Η Μάργκαρετ Άτγουντ είναι σημαντική Καναδή συγγραφέας με πλούσιο έργο που πρόσφατα έγινε γνωστή στο ευρύ κοινό με την τηλεοπτική απόδοση του βιβλίου της A Handmaid's Tale. Η δημόσια συστράτευσή της μαζί με άλλες προσωπικότητες προκειμένου να λογοδοτήσει το Πανεπιστήμιο της British Columbia για τη δημοσιοποίηση στοιχείων και τον κακό χειρισμό μίας υπόθεσης σεξουαλικής κακοποίησης, όπου τελικά ο κατηγορούμενος αθωώθηκε, την έβαλε στο στόχαστρο γυναικών που την αποκάλεσαν «κακή φεμινίστρια».
Η ίδια απάντησε στην κατηγορία αυτή με την ακόλουθη επιστολή που δημοσιεύθηκε στις 13/01/2018 στην καναδική εφημερίδα The Globe and Mail:
Απ' ό,τι φαίνεται είμαι «Κακή Φεμινίστρια». Μπορώ πλέον να προσθέσω κι αυτό σε όλες τις άλλες κατηγορίες που μου έχουν αποδοθεί από το 1972, όπως το ότι σκαρφάλωσα στην κορυφή της δόξας πατώντας σε μία πυραμίδα από κάρες αποκεφαλισμένων ανδρών (σε μια αριστερίζουσα εφημερίδα), ότι είμαι μία αφέντρα που σκοπός της είναι η υποδούλωση των ανδρών (σε μία δεξιά εφημερίδα όπου η κατηγορία συμπληρωνόταν από εικονογράφηση μου με δερμάτινες μπότες και κραδαίνοντας μαστίγιο) και ότι είμαι ένας απαίσιος άνθρωπος που μπορεί να εκμηδενίσει -με τις μαγικές μου δυνάμεις της Λευκής Μάγισσας- οποιονδήποτε τολμήσει να με επικρίνει σε κάποιο δείπνο στο Τορόντο.
Είμαι τόσο τρομακτική! Και τώρα, όπως λένε, διεξάγω Πόλεμο εναντίων των Γυναικών, ως Κακή Φεμινίστρια που είμαι, μισογύνης και κάποια που αποδέχεται τον βιασμό.
Η κατανοητή και προσωρινή απόδοση δικαιοσύνης μέσω της αυτοδικίας μπορεί να εξελιχθεί σε μια πολιτισμικά εδραιωμένη συνήθεια λιντσαρίσματος από τον όχλο, όπου η υπάρχουσα μορφή δικαιοσύνης εκπαραθυρώνεται και εξωνομικές δομές ισχύος εγκαθιδρύονται. Η Κόζα Νόστρα, για παράδειγμα, ξεκίνησε ως μορφή αντίστασης στην πολιτική τυραννία.
Πώς θα έμοιαζε μια Καλή Φεμινίστρια, σύμφωνα πάντα με τις κατηγόρους μου;
Θεμελιώδης θέση μου είναι πως οι γυναίκες είναι ανθρώπινα όντα, εκδηλώνοντας όλο το εύρος αγίων και δαιμονικών συμπεριφορών που αυτό συνεπάγεται, συμπεριλαμβανομένων και εγκληματικών. Δεν είναι άγγελοι, ανίκανοι να βλάψουν. Αν ίσχυε κάτι τέτοιο δεν θα χρειαζόμασταν δικαστικό σύστημα.
Ούτε πιστεύω πως οι γυναίκες είναι παιδιά, ανίκανες να εκπροσωπήσουν τον εαυτό τους ή να λάβουν αποφάσεις που άπτονται ηθικών θεμάτων. Αν ίσχυε αυτό θα βρισκόμασταν ακόμα στον 19ο αιώνα και οι γυναίκες δεν θα έπρεπε να κατέχουν ακίνητη περιουσία, πιστωτικές κάρτες, να έχουν πρόσβαση σε ανώτατη εκπαίδευση, έλεγχο επί των αναπαραγωγικών τους οργάνων ή να ψηφίζουν. Στη Βόρειο Αμερική υπάρχουν ισχυρές ομάδες που επιδιώκουν να πετύχουν τέτοιους σκοπούς αλλά δεν είθισται να θεωρούνται φεμινιστικές.
