Προτάσεις και παραινέσεις προς τον νέο Υπουργό Πολιτισμού
Σε μια εποχή όπου η χώρα μας στηρίζεται στον Τουρισμό και στον Πολιτισμό της για να μπορέσει να ορθοποδήσει, χρειάζεται και τους κατάλληλους θεσμικούς φορείς, το κατάλληλο οργανόγραμμα και τους κατάλληλους ανθρώπους προκειμένου να μπορέσει να αντεπεξέλθει στην αναγκαιότητα των περιστάσεων.
Η αξιοποίηση και κυρίως η ανάδειξη του πολιτιστικού μας πλεονάσματος είναι κάτι που δεν μπορεί να αφεθεί στην τύχη του. Η δημιουργία ενός σοβαρού, καλά οργανωμένου και επαρκώς στελεχωμένου υπουργείου Πολιτισμού υπήρξε ζητούμενο επί πολλές δεκαετίες αλλά σχεδόν πάντα κατέληγε στο σημείο όπου εκκινούσε. Μικρές θεσμικές παρεμβάσεις, μικρού πολιτικού κόστους για να λέμε ότι «αλλάξαμε το σύστημα» ενώ στο τέλος το σύστημα έμενε το ίδιο. Το Υπουργείο Πολιτισμού πασχίζει να βγει από την αφάνεια και την κατηγορία των δευτεροκλασάτων υπουργείων. Πασχίζει να ανελιχθεί στις πρώτες θέσεις εκείνων των υπουργείων που επιτελούν εθνική αποστολή εφάμιλλη σε σημασία με αυτήν την συλλογής φόρων ή της διαφύλαξης της εσωτερικής ασφάλειας. Το Υπουργείο Πολιτισμού θα έπρεπε να ήταν εκείνο το υπουργείο που θα έδινε τις καθοδηγητικές γραμμές στον τρόπο ανάδειξης του πολιτιστικού μας προϊόντος, στην προαγωγή του πολιτισμού μας στο εξωτερικό, στην στήριξη των νέων καλλιτεχνών αλλά και στην προσέλκυση των ξένων να αξιοποιήσουν το πολιτιστικό μας υπόβαθρο για δικές τους παραγωγές και επενδύσεις. Και αυτό που περιγράφω απέχει πολύ από την χιλιοειπωμένη και αναχρονιστική αναφορά του εκάστοτε υπουργού ότι ο Πολιτισμός είναι «η βαριά βιομηχανία της χώρας»...
Για να γίνει αυτό έπρεπε ήδη να είχαμε προχωρήσει στην εκ βάθρων ανασύσταση του Υπουργείου. Θα έπρεπε να είχαμε αξιοποιήσει διεθνή μοντέλα αντίστοιχων υπουργείων του εξωτερικού, να βλέπαμε πώς οι ξένοι εταίροι μας οργάνωσαν την δομή των υπουργείων τους και να την προσαρμόσουμε στις δικές μας ανάγκες και ιδιαιτερότητες. Θα έπρεπε ήδη να είχαμε συστήσει τα Κέντρα Ελληνικού Πολιτισμού στο εξωτερικό, στα πρότυπα του Γαλλικού Ινστιτούτου και του Βρετανικού Συμβουλίου, που θα προσήλκυαν μαθητές, φοιτητές, τουρίστες, επιστήμονες στην Ελλάδα και που θα αποτελούσαν σταθερούς εκθέτες της χώρας μας στις σημαντικότερες πρωτεύουσες του κόσμου. Και να μην εμμένουμε σε διορθωτικές κινήσεις αποσπασματικού χαρακτήρα. Θα έπρεπε να είχαμε αξιοποιήσει σπουδαία εργαλεία δημόσιας διπλωματίας, όπως η πολιτιστική διπλωματία ή η διπλωματία των πόλεων, προκειμένου να φέρουμε εγγύτερα τους ξένους επισκέπτες με το ελληνικό πολιτιστικό στοιχείο. Και όλα αυτά μαζί να προκαλούσαν ραγδαία αύξηση του τουριστικού ρεύματος, κατακόρυφη αύξηση των εσόδων, δημιουργία διπλωματικών δεσμών με τις ίδιες τις κοινωνίες των ξένων χωρών, ισχυροποίηση της Ελλάδας στο παγκόσμιο πολιτιστικό στερέωμα και αναβάθμιση της χώρας μας ανάμεσα στις ισχυρότερες χώρες του κόσμου στον τομέα του Πολιτισμού.
Δυστυχώς τίποτα από όλα τα παραπάνω δεν έγινε μέχρι σήμερα. Καμία ουσιαστική προσπάθεια δημιουργίας των κατάλληλων δομών για την ανάδειξη του Πολιτισμού μας. Καμία σοβαρή και μεθοδική κίνηση για την εγκαθίδρυση μόνιμων Κέντρων Πολιτισμού στο εξωτερικό. Καμία προσπάθεια για σοβαρό εκσυγχρονισμό των υπαρχουσών δομών, κυρίως καμιά προσπάθεια για αλλαγή νοοτροπίας για αξιοποίηση των εργαλείων της πολιτιστικής διπλωματίας. Αντιθέτως, παρατηρούμε μέχρι και σήμερα το Υπουργείο Πολιτισμού να θεωρείται ένα είδος... παροπλισμού του εκάστοτε υπουργού που αναλαμβάνει τα ηνία του. Θεωρείται ως τα απόνερα του πολιτικού και θεσμικού μας συστήματος ενώ θα έπρεπε να είναι το εντελώς αντίθετο: Η κορωνίδα των υπουργείων, καθότι μέσα από αυτό τροφοδοτούνται πολλά άλλα και χωρίς υπερβολή ολόκληρη η ελληνική οικονομία αλλά και η εικόνα της χώρας μας στο εξωτερικό. Η ίδια η ταυτότητα της χώρας μας εδράζεται όχι τόσο στα οικονομικά της χαρακτηριστικά ή στην θέση της στο γεωστρατηγικό στερέωμα αλλά πρωτίστως στην Ιστορία και στο πολιτιστικό της πλούτο.
