Δύο αρχαιοελληνικά αγγεία του 4ου αιώνα π.Χ., τα οποία είχαν κλαπεί από την Αθήνα και είχαν καταλήξει στην παράνομη συλλογή του αρχαιοκάπηλου Τζιανφράνκο Μπεκίνα, ήταν προς πώληση στη φετινή έκθεση Frieze Masters του Λονδίνου.
Όπως αποκαλύπτει ο Guardian, τα αγγεία ήταν μεταξύ των περίπου 5000 αριστουργημάτων που είχαν παρουσιαστεί το 2015 από την ιταλική αστυνομία μετά από τον επαναπατρισμό της συλλογής του Μπεκίνα από την Ελβετία όπου ζούσε.
Τον Ιανουάριο του 2015, η ομάδα των καραμπινιέρων της Ιταλίας πραγματοποίησαν συνέντευξη τύπου στη Ρώμη, στην οποία παρουσίασαν με υπερηφάνεια περισσότερα από 5.000 παράνομα έργα τέχνης, με εκτιμώμενη συνολική αξία 50 εκατ. ευρώ. Τα έργα είχαν επαναπατριστεί στην Ιταλία από την Ελβετία, όπου τα είχε ο Σικελός αρχαιοκάπηλος Τζιανφράνκο Μπεκίνα. Το όνομά του έχει συνδεθεί με μεγάλα κυκλώματα αρχαιοκαπηλίας και η τελική καταδίκη του θεωρήθηκε νίκη στην μάχη της παράνομη διακίνησης πολιτιστικών αγαθών.
Την διαμάχη σχετικά με κλεμμένα αριστούργημα αναζωπύρωσε η φετινή έκθεση Frieze Masters του Λονδίνου στις αρχές του μήνα, όπου διατέθηκαν προς πώληση δύο λευκές λήκυθοι- αρχαιοελληνικά αγγεία του 4ου αιώνα π.Χ., τα οποία είχαν κλαπεί από την Αθήνα τη δεκαετία του 1970 και είχαν καταλήξει στην παράνομη συλλογή του Σικελού αρχαιοκάπηλου. Τα συγκεκριμένα έργα τέχνης πωλούνταν στο περίπτερο ενός dealer από τη Βασιλεία με όνομα Jean-David Cahn σε τιμή «κατόπιν αιτήματος», αλλά σίγουρα πάνω από 100.000 λίρες το καθένα.
Τίποτα στη συνοδευτικά έγγραφα δεν αναφέρει το όνομα του Μπεκίνα, αλλά ο Χρήστος Τσιρογιάννης, εξέχων εγκληματολόγος με έδρα το Κέμπριτζ, αναγνώρισε τα μαρμάρινα αγγεία και ταυτοποίησε την σχέση τους με τον καταδικασθέντα Μπεκίνα. Πολλά αντικείμενα από τις πρώην συναλλαγές του πιστεύεται ότι εξακολουθούν να κυκλοφορούν στην αγορά αρχαίας τέχνης και η ταυτοποίηση συνήθως οδηγεί στην παράδοση και τον επαναπατρισμό τους.
Η εφημερίδα Guardian σε σχετικό δημοσίευμα αναφέρει πως οι λήκυθοι πωλούνταν στο Λονδίνο για λογαριασμό του ελβετικού καντονιού της Μπάζελ-Στατ, που επιδιώκει να πάρει πίσω τα έσοδα που του χρωστούν μετά την εκκαθάριση των περιουσιακών στοιχείων του Μπεκίνα, πρώην κατοίκου της περιοχής.
Το καντόνι της Μπάζελ-Στατ ισχυρίζεται πως έλαβε την άδεια να πουλήσει τα αντικείμενα από τους καραμπινιέρους, οι οποίοι επέστρεψαν στην Βασιλεία περισσότερα από 1.000 έργα τέχνης της αρχικής κατάσχεσης, καθώς θεωρήθηκε ότι δεν υπήρχαν επαρκή στοιχεία για να κατοχυρωθεί το δικαίωμα ιδιοκτησίας τους.
Ο εισαγγελέας της Μπάζελ-Στατ παραδέχτηκε ότι δεν θα μπορούσε να αποδειχθεί με ακρίβεια από πού προέρχονται τα αρχαία, ούτε ότι ο Μπεκίνα είχε ποτέ νομίμως την κυριότητα. Ωστόσο, ο Guardian αναφέρει πως έχει δει αδιαμφισβήτητα στοιχεία που υποδεικνύουν ότι τουλάχιστον ένα από τα αγγεία είναι προϊόν λεηλασίας στην Αθήνα και έφτασε παρανόμως στον Σικελό αρχαιοκάπηλο στη δεκαετία του 1970. Τα αγγεία δεν πωλήθηκαν, αλλά μέχρι στιγμής οι αρχές της Μπάζελ-Στατ δεν σχεδιάζουν να τα επιστρέψουν στην Ελλάδα, από όπου κατά πάσα πιθανότητα προήλθαν. Το Art Loss Register με έδρα το Λονδίνο λέει τώρα ότι ενδέχεται να επανεξετάσει τη θέση του.