Επιπλέον, πιστεύω πως, προκειμένου να διαθέτουν οι γυναίκες πολιτικά και ανθρώπινα δικαιώματα, πρέπει καταρχάς να υφίστανται πολιτικά και ανθρώπινα δικαιώματα γενικά, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος στη θεμελιώδη δικαιοσύνη, όπως ακριβώς και, προκειμένου οι γυναίκες να έχουν δικαίωμα ψήφου, πρέπει να υφίσταται η ψήφος.
Οι Καλές Φεμινίστριες πιστεύουν πως μόνο οι γυναίκες θα έπρεπε να απολαμβάνουν τέτοια δικαιώματα; Σίγουρα όχι. Κάτι τέτοιο απλά θα ήταν η αντιστροφή του παλαιού καθεστώτος όπου αποκλειστικά οι άνδρες απολάμβαναν τέτοια δικαιώματα.
Ας υποθέσουμε λοιπόν πως οι Καλές Φεμινίστριες κατήγοροι και η Κακή Φεμινίστρια που είμαι εγώ, συμφωνούμε στα παραπάνω. Πού αποκλίνουμε; Και πώς βρέθηκα σε τόσο ταραγμένα νερά με τις Καλές Φεμινίστριες;
Τον Νοέμβριο του 2016, υπέγραψα –ως θέμα αρχής, όπως έχω υπογράψει πολλές άλλες εκκλήσεις– μία ανοιχτή επιστολή που ονομάστηκε Λογοδοσία του UBC, η οποία ζητούσε να λογοδοτήσει το Πανεπιστήμιο της British Columbia για την αποτυχημένη διαδικασία που εφαρμόσθηκε στο πώς διαχειρίστηκε την υπόθεση ενός πρώην διδάσκοντά του, του Στίβεν Γκάλογουεϊ, τέως προεδρεύοντα του τμήματος δημιουργικής γραφής, καθώς και εκείνων που υπήρξαν συμπληρωματικοί καταγγέλλοντες στην υπόθεση αυτή.
Συγκεκριμένα, πριν από αρκετά χρόνια το Πανεπιστήμιο αποτάνθηκε δημοσίως στα εθνικά μέσα ενημέρωσης πριν ξεκινήσει κάποια έρευνα, μάλιστα πριν καν ενημερωθεί ο κατηγορούμενος επί των λεπτομερειών των κατηγοριών που τον βάρυναν. Πριν καν τις μάθει, εξαναγκάστηκε να υπογράψει μία συμφωνία εμπιστευτικότητας.
Το κοινό -εμού συμπεριλαμβανομένης- έμεινε με την εντύπωση ότι ο άνθρωπος αυτός ήταν ένας βίαιος κατά συρροήν βιαστής και όλοι είχαν το ελεύθερο να του επιτίθενται δημοσίως, καθώς σύμφωνα με τη συμφωνία που είχε υπογράψει δεν μπορούσε να πει οτιδήποτε προκειμένου να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Ακολούθησε κατακλυσμός ύβρεων.
Στη συνέχεια όμως, έπειτα από την έρευνα που διέταξε μία δικαστής και διήρκεσε μήνες, κατά τους οποίους κατέθεσαν πολλοί μάρτυρες και διεξήχθησαν πολλές συνεντεύξεις, η δικαστής κατέληξε πως δεν υπήρξε σεξουαλική επίθεση, σύμφωνα με δήλωση που έκανε ο κος Γκάλογουεϊ μέσω του δικηγόρου του. Παρόλ' αυτα ο υπάλληλος απολύθηκε.
