέζια μού λέει: “Τι σου ’χω κάνει και δεν μ’ αφήνεις ν’ ανέβω κι εγώ στο πάλκο σαν τραγουδιστής;”. Όχι, εγώ δεν τον είχα βασανιστή στη Μακρόνησο. Εγώ είχα έναν άλλο, τον Μιχαηλίδη τον Θωμά. Ο Κατσιμίχας αυτός ήταν της κλάσης του Μπιθικώτση και του Θεοδωράκη. Πασίγνωστος. Τον γράφουν και τα βιβλία, όπως τον Θεοφιλογιαννάκο της ΕΣΑ. Του λέω: “Δε σε καταλαβαίνω”. Μου λέει: “Ξέρεις πολύ καλά τι θέλω να πω. Θα τα πούμε στο σχόλασμα”. Στο σχόλασμα μπαίνει στο καμαρίνι μεθυσμένος μ’ ένα καπάκι από κονσερβοκούτι. Τα μάτια του είχαν σακουλιάσει. Μου λέει: “Αν σου πάρω τώρα το λαρύγγι, τι θα γίνει;”. “Βρε Γιάννη σύνελθε, τι έχεις πάθει;”. Μου λέει: “Έχεις θέσει όρο στον Λαμπρόπουλο τον Τάκη [της εταιρείας Κολούμπια] ή εσύ ή εγώ!”. Του λέω: “Τρελός είσαι; Ποιος σου τα ’χει πει αυτά;”. “Ο ίδιος ο Μανώλης, ρε, μου τα ’χει πει”. “O Χιώτης, μιλάς σοβαρά;. Ο Μανώλης είναι φίλος μου”. Μου λέει: “Aυτά που σου λέω”. Μου ορκιζότανε κιόλα».
Στέλιος Καζαντζίδης «Υπάρχω / Μιλάει στον Βασίλη Βασιλικό» [Νέα Σύνορα – Α.Α. Λιβάνη, 2000]
Κόκκινα Τριαντάφυλλα - Γιάννης Κατσιμίχας
3.
Σάββατο 4 Noεμβρίου του 1961 ξεκινούσε ο Στέλιος με τη Μαρινέλλα στην Τριάνα του Χειλά, απέναντι από τον Άγιο Σώστη. Βετεράνος στα 30 του; Ούτε τους ποδοσφαιριστές, που σταματούσαν τότε την μπάλα γύρω σ’ αυτή την ηλικία, γιατί τους τσάκιζαν τα πόδια, δεν τους έλεγαν βετεράνους... Για καλό φυσικά θα το είχανε γράψει (προφανώς είχε άλλο νόημα η λέξη εκείνη την εποχή). Λεμονόπουλος με Ζαφειρίου στα μπουζούκια; Τρομερό ντουέτο! Δίπλα στο μεγάλο δίδυμο ο Αντώνης Ρεπάνης, η Ρία Κούρτη, πριν αδελφωθεί με τον Πάνο Γαβαλά και ο Αντώνης Μουστάκας, ένας άλλος διακεκριμένος ερμηνευτής της εποχής. Βλέπουμε επίσης και τον Πάνο Ιατρού, που εκτός από μουσικός (έπαιζε όλα τα έγχορδα) ήταν και τραγουδιστής, και ακόμη ένα από τα «δεξιά χέρια» του Στέλιου για πολλά χρόνια. Στο κάτω μέρος της διαφήμισης υπάρχει και το όνομα του κονφερασιέ Μπάμπαρη, με τον οποίον ο Στέλιος, λίγα χρόνια αργότερα, το 1963, θα είχε και μία κόντρα, οικονομικής φύσεως, που θα κατέληγε στα δικαστήρια.
4.
