Πρόσφατα εξελέγη αντιπρύτανης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών και οι ελπίδες πολλών από εμάς που ασχολούμαστε με τη σύγχρονη τέχνη είναι ότι η καινούργια πρυτανεία θα εκσυγχρονίσει τις σκουριασμένες δομές αυτής της σχολής και θα δημιουργήσει ένα πολύ καλό δυναμικό σπουδαστών και διδασκόντων, με ένα πρόγραμμα πραγματικά συγχρονισμένο με όλες τις παρόμοιες σχολές του υπόλοιπου κόσμου. Ο Μανώλης Μπαμπούσης, με την κάμερα συνήθως στο χέρι, έχει με κάποιον τρόπο παραγκωνίσει ή, καλύτερα, παραφράσει τις σπουδές του στην αρχιτεκτονική.
Πιστός φωτογράφος και φίλος του Γιάννη Κουνέλη, εδώ και πολλά χρόνια βλέπουμε δουλειές του στην Ελλάδα, σε διαφορετικά μουσεία και γκαλερί (ΕΜΣΤ και Ιλεάνα Τούντα Κέντρο Τέχνης, για να αναφερθούμε σε ορισμένα), ενώ πρόσφατα άνοιξε η αναδρομική του έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη. Κάτω από τον τίτλο «Σκελετοί, η έκθεση», αναφέρεται στην οργάνωση ενός συστήματος στοιχείων που αποτελούν το στήριγμα μιας μορφής στον χώρο. Στις ημιτελείς οικοδομές που χτίζονται ανεξέλεγκτα γύρω μας, η μορφή που θα περιβάλλει τον σκελετό δεν είναι «ορατή», όπως χαρακτηριστικά υπογραμμίζεται στο δελτίο Τύπου. Πρόκειται για μια πορεία με αναδρομικό χαρακτήρα, χωρίς, όμως, συγκεκριμένη χρονική περίοδο δουλειάς, εφόσον βλέπουμε διάσπαρτα έργα με αρκετά διαφορετικές χρονολογίες.
Ποια είναι η βασική διαφορά μεταξύ της παρατήρησης και της απαθανάτισης;
Η παρατήρηση θα έλεγα ότι είναι μια νοητική διαδικασία και αναφέρεται στην ανάλυση μέσω του βλέμματος. Σημαίνει αντιλαμβάνομαι, εποπτεύω, σχολιάζω κάτι, μια προηγούμενη σκέψη. Αυτό γίνεται με όλες τις αισθήσεις. Προϋποθέτει συγκέντρωση και προσοχή για να μπορεί να αντιληφθεί κανείς με μία ματιά μια δομή, ένα σύνολο και τις λεπτομέρειές του. Σημαίνει, όμως, και πως μπορείς να διατυπώσεις μια αντίρρηση, μια αντίθετη γνώμη. Η απαθανάτιση, αντίθετα, σημαίνει ότι κάνω μία ενέργεια που έχει ως αποτέλεσμα να κάνω κάποιον αθάνατο, αιώνιο! Μια άποψη υποστηρίζει πως ό,τι φωτογραφίζεται θα πεθάνει. Ό,τι φωτογραφήθηκε, λέμε, «υπήρξε εκεί» και είναι μία λογοτεχνική προσέγγιση. Αρκεί όμως μόνο η φωτογραφία για να παραμείνει κάποιος ή κάτι στη μνήμη μας; Και πολύ περισσότερο αιώνια!
Πού βρίσκεις την τέχνη στη φωτογραφία; Στη λήψη, στην επεξεργασία ή και στα δυο;
Ούτε στη λήψη ούτε στην επεξεργασία. Είναι μια πολυσύνθετη και μακρόχρονη διαδικασία που συμβαίνει και στα δυο, καθώς και στην τεχνική της σκέψης. Όταν ρωτάς κάτι που βλέπεις απέναντι, ψάχνεις κάτι που έχεις ήδη στο μυαλό σου και σε βασανίζει. Από τον τρόπο που το ρωτάς θα πάρεις ως απάντηση και μια εικόνα. Το σημαντικό είναι ότι τα διαφορετικά κάθε φορά μέσα, για παράδειγμα της ζωγραφικής ή της γλυπτικής ή της φωτογραφίας, μόνο οι καλλιτέχνες και μόνο ορισμένα έργα τα κάνουν να γίνουν φορείς της τέχνης.