Όλοι εξεπλάγησαν, εμού συμπεριλαμβανομένης. Η ένωση καθηγητών υπέβαλε μία καταγγελία η οποία ακόμα δεν έχει εκδικαστεί, και ώσπου να γίνει αυτό το κοινό εξακολουθεί να μην έχει πρόσβαση στην απόφαση και την αιτιολόγηση της δικαστού βάσει των στοιχείων που κατατέθηκαν.
Η αθώωση δυσαρέστησε κάποιους. Συνέχισαν να επιτίθενται. Την περίοδο εκείνη άρχισαν να κυκλοφορούν λεπτομέρειες σχετικά με τη στρεβλή διαδικασία που ακολούθησε το UBC και έτσι προέκυψε η επιστολή για την Λογοδοσία του UBC.
Ένα δίκαιο άτομο θα συγκρατούσε την κρίση του σχετικά με την ενοχή του Γκάλογουεϊ ώσπου να καταστούν διαθέσιμα στο ευρύ κοινό τα στοιχεία και η έκθεση που έχει συνταχθεί. Είμαστε ενήλικες: Μπορούμε να κρίνουμε οι ίδιοι, είτε υπέρ, είτε κατά. Οι υπογράφοντες την επιστολή περί Λογοδοσίας του UBC πάντα υποστήριζαν αυτή την θέση. Οι επικριτές μου όχι, καθώς έχουν ήδη καταλήξει.
Είναι αυτές οι Καλές Φεμινίστριες δίκαιοι άνθρωποι; Αν όχι, τότε απλά τρέφουν την πολύ παλιά νοοτροπία πως οι γυναίκες είναι ανίκανες να είναι δίκαιες ή να έχουν ορθή κρίση, και προσφέρουν στους πολέμιους των γυναικών ακόμα μία αιτία να τους αρνούνται θέσεις ισχύος και λήψης αποφάσεων στον κόσμο.
Μία παρέκβαση: Το κυνήγι μαγισσών
Ένα άλλο επιχείρημά τους εναντίον μου είναι ότι συνέκρινα τις διαδικασίες του UBC με τις δίκες των μαγισσών στο Σάλεμ, στις οποίες οι κατηγορούμενοι ήταν ένοχοι μόνο και μόνο επειδή κατηγορήθηκαν, καθώς οι κανόνες περί αποδείξεως καθιστούσαν αδύνατον να αθωωθεί κάποιος. Νόμισαν πως τις συνέκρινα με τους έφηβους κυνηγούς μαγισσών του Σάλεμ και ότι τις αποκάλεσα υστερικά κοριτσάκια. Στην πραγματικότητα εγώ αναφερόμουν στη δομή που είχαν οι δίκες αυτές καθεαυτές.
Υπάρχουν τρία είδη αναφοράς σε «μάγισσες»:
1) Να αποκαλείς κάποια μάγισσα, όπως αναφέρθηκαν πολλοί και πλειστάκις στη Χίλαρι Κλίντον κατά τις πρόσφατες εκλογές.
2) «Κυνήγι μαγισσών», έκφραση που χρησιμοποιείται εννοώντας πως κάποιος αναζητά κάτι που δεν υπάρχει.
3) Η δομή των δικών μαγισσών στο Σάλεμ, όπου κανείς ήταν ένοχος επειδή είχε κατηγορηθεί. Αναφερόμουν σε αυτή την τρίτη χρήση.
Η δομή αυτή –ενοχή λόγω κατηγορίας– έχει εφαρμοσθεί σε πολλά άλλα επεισόδια της ανθρώπινης ιστορίας πλην του Σάλεμ. Συνήθως κάνει την εμφάνισή της κατά την περίοδο «Τρόμου και Αρετής» των επαναστάσεων, όταν κάτι έχει πάει πολύ στραβά και πρέπει να επέλθει κάθαρση, όπως στη Γαλλική Επανάσταση, στις εκκαθαρίσεις του Στάλιν στην ΕΣΣΔ, την περίοδο της Κόκκινης Φρουράς στην Κίνα, στο καθεστώς των Στρατηγών στην Αργεντινή και τις πρώτες ημέρες της Ιρανικής Επανάστασης.