Τη διετία 1963-64 το κυπριακό ζήτημα θα βρισκόταν σε μια πολύ κρίσιμη φάση (ματωμένα Χριστούγεννα, κατάρρευση συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου, σχέδιο Άτσεσον κ.λπ.). Όλα αυτά δεν άφηναν κανέναν αδιάφορο στην Ελλάδα, με το τραγούδι να συμμετέχει κι εκείνο, με το δικό του τρόπο, στα καθέκαστα. «Η Κύπρος είναι ελληνική» τραγουδά ο Στέλιος σε μουσική Μπάμπη Μπακάλη και λόγια Κώστα Βίρβου – ένα τραγούδι, που έχει πλέον ιστορική σημασία, και που δίνει ταυτοχρόνως στον Στέλιο την ευκαιρία για μια ακόμη ερμηνεία αναφοράς.
Η Κύπρος είναι ελληνική
5.
«Στην καλύβα τη δική μου νοικοκύρης είμαι γω». Γιώργος Μητσάκης
Κι ενώ βλέπεις διάφορους και διάφορες να απασχολούν τον περίγυρο με τη φτήνια τους, πέφτεις πάνω σ’ αυτή τη φωτογραφία του Στέλιου κι αμέσως έρχεσαι στα ίσα σου. Εδώ ο Στέλιος πρέπει να ’ναι 35άρης, στο μέσο του ’60. Έχει όλη την Ελλάδα στα πόδια του. Είναι πρώτο όνομα, με ιλιγγιώδη διαφορά από το δεύτερο. Ό,τι τραγουδάει μετατρέπεται σε χρυσάφι. Ό,τι πει γίνεται πακτωλός. Φήμης και φράγκων.
Και όμως τον βλέπεις σ’ αυτή την χαμοκέλα, με τις πλίθες και τα τούβλα, να προβάρει τα τραγούδια του, έχοντας απέναντί του τον τυφλό ακορντεονίστα Κώστα Σταματάκη. Ένα ξύλινο τραπεζάκι μ’ ένα μουσαμά, κάτι παλιοκρεβάτια, ένα στρώμα που έχει ανοίξει και κρέμονται τα ξέφτια, ένα μπουκάλι μπύρα, κάτι παπούτσια, κάτι πράματα στοιβαγμένα κάτω απ’ το τραπέζι...
«Στον Στέλιο Καζαντζίδη, που γύρεψε μια ταπεινή θέση στο πάθος». Διονύσης Σαββόπουλος
Δημοσθένους Λέξις - Διονύσης Σαββόπουλος
6.
Μέγας ύμνος για την κατατρεγμένη Αριστερά του ’50 και του ’60. Υπέροχος Μαρκόπουλος και σκληροί πολιτικοί στίχοι από τον Δημήτρη Χριστοδούλου (με τέχνη γραμμένοι, ώστε να περάσουν από τη λογοκρισία, εκείνο το μεσοδιάστημα της Ενώσεως Κέντρου, όταν είχαν ανασάνει ελαφρώς τα πράγματα). Ο δε Στέλιος φωνητικά ασυγκράτητος. Με τα ντεμαράζ στα «άλφα» του να σπρώχνουν σαν ωστικό κύμα το στήθος τού ακροατή...
Δεν ξέρω αν ο Στέλιος ήθελε να πεθάνει σαν κομμουνιστής, όμως έζησε σαν κομμουνιστής (σαν λέω), διωκόμενος από νωρίς από ανθρώπους και καταστάσεις, και όντας διαρκώς σε σύγκρουση, με ολέθριες συνέπειες για τον ίδιο, με το δισκογραφικό κατεστημένο. Κλιπ για το Top-3 του ελληνικού κινηματογράφου, από τους «Αδίστακτους» του Κατσουρίδη...
Ποιος δρόμος είναι ανοιχτός - Καζαντζίδης | Μαρινέλλα | Νίκος Κούρκουλος
7.