Τι είναι αυτό που θέλετε να εκφράσετε με την τελευταία έκθεση;
Οι φωτογραφίες μου αντικρίζουν έναν τόπο κι ένα μέρος της βιογραφίας μου. Το ενδιαφέρον μου ήταν από τη μία πλευρά να εστιάσω σε ορισμένες πτυχές της δουλειάς μου, οι οποίες, όσο και αν προέρχονται από διαφορετικούς χρόνους, τόπους και εμπειρίες, να μπορούν να επικοινωνούν και να λειτουργούν σαν ένα αδιαίρετο σύνολο αισθήσεων και προβληματισμών, γύρω από τον εγκλωβισμό της ανθρώπινης ύπαρξης και της φύσης, τα κάθε λογής στολίδια, τη συσσώρευση, την καταστροφή και την ομορφιά, στοιχεία που συνυπάρχουν στις εικόνες που μου προκαλούν μια ένταση. Και από την άλλη, να ενσωματώσω σε αυτό τη νέα μου δουλειά, που δεν είχα μέχρι σήμερα παρουσιάσει. Στόχος μου ήταν να διαμορφώσω ένα συνολικό έργο, έναν σκελετό, σαν σύνθεση των επιμέρους. Για τον σκοπό αυτό σχεδίασα τον χώρο και την αρχιτεκτονική του βλέμματος. Επέλεξα τις αντίστοιχες εικόνες και τον συσχετισμό τους. Ελπίζω πως ο θεατής να κάνει τους δικούς του.
Τι γνώμη έχεις σχηματίσει για τους νέους καλλιτέχνες, δημιουργούς και φωτογράφους;
Ελπίζω το πλαίσιο για να αναπτυχθεί η δουλειά τους δεν θα αργήσει να δημιουργηθεί και σε κάποια χρόνια θα υπάρξουν καλλιτέχνες που με το μέσο της φωτογραφίας θα αντιπροσωπεύσουν την Ελλάδα σε μεγάλες διεθνείς εκδηλώσεις, όπως η Μπιενάλε της Βενετίας για παράδειγμα. To δραματικό στην όλη υπόθεση είναι οι δάσκαλοι που κρίνουν χωρίς να βλέπουν δουλειές. Οι μαθητές που δεν πάνε να δουν άλλες δουλειές. Οι μελλοντικοί καλλιτέχνες και οι δάσκαλοί τους που δεν πάνε σε εκθέσεις, σε θέατρα, σε τόσα ενδιαφέροντα που γίνονται, και όλοι μαζί, οι νεότεροι και οι παλαιότεροι, στοιβάζονται ακόμα και σήμερα σε copy-paste χώρους.
Τι αισθάνεσαι για τους «νέους Έλληνες»;
Τι σημαίνει; Δεν τον γνωρίζω αυτούς τους όρους, «νέος Έλληνας», «νέα δημοκρατία», «νέα Αριστερά» και τα «νέα σήμερα». Ας μείνουμε χωρίς νέα εφημερίδα, τα νέα των οκτώ και μισή, ας μείνουμε χωρίς την αγένεια που εκπορεύεται και εκπέμπεται από κάθε μορφής εξουσία, νέα και παλαιά.
