Όταν το 1992 η επιστημονική ομάδα του WWF Ελλάς εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Δάσος της Δαδιάς στον Έβρο, κατέγραψε εκτεταμένα περιστατικά δηλητηρίασης μαυρόγυπων από παράνομη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων, τη μεγαλύτερη απειλή για τους γύπες αλλά και για κάθε άγριο ή οικόσιτο ζώο.
Στην περιοχή ζούσαν 24 από τα 38 είδη αρπακτικών πουλιών της Ευρώπης, μία μοναδική περιβαλλοντική συνθήκη, τα οποία είχαν επιλέξει το μέρος ως τον βιότοπό τους, όχι τυχαία, καθώς τα ώριμα δάση με τα ξέφωτα, τα βοσκοτόπια και οι καλλιεργούμενες εκτάσεις ήταν ιδανικό μωσαϊκό.
«Το 1995, στη Γιαννούλη Σουφλίου δηλητηριάστηκαν 7 μαυρόγυπες και ένας χρυσαετός και πολλές αλεπούδες σε διάστημα δύο μηνών, ένα γεγονός που είχε κινητοποιήσει όλες τις υπηρεσίες να συμβάλουν στην εύρεση των νεκρών ζώων και στην ενημέρωση των πολιτών. Έκτοτε, περιστατικά της παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων στη φύση έβλεπαν το φως της δημοσιότητας μόνον αν κάποιοι πολίτες είχαν το θάρρος να τα αναφέρουν, το ίδιο ισχύει και σήμερα. Στις σπάνιες αυτές αναφορές, προστέθηκαν και τα περιστατικά που εντοπίζονται από τους πομπούς που φέρουν κάποιοι γύπες και αρπακτικά πουλιά στο πλαίσιο ερευνητικών μελετών για τα είδη. Πολλά όμως δηλητηριασμένα άγρια ζώα δεν εντοπίζονται ή δεν αναφέρονται και είναι δύσκολο να εκτιμήσει κανείς τις επιπτώσεις, καθώς η παράνομη αυτή πρακτική δεν έχει τελειωμό» αναφέρει η Δώρα Σκαρτσή, Υπεύθυνη Τοπικού Γραφείου Θράκης του WWF Ελλάς. Η Θράκη είναι μία από τις ελάχιστες περιοχές της Ευρώπης όπου συνυπάρχουν ο παγκοσμίως απειλούμενος ασπροπάρης, ο μαυρόγυπας και το όρνιο, ενώ σπάνια αρπακτικά πουλιά φωλιάζουν, διαχειμάζουν ή διέρχονται κατά τη μετανάστευση.
Για την αντιμετώπιση αυτής της απειλής το 2014 για πρώτη φορά στην Ελλάδα δημιουργήθηκε η ομάδα ανίχνευσης του WWF Ελλάς. Η Υπεύθυνη Πεδίου Ελισάβετ Κρετ και ο ειδικά εκπαιδευμένος σκύλος Κίκο, συμβάλλουν στη μείωση της απειλής σαρώνοντας την περιοχή εντοπισμού περιστατικών δηλητηρίασης στη φύση και την καθαρίζουν από δηλητηριασμένα δολώματα και ζώα που μπορούν να προκαλέσουν επιπλέον δηλητηριάσεις σε άγρια και οικόσιτα ζώα. Μέχρι σήμερα, η ομάδα έχει πραγματοποιήσει 146 περιπολίες διανύοντας 517 χιλιόμετρα (ο Κίκο έχει καλύψει περίπου 3 φορές πιο μεγάλη απόσταση), στις οποίες καταγράφηκαν 45 περιστατικά με 91 δηλητηριασμένα δολώματα και 95 δηλητηριασμένα ζώα, ανάμεσα σε αυτά 14 γύπες.
«Είναι μία πρωτοποριακή και αποτελεσματική δράση πρόληψης, καθώς με την εύρεση δολωμάτων ή δηλητηριασμένων ζώων και με την απομάκρυνσή τους από το σημείο, σώζονται πολλά άλλα ζώα που θα πλησίαζαν στο μέρος. Με τη δουλειά μας, και ειδικά με τις τοξικολογικές αναλύσεις που πραγματοποιούνται στα ευρήματα μας- έχει αποκαλυφθεί ένα εκτεταμένο «μαύρο» εμπόριο παράνομων φυτοφάρμακων, τα οποία εισάγονται κυρίως από τρίτες χώρες. Είναι απογοητευτικό, αλλά για εμάς δυστυχώς η καθημερινότητα, το πόσο συχνή είναι η χρήση των δηλητηριασμένων δολωμάτων στην ύπαιθρο, παρόλο που έχει απαγορευτεί από το 1993» σημειώνει η Ελισάβετ Κρετ.
Ο Κίκο είναι 8,5 χρονών και εκπαιδεύτηκε 6 μήνες για να εντοπίζει κυρίως μη-φυσικές μυρωδιές, η όσφρησή του είναι το βασικό του εργαλείο δουλειάς. Πώς είναι, όμως, να έχεις τετράποδο συνεργάτη; «Εκπαιδεύτηκα και εγώ έναν μήνα μαζί του και γίναμε από την αρχή μία πολύ δεμένη ομάδα που βασίζεται στην εμπιστοσύνη. Η επιβράβευση του Κίκο είναι το παιχνίδι μαζί μου όταν εντοπίζει κάτι, ουσιαστικά για αυτό δουλεύει» συμπληρώνει η Ελισάβετ Κρετ.Στο πλαίσιο του Προγράμματος LIFE «ΖΩΗ για τον Ασπροπάρη», εκτός από την ομάδα ανίχνευσης δηλητηριασμένων δολωμάτων, υλοποιούνται δράσεις με στόχο την ενημέρωση, την εκπαίδευση και τον εξοπλισμό των αρμόδιων υπηρεσιών για την αποτελεσματική διαχείριση των περιστατικών δηλητηρίασης στη φύση μέσω σεμιναρίων σε δασικούς υπαλλήλους, δωρεά καταψυκτών και αναλώσιμων υλικών αναγκαίων για τη συλλογή και αποθήκευση δηλητηριασμένων ευρημάτων.
Παράλληλα, δράσεις πρόληψης για την αποφυγή ζημιών από τα ζώα υλοποιούνται σε συνεργασία με αγρότες και κτηνοτρόφους στους οποίους διανέμονται δωρεάν ηλεκτρικές περιφράξεις, τσοπανόσκυλα, συμπεριφορικοί φράχτες (fladries) και νυχτερινά φώτα εκφοβισμού θηλαστικών. Η δωρεάν παραχώρηση αυτού του εξοπλισμού στοχεύει στην επίδειξη της αποτελεσματικότητας λήψης μέτρων πρόληψης στα οποία δεν επενδύουν αρκετοί χρήστες γης με αποτέλεσμα να έχουν ζημιές.
«Από την πρώτη στιγμή, 30 χρόνια πριν, που βρεθήκαμε ως WWF Ελλάς στη Θράκη μέχρι και σήμερα, το περιβαλλοντικό έγκλημα που λέγεται δηλητηριασμένα δολώματα ταλανίζει την άγρια φύση. Η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση είναι σαφώς μια αέναη δράση αναγκαία για να κρατά ζωντανό το θέμα ανάμεσα στους πολίτες, ο έλεγχος όμως αυτού του περιβαλλοντικού εγκλήματος πρέπει επιτέλους να τεθεί ως προτεραιότητα από τις αρμόδιες υπηρεσίες» τονίζει η Δώρα Σκαρτσή, Υπεύθυνη Τοπικού Γραφείου Θράκης του WWF Ελλάς.