Μία από τις πιο μεγάλες επιτυχίες του Στέλιου, το 1967 και προσωπικό πολυαγαπημένο τραγούδι, είναι και το «Μη μου λέτε γι’ αυτή» (Νάκης Πετρίδης-Πυθαγόρας), κομμένο για πρώτη φορά στη δική του εταιρεία Standard – ένα παντελώς ανεξάρτητο label, που τύπωνε δίσκους σε ξεχωριστό εργοστάσιο, που είχε στήσει ο ίδιος ο Στέλιος στο Κιάτο, με δικές του πρέσες και τα λοιπά! Αντιλαμβάνεστε τι σήμαινε αυτό, τότε, για την παντοκρατορία της Κολούμπια. Η επιχείρηση πολεμήθηκε, έπεσε έξω και μετά από λίγο ξεπουλήθηκε στην Φίλιπς (πριν αρχίσουν τα εξώδικα από τη Μίνως, με την οποία οι διαπραγματεύσεις είχαν μείνει στη μέση). Ο Στέλιος ερμηνεύει ανεπανάληπτα φυσικά...
ΣΤΕΛΙΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΙΔΗΣ - Μη μου λέτε γι' αυτή
8.
Τα τραγούδια του Στέλιου ακούγονταν κατά κύματα στην Τουρκία, και γίνονταν πολύ μεγάλες επιτυχίες. Το ίδιο τραγούδι, για το οποίο έγινε λόγος πριν, τώρα και στα τούρκικα από την πολύ πρόωρα χαμένη Zerrin Zeren, που θα σκοτωνόταν στα 22 της σε αυτοκινητικό δυστύχημα. Ήταν, λέει, 18 ετών το 1972, όταν θα τραγουδούσε το “Aşkta gurur olmaz”, δηλαδή το «Μη μου λέτε γι’ αυτή»...
Zerrin Zeren - Aşkta Gurur Olmaz - 1972 - 45lik Plak
9.
Από τους δυο-τρεις καλύτερους καζαντζιδικούς τραγουδιστές που βγήκαν στη δεκαετία του ’60. Ο Ανδρέας Ζακυνθινάκης, που έφυγε πολύ γρήγορα από τη ζωή, στα 46 του, και που κάποτε (1979) είχε κάνει μια μεγάλη... υπόγεια επιτυχία, το «Επαναστατώ». Από τους λίγους τραγουδιστές που μπορούσαν να πουν λεβέντικα Καζαντζίδη σε δεύτερη εκτέλεση (χωρίς να ντροπιάζουν τα τραγούδια του), ο Ζακυνθινάκης, υπήρξε μεγάλη φωνή και πήγε μάλλον σκασμένος... Το 45άρι αυτό, με τις «Αλλοτινές μου εποχές» (Καλδάρας-Παπαγιαννοπούλου), προέρχεται από το 1969...
Ανδρέας Ζακυνθινάκης - Αλλοτινές μου εποχές
10.
Οι μετακομίσεις γίνονται πάντα Κυριακή χαράματα, για να μην εμποδίζεται η κυκλοφορία και για να μην βλέπει ο κόσμος τα δάκρυα του... ανεπιθύμητου. Οι Νικολόπουλος-Πυθαγόρας δεν γράφουν... ζωγραφίζουν.
Στέλιος Καζαντζίδης- Ο Ανεπιθύμητος
11.
Σχεδόν κάθε λέξη τραγουδιέται με τσακίσματα, τσαλίμια και στολίδια. Απίστευτα δύσκολο τραγούδι του Δερβενιώτη και του Κολοκοτρώνη, που δεν τολμούν να το πούνε οι νεότεροι. Το είπε πρώτος ο Στέλιος το 1958 και 20 χρόνια αργότερα, το 1978, ο Κερμανίδης σε μια κολοσσιαία εκτέλεση. Για μένα ρίχνει και του Στέλιου σε εκφραστικότητα – και αυτό είναι από τα άγραφα. (Εντάξει, το είπε και πολύ νωρίς αυτό το κομμάτι ο Στέλιος, πριν η φωνή του πιάσει τα ψηλότερα γράδα). Τεράστιος τραγουδιστής ο Πόλυς και είναι έγκλημα να μην θεωρείται εφάμιλλος των κορυφαίων. Το τραγούδι πρέπει να παίζει κάθε πρωί σε όλα τα δικαστήρια της χώρας και μετά να άρχονται οι συνεδριάσεις. «Βγάλτε το παλληκάρι»...