Από τότε που έχετε αναλάβει την ΑΣΚΤ μοιάζει να φυσάει ένας άνεμος ανανέωσης. Ποια είναι το όραμά σας σχετικά με αυτή την τόσο εκπαιδευτικά απαρχαιωμένη σχολή;
Διανύουμε τη δυσμενέστερη εποχή. Όλα τρίζουν, υπονομεύονται και υποχρηματοδοτούνται. Υπάρχουν στο εκπαιδευτικό προσωπικό της ΑΣΚΤ διδάσκοντες υψηλοτάτου και αναγνωρισμένου επιπέδου, θαυμάσιο φοιτητικό δυναμικό, πρόγραμμα με σαφείς στόχους, η θέληση και οι γνώσεις για να γίνουν οι αναγκαίες αλλαγές σε όλες τις φάσεις της εκπαιδευτικής διαδικασίας, σήμερα ανοίγουμε τη σχολή προς την κοινωνία. Είναι αλήθεια ότι δεν μπορούν να λυθούν όλα μέσα σε έναν χρόνο. Υπάρχει, π.χ., από το 2005 ομόφωνη απόφαση από το σύνολο των φοιτητών και απ' όλα τα μέλη ΔΕΠ για τη δημιουργία ενός τέταρτου τομέα, εκείνου των άλλων μέσων -πέραν της ζωγραφικής, της γλυπτικής και της χαρακτικής- όπως για παράδειγμα της φωτογραφίας, του βίντεο και των διαδραστικών πολυμέσων στην τέχνη. Ακόμα εκκρεμεί η υλοποίησή του. Όμως, πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί γιατί κάτω και από τις πιο ανανεωτικές προσεγγίσεις μπορεί να κρύβονται ριζωμένες οι ακαδημαϊκές αντιλήψεις ακόμη και του 19ου αιώνα. Αν υποθέταμε ότι ο Gursky, ο Struth, o Bustamente, οι Becher, ο Jeff Wall, η Sindy Sherman ήθελαν να διδάξουν στην ΑΣΚΤ, θα τους έλεγαν ότι πρέπει να εκλεγούν σε μια θέση ΔΕΠ στον τομέα Χαρακτικής για να διδάξουν φωτογραφία ως μάθημα επιλογής. Στους Viola και Paik, στον Pierre Huyghe και άλλους θα τους πρότειναν το μάθημα επιλογής των πολυμέσων του τομέα ζωγραφικής και τη Marina Abramovic δεν θα ξέραμε τι να την κάνουμε; Χαράκτη, ζωγράφο ή γλύπτρια; Πρόκειται για μια σχολή με εννιά πρωτοβάθμιους καθηγητές Ζωγραφικής, δυο καθηγητές Γλυπτικής και ενός καθηγητή Χαρακτικής.
Τι νιώθετε για την Αθήνα και την Ελλάδα;
Νομίζω ότι το αποδίδω με τις εικόνες της έκθεσης «Σκελετοί» στο Μπενάκη. Το τι νιώθουμε μοιάζει όλο και περισσότερο με δηλώσεις νομιμοφροσύνης. Όλοι ξαφνικά ανακαλύπτουν τις στρεβλώσεις. Το πρόβλημα είναι πως ο θυμός και η αδικία μπορούν να γίνουν η θετική ενέργεια που θα μεγαλώσει και θα σαρώσει τα πάντα. Δεν το βλέπω, όμως, να γίνεται. Έτσι κυριαρχεί η κατάθλιψη.
Πώς νομίζετε ότι μπορεί να συνεισφέρει ο πολιτισμός και ειδικά οι καλλιτέχνες σε αυτή την τεράστια καμπή που περνάει η χώρα;
Δυστυχώς, η τέχνη δεν υπήρξε ποτέ ο κινητήριος μοχλός ανατροπής των αντιλήψεων. Ίσως, θα μπορούσε να συνεισφέρει με κάποιες ευφάνταστες ενέργειες που θα συμπλήρωναν ή θα έκαναν πιο αποτελεσματική τη διαμαρτυρία, την κριτική ανάλυση και θα βοηθούσαν τη μαζική αφύπνιση. Το εύχομαι, άλλα δεν νομίζω ότι είναι δυνατόν. Καλοί καλλιτέχνες υπάρχουν, άλλα δεν περιμένω την ανατροπή από αυτούς. Οι δουλειές μπορούν να συμβάλουν υπόγεια, να επιταχύνουν και να αφυπνίσουν τη συνείδηση και αυτό το έχουμε ανάγκη. Από την άλλη πλευρά, είναι και αυτός ένας χώρος βαθιά διαπλεκόμενος. Τα παλαιότερα επαγγέλματα νομίζω είναι του καλλιτέχνη και της πορνείας. Προσωπικά, θα ήθελα πολύ να δω τους άθλιους από κάθε χώρο να χάνουν.
Κύριε Μπαμπούση, σας ευχαριστώ πολύ. Στην τελευταία, αρκετά ενδιαφέρουσα τοποθέτηση, προσωπικά διαφωνώ κάθετα, πάντα ελπίζοντας ότι η τέχνη φέρνει και ανατροπή μέσα από ψιθύρους, επειδή, ιδιαίτερα στην Ελλάδα, δεν βλέπω καμία διαπλοκή στην τέχνη. Πώς γίνεται, εξάλλου, να υπάρχει διαπλοκή σ' έναν τομέα που δεν έχει καθόλου, μα καθόλου χρήματα; Κάτι που, ασφαλώς, εκφράζεται και τόσο αριστοτεχνικά από τη δουλειά σας.
σχόλια