Είναι λοιπόν απαραίτητη μια σοβαρή μεταρρύθμιση όπου κάποιος θα πάρει την ευθύνη και θα τα αλλάξει όλα. Θα πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά το ενδεχόμενο το Υπουργείο Πολιτισμού να μετεξελιχθεί σε ένα μικρό υπουργείο Εξωτερικών. Η δομή του Υπουργείου Εξωτερικών είναι τέτοια που δίνει την δυνατότητα για εξωστρέφεια, διαχείριση των διεθνών επαφών, αξιοποίηση διπλωματικών εργαλείων με τελικό ζητούμενο την εκπλήρωση εθνικών στόχων οικονομικού, κοινωνικού, τουριστικού και πολιτικού χαρακτήρα. Το Υπουργείο Πολιτισμού, με δεδομένο την αναγκαιότητα για εξωστρέφεια, δημόσια διπλωματία και προβολή του προϊόντος που καλείται να διαχειριστεί, θα πρέπει να διέπεται από μια αντίστοιχη δομή. Από μια δομή με ισχυρή κεντρική υπηρεσία αλλά και με κατά τόπους παραρτήματα που θα λειτουργούν ως πρεσβευτές του ελληνικού Πολιτισμού στο εξωτερικό. Ένα Υπουργείο Πολιτισμού με σύγχρονες υποδομές και όχι με αυτές που έχει σήμερα στην Οδό Μπουμπουλίνας όπου πραγματικά αποτελούν προσβολή για τον Πολιτισμό μας ενώ θα έπρεπε να ήταν διαφήμιση.
Ένα Υπουργείο Πολιτισμού που δεν θα δίσταζε να δημιουργούσε ειδικό γραφείο προσέλκυσης κινηματογραφικών και τηλεοπτικών παραγωγών. Που δεν θα δίσταζε να αξιοποιεί τα αρχαία μνημεία για ειδικές εκδηλώσεις σεβόμενο τον ιστορικό και μνημειακό τους χαρακτήρα. Ένα Υπουργείο Πολιτισμού που θα ασκούσε ενεργή διπλωματία για την προστασία αλλά και την επιστροφή της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, που θα σύναπτε συμμαχίες για ζητήματα όπως η επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα, θα αξιοποιούσε τους θεσμικούς μας εταίρους, θα διοργάνωνε διεθνείς συναντήσεις στην Αθήνα με καλεσμένους τους σημαντικότερους διευθυντές Μουσείων, θα έδινε κίνητρα σε ξένες αρχαιολογικές εταιρίες να έλθουν και να προχωρήσουν σε ανασκαφές στην χώρα, θα αντιμετώπιζε τις ανασκαφές ως εν δυνάμει επενδύσεις και όχι ως αναγκαίο κακό. Και που θα εισήγαγε μια νέα νοοτροπία αξιοποίησης και του πιο μικρού ψεγαδιού από τον πολιτιστικό μας θησαυρό σε όλη την επικράτεια. Θα προχωρούσε σε καθολική και υποχρεωτική διεύρυνση ωραρίων Μουσείων και αρχαιολογικών χώρων, σε θέσπιση ενιαίων εισιτηρίων, σε νυκτερινές ξεναγήσεις, σε σοβαρή φύλαξη των αρχαιολογικών χώρων (γιατί όχι ακόμα και με την συμμετοχή άοπλων πεζοπόρων τμημάτων των Σωμάτων Ασφαλείας). Ένα Υπουργείο Πολιτισμού που θα πίεζε για την σύσταση Αστυνομίας Πολιτισμού, στα πρότυπα της Ιταλίας, που θα ήταν επιφορτισμένη με την προστασία των πολιτιστικών μας αγαθών.
Όλα τα παραπάνω απαιτούν αλλαγή νοοτροπίας. Όσο συνεχίζουμε να βλέπουμε τον Πολιτισμό ως κάτι το δεδομένο άλλο τόσο η σημερινή κατάσταση θα διαιωνίζεται. Οικονομικές έρευνες (ΙΟΒΕ, Kantor, Mc Kinsey) έχουν καταδείξει ότι η σωστή και μεθοδική πολιτιστική διαχείριση μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στην οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας σε τέτοιον βαθμό που θα μπορούσε να αποφέρει διπλάσιο αριθμό επισκεπτών στην χώρα μας κάθε χρόνο. Με απλές και λογικές κινήσεις μπορεί κάτι τέτοιο να γίνει εφικτό. Είναι απαραίτητο όμως προηγουμένως το Υπουργείο Πολιτισμού να λειτουργήσει ως μαγνήτης ξένων επισκεπτών, επενδύσεων, ως πόλος εξωστρέφειας και παίκτης δημόσιας διπλωματίας. Και όχι ως τριτοτέταρτο υπουργείο που η κύρια αποστολή του είναι η διεκπεραίωση οικονομικών αιτημάτων πολιτιστικών σωματείων και εξωραϊστικών συλλόγων...
Ο Όμηρος Δ. Τσάπαλος είναι Πολιτικός Επιστήμονας και Υποψ. Διδ. Πολιτιστικής Διπλωματίας
σχόλια