Ο κατάλογος είναι μακρύς και τόσο η Αριστερά όσο και η Δεξιά έχει εμπλακεί σε αυτή την πρακτική. Πριν από τη λήξη της περιόδου «Τρόμου και Αρετής», πολλά κεφάλια θα κυλήσουν στο κράσπεδο. Ας σημειωθεί εδώ πως δεν ισχυρίζομαι ότι δεν υπάρχουν προδότες ή όποια άλλη είναι κατά περίπτωση η ομάδα στόχος, απλά λέω ότι σε τέτοιες περιόδους οι συνήθεις κανόνες περί αποδείξεων αγνοούνται.
Ένας πόλεμος μεταξύ των γυναικών, και όχι ένας πόλεμος κατά των γυναικών, είναι πάντα κάτι που ικανοποιεί όσους επιβουλεύονται την ευημερία των γυναικών. Η στιγμή αυτή είναι πολύ σημαντική. Ελπίζω πως δεν θα πάει στράφι.
Τέτοια πράγματα γίνονται πάντα εν ονόματι της έλευσης ενός καλύτερου κόσμου. Κάποιες φορές πράγματι αναδύεται ένας καλύτερος κόσμος, τουλάχιστον για κάποιο συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Κάποιες άλλες φορές αποτελούν δικαιολογία για να επιβληθούν νέες μορφές καταπίεσης.
Όσο για την αυτοδικία -την καταδίκη άνευ δίκης-, ξεκινά ως αντίδραση στην έλλειψη δικαιοσύνης, είτε το σύστημα είναι διεφθαρμένο όπως στην προεπαναστατική Γαλλία, είτε δεν υπάρχει όπως στην Άγρια Δύση, κι έτσι οι άνθρωποι παίρνουν τα πράγματα στα χέρια τους.
Η κατανοητή και προσωρινή απόδοση δικαιοσύνης μέσω της αυτοδικίας όμως μπορεί να εξελιχθεί σε μια πολιτισμικά εδραιωμένη συνήθεια λιντσαρίσματος από τον όχλο, όπου η υπάρχουσα μορφή δικαιοσύνης εκπαραθυρώνεται και εξωνομικές δομές ισχύος εγκαθιδρύονται. Η Κόζα Νόστρα, για παράδειγμα, ξεκίνησε ως μορφή αντίστασης στην πολιτική τυραννία.
Το κίνημα #MeToo είναι το σύμπτωμα ενός χαλασμένου νομικού συστήματος. Υπερβολικά συχνά, οι γυναίκες και άλλοι καταγγέλλοντες εγκλημάτων σεξουαλικής κακοποίησης δεν τυγχάνουν δίκαιης δίκης και αντιμετώπισης από τους θεσμούς -συμπεριλαμβανομένων των εταιρικών δομών- κι έτσι χρησιμοποιούν ένα νέο εργαλείο: το διαδίκτυο. Οι αστέρες αποκαθηλώθηκαν από τους ουρανούς. Η τακτική αυτή υπήρξε πολύ αποτελεσματική και θεωρήθηκε κάλεσμα αφύπνισης.
Ποιο είναι το επόμενο βήμα; Το νομικό σύστημα μπορεί να διορθωθεί ή η κοινωνία μας να το απορρίψει. Θεσμοί, οργανισμοί και χώροι εργασίας μπορούν να τακτοποιήσουν τα του οίκου τους αλλιώς να περιμένουν κι άλλα αστέρια να πέσουν, μαζί με αρκετούς αστεροειδείς.
Αν το νομικό σύστημα παρακαμφθεί επειδή θεωρείται αναποτελεσματικό, τι θα πάρει την θέση του; Ποιοι θα είναι οι νέοι ρυθμιστές; Δεν θα είναι οι Κακές Φεμινίστριες όπως εγώ. Δεν είμαστε αποδεκτές ούτε από την Αριστερά, ούτε από την Δεξιά.