«Οι εμπλεκόμενοι στη συναλλαγή είναι γνωστό ότι είχαν εμπλακεί και σε άλλες περιπτώσεις αρχαιοτήτων», δήλωσε ο Τσιρογιάννης, λέκτορας της Association for Research into Crimes against Art (Arca) και του American Center for Archaeology στις Μυκήνες. «Είναι το συνηθισμένο μοτίβο που έχω εντοπίσει στην παράνομη εμπορία αρχαιοτήτων διεθνώς αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της καριέρας μου», πρόσθεσε.
Ο ισχυρισμός του οπωσδήποτε θα φέρει θα κάνει σε πολύ δύσκολη θέση τους διοργανωτές της Frieze Masters.
Οι ληκύθοι εντοπίστηκαν και φωτογραφήθηκαν στο Frieze Masters από πρώην μαθητή της Arca, ο οποίος διαβίβασε τις φωτογραφίες στον πρώην δάσκαλο του Χρήστο Τσιρογιάννη. Τα τελευταία 11 χρόνια ο Τσιρογιάννης έχει εντοπίσει εκατοντάδες παράνομες αρχαιότητες σε μουσεία, δημοπρασίες, ιδιωτικές συλλογές και γκαλερί. Οι φωτογραφίες βρίσκονται σε απόρρητο αρχείο φωτογραφιών κλεμμένων έργων τέχνης στο οποίο ο Έλληνας ειδικός είναι ένας από τους ανθρώπους με πρόσβαση.
Ο Τσιρογιάννης εντόπισε και τα δύο αγγεία που πωλούνται στο Λονδίνο με φωτογραφίες από το αρχείο Becchina και περιγράφει αναλυτικά τις ομοιότητες.
Σε πολλές προηγούμενες περιπτώσεις, χρησιμοποιήθηκαν παρόμοια στοιχεία για τον εντοπισμό παράνομων έργων και άμεσων αξιώσεων ιδιοκτησίας. Πιο πρόσφατα, το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης στη Νέα Υόρκη απέδωσε ένα αγγείο 2.300 ετών που είχε περάσει δεκαετίες σε εκθέματα στις ελληνορωμαϊκές γκαλερί του αφού ο Τσιρογιάννης υπέβαλε αποδεικτικά στοιχεία ενώ οι οίκοι Sotheby's, Christie's και Bonhams έχουν αποσύρει από δημοπρασίες αντικείμενα μετά από παρόμοιες ταυτοποιήσεις.
Ωστόσο, η περίπτωση των αγγείων στο Frieze είναι ασυνήθιστη, καθώς οι πωλητές δεν αναγνώρισαν δημοσίως τη σύνδεση με τη συλλογή του Μπεκίνα. Αντ 'αυτού, ο Cahn επέμεινε ότι τα αντικείμενα είχαν διατεθεί προς πώληση από τις ιταλικές αρχές, οι οποίες έχουν επίσης πρόσβαση στο αρχείο.
Ο Cahn δήλωσε ότι ήταν πολύ διστακτικός και πολύ απρόθυμος να χειριστεί αυτό το υλικό, αλλά τελικά διαβεβαίωσε τη νομιμότητά του από τις ελβετικές αρχές. Πρόσθεσε ότι είχε ενεργήσει μόνο ως μεσίτης.
Το υπουργείο Πολιτισμού στην Ελλάδα έχει ειδοποιηθεί για την ύπαρξη των αγγείων από την Ιντερπόλ και όπως σημειώνει ο Guardian τώρα εξαρτάται από την Ελλάδα να υποβάλει αίτηση ιδιοκτησίας εάν το επιθυμεί.
Για τον Τσιρογιάννη, η αποδεδειγμένη σχέση με τη συλλογή Μπεκίνα και τα φωτογραφικά στοιχεία δεν του αφήνουν καμία αμφιβολία. «Το γεγονός ότι αυτά τα αντικείμενα προσφέρθηκαν με τόσο γενικούς όρους και με ατελή προϊστορία αποδεικνύει ότι είναι "μολυσμένα" και ως εκ τούτου "τοξικά" για οποιονδήποτε τα πλησιάζει», αναφέρει.
Οι φωτογραφίες είναι του Xρήστου Τσιρογιάννη
Με πληροφορίες από Guardian