Πόλυς Κερμανίδης - Βγάλτε Το Παλικάρι
12.
Λίγο μετά την «Αλλαγή» (18 Οκτωβρίου 1981) ο Βασίλης Βασιλικός, που πήγε τότε στην ΕΡΤ (ήταν αναπληρωτής γενικός διευθυντής) σπρώχνει στον Γιώργο Παπαστεφάνου μια εκπομπή για τον Καζαντζίδη. Ο Στέλιος είχε σταματήσει να τραγουδάει live από το 1966, στην τηλεόραση δεν εμφανιζόταν συχνά (πόσο μάλλον για να τραγουδήσει ζωντανά), δίσκο είχε να βγάλει από το 1975, οπότε... αντιλαμβάνεστε. Έτσι, όταν θα μαθευόταν πως θα εμφανιζόταν στο γυαλί ένα βράδυ του Νοέμβρη, του 1981, θα γινόταν το σώσε. Ας μην ξεχνάμε πως και τα οικιακά βίντεο ήταν ακόμη στα σπάργανα, τότε, και ό,τι παιζόταν στην τιβί ή το έβλεπες ή το έχανες. Όλοι είχαν λάβει τα μέτρα τους λοιπόν... με τον Στέλιο να αποζημιώνει τον κόσμο, με λίγες αλλά απίστευτες ζωντανές εκτελέσεις, αλλά και με λόγια σταράτα στον Λευτέρη Παπαδόπουλο.
Αν υπάρχει αυτό που λέμε ελληνικό ροκ, με την έννοια του λαϊκού που συγκινεί και θριαμβεύει, τ’ ακούς σ’ αυτό το τραγούδι – σ’ αυτή τη θεάρεστη συνύπαρξη των μπουζουκιών με την ηλεκτρική κιθάρα. Μια φοβερή εκτέλεση στο εκπληκτικό ούτως ή άλλως «Πάρε τ’ αχνάρια μου» των Θόδωρου Δερβενιώτη-Κώστα Βίρβου, με τον Νάκη Πετρίδη στο... πόντιουμ, τους Δημήτρη Βύζα και Δημήτρη Μαργιωλά στα μπουζούκια, τον Άρη Καραντάνη στο φλάουτο (από τους Alba-Aris and The Olympics), τον Φαίδωνα Λιονουδάκη στα πλήκτρα, τον Κώστα Νικολόπουλο στην ηλεκτρική κιθάρα (από τους Charms), τον Άγγελο Μπότση στο μπάσο, τον Μέμο Κυριαζή στα ντραμς, τον ηχολήπτη Γιάννη Παπαϊωάννου και όλους τους υπόλοιπους μαζί. Μια γιορτή...
Πάρε τα χνάρια -Καζαντζίδης
13.
Όπως κι αν είσαι κάθε φορά, στενοχωρημένος, σκεφτικός, με όρεξη για δουλειά, αισιόδοξος, προβληματισμένος ή ό,τι άλλο η φωνή του Στέλιου θα δουλεύει πάντα για σένα. Για τη δική σου ανάταση, για να γίνεις καλύτερος άνθρωπος. «Γυρίζω απ’ τη νύχτα». Ξανά Νικολόπουλος-Πυθαγόρας...
Καζαντζίδης - Γυρίζω απ' τη νύχτα
14.
Θόδωρος Δερβενιώτης μουσική, Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου στίχοι. Πρώτη εκτέλεση: Στέλιος από το 1957. Αυτή είναι όμως με τον Λεωνίδα Βελή κι έχει και εικόνα. Φοβερό ζεϊμπέκικο το «Σαν σήμερα χωρίσαμε»...
Σαν σήμερα χωρίσαμε - Λεωνίδας Βελής
15.