Σε εποχές ακραίες οι εξτρεμιστές είναι εκείνοι που κερδίζουν. Η ιδεολογία τους γίνεται θρησκεία και όποιος δεν πιθηκίζει τις απόψεις του θεωρείται αποστάτης, αιρετικός ή προδότης και οι μετριοπαθείς εκμηδενίζονται. Οι μυθιστοριογράφοι είναι ιδιαζόντως ύποπτοι καθώς γράφουν για ανθρώπους, οι οποίοι είναι ηθικά αμφίσημοι. Ο σκοπός της ιδεολογίας είναι να εξαλειφθεί η αμφισημία.
Η επιστολή περί Λογοδοσίας του UBC είναι επίσης ένα σύμπτωμα, ένα σύμπτωμα της αποτυχίας του Πανεπιστημίου της British Columbia και της στρεβλής διαδικασίας του. Το ζήτημα αυτό θα έπρεπε να έχει αντιμετωπιστεί από την οργάνωση πολιτικών ελευθεριών του Καναδά ή της B.C.
Ίσως οι οργανώσεις αυτές να αναλάβουν δράση τώρα. Καθώς η επιστολή έχει πλέον εξελιχθεί σε ζήτημα λογοκρισίας, έχουν ασκηθεί πιέσεις να διαγραφεί η ιστοσελίδα και οι τοποθετήσεις των συντακτών της, ίσως η PEN Canada, PEN International, CJFE και ο Δείκτης Λογοκρισίας να έχουν πλέον άποψη επί του θέματος.
Η επιστολή δηλώνει εξαρχής πως το UBC αδίκησε και τον κατηγορούμενο και τους καταγγέλλοντες. Θα ήθελα να προσθέσω εδώ πως αδίκησε και τους φορολογούμενους, οι οποίοι χρηματοδοτούν το UBC με 600 εκατομμύρια δολάρια ετησίως. Θα θέλαμε να γνωρίζουμε πως δαπανήθηκαν τα χρήματα μας σε αυτή την περίσταση. Οι δωρητές του UBC –το οποίο λαμβάνει δισεκατομμύρια δολάρια από ιδιώτες δωρητές– επίσης δικαιούνται να μάθουν.
Σε όλο αυτό το ζήτημα, συγγραφείς έχουν στραφεί ο ένας εναντίον του άλλου, ιδίως από τη στιγμή που το περιεχόμενο της επιστολής διαστρεβλώθηκε από τους πολεμίους της και υβρίστηκε ως Πόλεμος έναντι των Γυναικών.
Τώρα όμως καλώ όλους, τις Καλές Φεμινίστριες και τις Κακές Φεμινίστριες, όπως εγώ, να σταματήσουν την καθόλου παραγωγική λογομαχία, να ενώσουν τις δυνάμεις τους και να συγκεντρώσουν την προσοχή τους εκεί που θα έπρεπε να είναι εξ αρχής: στο UBC.
Δύο από τους συμπληρωματικούς καταγγέλλοντες έχουν πλέον τοποθετηθεί κατά της διαδικασίας που ακολούθησε το UBC στην υπόθεση αυτή. Για αυτό οφείλουμε να τους ευχαριστήσουμε.
Όταν το UBC ξεκινήσει μια ανεξάρτητη έρευνα των ενεργειών του –όπως εκείνη που διεξήγαγε πρόσφατα το Πανεπιστήμιο Wilfrid Laurier– και δεσμευθεί να δημοσιοποιήσει το πόρισμά της, η ιστοσελίδα Λογοδοσία του UBC θα έχει επιτελέσει τον σκοπό της. Ο σκοπός αυτός δεν ήταν ποτέ να πατάξει τις γυναίκες. Γιατί η λογοδοσία και η διαφάνεια έχουν παρουσιαστεί ως αντίθετες προς τα δικαιώματα των γυναικών;
Ένας πόλεμος μεταξύ των γυναικών, και όχι ένας πόλεμος κατά των γυναικών, είναι πάντα κάτι που ικανοποιεί όσους επιβουλεύονται την ευημερία των γυναικών. Η στιγμή αυτή είναι πολύ σημαντική. Ελπίζω πως δεν θα πάει στράφι.
σχόλια