Τίποτα δεν είναι πια το ίδιο για το Charlie Hebdo. Ωστόσο, η εφημερίδα έχει ανανεώσει το προσωπικό της και εκδίδεται κάθε εβδομάδα μετά από εκείνο το απαίσιο χειμωνιάτικο πρωινό. Η κυκλοφορία της σήμερα είναι περίπου 50.000 - κατά 25% υψηλότερη από ό,τι πριν από την επίθεση. «Το σκεφτόμαστε συνέχεια, αλλά δεν το συζητάμε συνέχεια», λέει ο Riss. «Δεν επιτρέπεται να συντριβείς από αυτή την ιστορία».
Με αφορμή την επέτειο, το Charlie Hebdo εξέδωσε ένα βιβλίο με τίτλο «Charlie Liberty: το ημερολόγιο της ζωής τους». Είναι ένας τρόπος για τους επιζώντες να κρατήσουν ζωντανή την μνήμη πέντε συνεργατών τους που δεν υπάρχουν πια (Cabu, Charb, Honoré, Tignous and Wolinski). Το Charlie Hebdo συνέχισε μια γαλλική παράδοση πολιτικής γελοιογραφίας, συχνά χυδαίας και άσεμνης, η οποία έχει βαθιές ρίζες. Οι πρόστυχες, αντιβασιλικές γελοιογραφίες του 18ου αιώνα γελοιοποιούσαν τη Μαρία-Αντουανέτα και τον Λουδοβίκο 16ο. Πάνω από 1.500 σατιρικές γκραβούρες παρήχθησαν κατά τη δεκαετία που ακολούθησε την επανάσταση του 1789.
Η αξία των σχεδίων, λέει ο Riss, βρίσκεται στο ότι αποτελούν μια «απλή οπτική γλώσσα, κατανοητή από όλους, για να μιλήσει κανείς για δύσκολα πράγματα». Η Charlie Hebdo ιδρύθηκε το 1970 και δεν λυπάται τίποτα και κανέναν. Οι γελοιογραφίες της κυμαίνονται από το ιερόσυλο (ο Προφήτης Μωάμεθ επιδεικνύει τον γεμάτο σπυριά πισινό του) έως το πολιτικό (η Μαρίν Λεπέν ξυρίζει το εφηβαίο της). Η εφημερίδα ενοχλεί τακτικά τα καθεστώτα στο Ιράν και την Τουρκία, είτε επειδή κοροϊδεύει τους ηγέτες τους είτε επειδή λοιδωρεί το Ισλάμ.
Η Charlie Hebdo ιδρύθηκε το 1970 και δεν λυπάται τίποτα και κανέναν. Οι γελοιογραφίες της κυμαίνονται από το ιερόσυλο (ο Προφήτης Μωάμεθ επιδεικνύει τον γεμάτο σπυριά πισινό του) έως το πολιτικό (η Μαρίν Λεπέν ξυρίζει το εφηβαίο της). Η εφημερίδα ενοχλεί τακτικά τα καθεστώτα στο Ιράν και την Τουρκία, είτε επειδή κοροϊδεύει τους ηγέτες τους είτε επειδή λοιδωρεί το Ισλάμ.
Οι επικριτές του Charlie Hebdo, ωστόσο, δεν είναι μόνο οι θρησκευτικοί ηγέτες. Λίγο μετά τις δολοφονίες του 2015, μια χούφτα Αμερικανών συγγραφέων μποϊκοτάρισαν ένα επίσημο δείπνο στη Νέα Υόρκη, στο οποίο η γαλλική εφημερίδα επρόκειτο να λάβει βραβείο για το κουράγιο της, με την αιτιολογία ότι οι γελοιογραφίες της ταπεινώνουν τους μουσουλμάνους. Στην Γαλλία, ο νόμος απαγορεύει τη ρητορική μίσους ή την υποκίνηση σε βία, αλλά προστατεύει τη βλασφημία.
Ωστόσο, αυτό δεν καθιστά το Charlie Hebdo αδιαμφισβήτητο ακόμη και στην πατρίδα του. Η Mediapart, μια αριστερή εφημερίδα, κατήγγειλε πρόσφατα μια καρικατούρα για τη σύγκρουση μεταξύ της Γαλλίας και του σκληρού ισλαμισμού, που δημοσιεύτηκε στο Charlie Hebdo: μια γυναίκα που φοράει μπούρκα και έναν άνδρα με μούσι. Ήταν, είπε η Mediapart, μια «μοχθηρή» μορφή ισλαμοφοβίας που προέρχεται κατευθείαν από το εγχειρίδιο της ακροδεξιάς. (Η εφημερίδα απορρίπτει τέτοιες κατηγορίες ως παράλογες).
Σήμερα η γαλλική υποστήριξη προς το προκλητικό πνεύμα του Charlie Hebdo -γνωστό ως «Je suis Charlie»- φαίνεται εύθραυστη. Ήταν ισχυρή το 2020 μετά τον αποκεφαλισμό του Samuel Paty, ενός δασκάλου, από έναν μουσουλμάνο τρομοκράτη. (Είχε δείξει στους μαθητές καρικατούρες του Μωάμεθ σε μια τάξη για την ελευθερία του λόγου.) Ωστόσο, το 2023 μόνο το 58% των Γάλλων δήλωσε σε δημοσκόπηση «Je suis Charlie», από 71% το 2016.
Αυτό μπορεί να αντικατοπτρίζει την αυξανόμενη δυσανεξία της δυτικής κοινωνίας στην προσβολή του άλλου. Αμερικανοί stand-up κωμικοί, όπως ο Dave Chappelle, έχουν καταφερθεί εναντίον της αυστηρότερης λογοκρισίας απέναντι στη σάτιρα. Το 2019, μετά από κατακραυγή που προκάλεσε μια γελοιογραφία του Binyamin Netanyahu, του πρωθυπουργού του Ισραήλ, οι New York Times διέκοψαν τη δημοσίευση πολιτικών γελοιογραφιών. Στις 3 Ιανουαρίου η Ανν Τελνάες παραιτήθηκε από την Washington Post, επειδή η εφημερίδα απέρριψε τη γελοιογραφία της που απεικόνιζε τον ιδιοκτήτη της, Τζεφ Μπέζος, και άλλα αφεντικά της τεχνολογίας να υποκλίνονται στον Ντόναλντ Τραμπ.
Η αυτολογοκρισία, και όχι ο νόμος, μετριάζει πλέον τη σάτιρα. Ο Plantu, σκιτσογράφος της Le Monde, έχει υποστηρίξει ότι η κοινωνική πίεση σημαίνει ότι οι γελοιογράφοι «δεν [έχουν] πλέον την ίδια ελευθερία». Ο Riss υποστηρίζει ότι το Charlie Hebdo «δεν είναι εξαιρετικά προκλητικό», αλλά φαίνεται έτσι επειδή «τα περιθώρια ανοχής» στενεύουν. Δέκα χρόνια μετά, η φωνή της εφημερίδας είναι χονδροειδής αλλά πολύτιμη. «Κάνουμε ακριβώς το ίδιο πράγμα που κάναμε και πριν», επιμένει ο Riss. «Αλλά γύρω μας οι άνθρωποι είναι πολύ πιο δειλοί».
Με στοιχεία από τον Economist