Υπάρχουν τα ηλιοβασιλέματα στη Σαντορίνη, αλλά υπάρχει και τούτο δω το ακόμη πιο σωστό ηλιοβασίλεμα... Απίστευτος Στέλιος στα 66 του –ούτε ο ίδιος πίστευε πως θα μπορούσε να πει έτσι αυτό το θρυλικό τραγούδι του Γιώργου Λαύκα σε στίχους Κώστα Μάνεση– με φοβερά τσακίσματα, ιδίως στον δεύτερο στίχο κάθε στροφής, όταν η φωνή κατεβαίνει. Άμα ακούσεις πώς το λένε οι άλλοι αυτό το τραγούδι (τα σέβη μου στον Μανώλη Μητσιά πάντως) αμέσως θα αντιληφθείς γιατί Στέλιος δεν ξαναγεννιέται...
Στέλιος Καζαντζίδης - Ηλιοβασίλεμα σωστό
16.
Αποσβολωμένοι τον κοιτάνε οι συνάδελφοι. Μεγάλη φωνή. Δημήτρης Ξανθάκης το όνομά του, με τεράστια πορεία στη νύχτα. Το ξεσκίζει το τραγούδι. Φοβερή τσαμπουκαλίδικη ερμηνεία, πάντα γυρτός και με τα πόδια λυγισμένα. Η αληθινή... σκυλάδικη προσέγγιση στον καζαντζιδισμό. Μόνο οι ντουζίνες με τα πιάτα λείπουν, που αντικαταστάθηκαν από τις (αθόρυβες) γαρδένιες. «Την Παρασκευή το βράδυ»...
Την Παρασκευή Το Βράδυ - Στην Υγεία Μας
17.
Διαβάζεις ας πούμε ότι ο Στέλιος ήταν αγοραφοβικός, ότι κατά βάθος δεν γούσταρε τον κόσμο κτλ. Φίλοι μου ο άνθρωπος αλλάζει μέσα στα χρόνια. Και μπορεί να αλλάζει για λόγους βιολογικούς, να κουράζεται ας πούμε, και να μην θέλει πολλά-πολλά, από ένα σημείο και μετά, αλλά και γιατί μπορεί να έχει σιχαθεί κάποιες καταστάσεις και να θέλει πια την ηρεμία του.
Δεν πρέπει να υπάρχει καλλιτέχνης που να έχει φωτογραφηθεί περισσότερο από τον Στέλιο με κόσμο, με απλούς αγνώστους ανθρώπους εννοώ –όχι σαν κάτι άλλους σημερινούς σταρ, και-καλά, που «φτύνουν» τον κόσμο, δεν υπογράφουν αυτόγραφα, δεν βγαίνουν φωτογραφίες και σπρώχνουν τα παιδάκια από τα καμαρίνια–, ενώ δεν πρέπει να υπάρχει καλλιτέχνης που να έχει τις εκατοντάδες κουμπαριές που είχε ο Στέλιος, ο οποίος πρέπει να είχε λαδώσει, εννοώ βαφτίσει, εκατοντάδες παιδιά! Κι είχε παντρέψει και κόσμο φυσικά...
18.
Ο Στέλιος εκφράζει όλους τους λαούς του κόσμου. Efyge-efyge “The Wire”...
Frank Sobotka/The Wire | Efyge Efyge
19.
Η ώχρα που διαπερνάει τα πάντα, ένα φορτηγό που στρίβει σε μιαν ανηφόρα, ένα εκατό που τρέχει, τα ταξί που διασχίζουν τους δρόμους σαν να μην έχουν σκοπό, τα έργα και οι πάγκοι στην Ομόνοια, οι δεξαμενές, τα φουγάρα, ο Ηρακλής, το λιμάνι, ο ναύτης, οι περαστικοί, οι σηκωμένοι γιακάδες… και βεβαίως η φωνή. Η μία, η μεγάλη, η αποφασιστική...
Στέλιος Καζαντζίδης - Βραδιάζει
20.
Μοσχοβολούν οι γειτονιές βασιλικό κι ασβέστη... Στέλιος-Μίκης. Συνύπαρξη τιτάνων...
Σαββατόβραδο Live Καζαντζίδης με Θεοδωράκη.
