Ο σημερινός 17άρης ετοιμάζεται να αποχαιρετήσει τη Άνγκελα Μέρκελ, τη μοναδική καγκελάριο που έχει γνωρίσει στη ζωή του. Συνεπώς, κόντρα στα δημοσιογραφικά κλισέ, και δεδομένου του ότι η 63χρονη απερχόμενη καγκελάριος σφράγισε μια γενιά στην πολιτική ζωή όχι μόνο της Γερμανίας, αλλά και της Ευρώπης, πρόκειται για ένα τέλος εποχής.
Όμως, κάθε τέλος εποχής σηματοδοτεί την αρχή μιας άλλης. Και η νέα κυβέρνηση του λεγόμενου «φωτεινού σηματοδότη» (λόγω των χρωμάτων των τριών κομμάτων που την απαρτίζουν, Σοσιαλδημοκρατών, Πρασίνων και Φιλελευθέρων), αναλαμβάνει σε μια δυσχερή χρονική συγκυρία, με την έξαρση της πανδημίας να οδηγεί στο ένα μετά το άλλο lockdown την Ευρώπη, την ένταση στα σύνορα Ουκρανίας - Λευκορωσίας, την εμφάνιση της νέας απειλητικής μετάλλαξης Όμικρον, την ενίσχυση του κινεζικού παράγοντα.
Ο τρικομματικός συνασπισμος, ο πρώτος από τη δεκαετία του '50, καλείται να βρίσκει κοινό έδαφος σε πεδία όπου οι πολιτικές αρχές είναι από μη συγκλίνουσες έως αντικρουόμενες. Παρόλα αυτά, οι αναλυτές εκτιμούν πως η νέα κυβέρνηση θα ακολουθήσει, σε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, από την Ευρώπη έως την εξωτερική πολιτική και το εμπόριο, κατ'αρχήν την πεπατημένη της προκατάχου της.
«Η νέα κυβέρνηση θα είναι συνέχειας, όχι αλλαγής. Όλοι αυτοί που ήλπιζαν πως όλο αυτό θα ήταν η αρχή κάτι εντελώς διαφορετικού, θα απογοητευτούν» επιβεβαιώνει και ο Χόλγκερ Σμίντινγκ, επικεφαλής οικονομολόγος τής Berenberg Bank.
H προγραμματική συμφωνία των 177 σελίδων και 52.000 λέξεων που παρουσίασαν την περασμένη Τετάρτη το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD), οι Πράσινοι και οι Φιλελεύθεροι (FDP) δίνει μια ιδέα τού τι αλλαγές μεθοδεύονται, τι αναμένεται να διατηρηθεί και κυρίως τι θα πρέπει να περιμένουν οι πολίτες, Γερμανοί και Ευρωπαίοι, και η διεθνής κοινότητα από την αλλαγή πολιτικής φρουράς.
Περιβάλλον
Διεκδικώντας ένα νέο υπερυπουργείο κλίματος-ενέργειας-οικονομίας, καθώς και τα υπουργείο Περιβάλλοντος και Γεωργίας, το κόμμα των Πρασίνων στοχεύει στην απόκτηση των μέσων με τα οποία θα διαμορφώσει την περιβαλλοντική ατζέντα σε ένα νέο, πιο ενοποιημένο τρόπο απ' ό,τι γινόταν μέχρι σήμερα.
Όπως προβλέπει η προγραμματική συμφωνία του συνασπισμού, η Γερμανία θα πρέπει να έχει κλείσει και την τελευταία εγκατάσταση ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα έως το 2030, κοινώς οκτώ χρόνια νωρίτερα απ'ό,τι είχε προαναγγείλει η απερχόμενη κυβέρνηση. Μέχρι την ίδια χρονιά, η χώρα στοχεύει να αντλεί το 80% της ενέργειάς της από ανανεώσιμες πηγές.
Έως το 2040 θα έχει δοθεί τέλος στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από αέριο, ενώ οι λέβητες αερίου στα υπάρχοντα κτήρια θα αντικατασταθούν έως το 2030 και στα νεόδμητα θα απαγορεύονται.
Σε μια αιφνιδιαστική κίνηση, ο επόμενος υπουργός Μεταφορών -ο οποίος παραδοσιακά προερχόταν από το συντηρητικότερο (του συντηρητικού CDU) αδερφό κόμμα των Βαυαρών Χριστιανοκοινωνιστών (CSU), που πλέον απουσιάζει από τον συνασπισμό- θα προέρχεται από το FDP, κάτι που προβλέπεται πως θα ματαιώσει και τις τελευταίες ελπίδες όσων θέλουν την επιβολή ανωτάτου ορίου ταχύτητας στον ξακουστό γερμανικό autobahn.
Σε μία από τις πιο κραταιές αυτοκινητοβιομηχανίες του κόσμου, το φιλοεπιχειρηματικό κόμμα των Φιλελευθέρων αυτοπροβάλλεται ως ο τελευταίος εναπομείνας υπέρμαχος του κινητήρα εσωτερικής καύσης και, πράγματι, στο κείμενο της προγραμματικής συμφωνίας, προς ικανοποίηση του πανίσχυρου λόμπι αυτοκινητοβιομηχάων, πουθενά δεν υπάρχει σαφής ημερομηνία λήξης για τις μηχανές εσωτερικής καύσης - αυτοκινήτων, η πώληση των οποίων οι Πράσινοι ήθελαν να έχει τερματιστεί έως το 2030.
Κατά τ'άλλα, η συμφωνία θέτει ως στόχο για το 2030 την κυκλοφορία «τουλάχιστον 15 εκατομμυρίων πλήρως ηλεκτρικών επιβατικών οχημάτων».
Οικονομία
Η νέα κυβέρνηση θα υλοποιήσει την κεντρική προεκλογική δέσμευση του Σοσιαλδημοκράτη Σολτς για αύξηση του κατώτατου μισθού από τα 9,6 στα 12 ευρώ, κάτι που θα επηρεάσει περίπου 10 εκατομμύρια εργαζόμενους, ιδίως στις οικονομικά δυσχερέστερες περιοχές στα βορειοανατολικά και την Κοιλάδα του Ρουρ - μία από τις πλέον πυκνοκατοικημένες βιομηχανικές περιοχές της Ευρώπης, όπου το SPD σάρωσε στις εκλογές Σεπτεμβρίου.
Ωστόσο, σε αντίθεση με την αύξηση του κατώτατου ωρομισθίου, η επαναφορά του φόρου των πλουσίων -κάτι που αιτούνταν στα προεκλογικά μανιφέστα τους Σοσιαλδημοκράτες και Πράσινοι- δεν προκρίθηκε στις συνομιλίες. Άλλωστε, ο Κρίστιαν Λίντνερ που κατά τα φαινόμενα θα είναι ο διάδοχος του Σολτς στο υπουργείο Οικονομικών, αναμένεται να λειτουργήσει ως τροχοπέδη παρά ως υποστηρικτής στα σχέδια κοινωνικών παροχών των δύο κεντρώων εταίρων.
Ο ίδιος ευαγγελίζεται τη στήριξη των γερμανικών επιχειρήσεων μέσω βελτιωμένου οικονομικού περιβάλλοντος, καθώς και μειώσεις φόρων για τις εταιρείες. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, πολλοί φοβούνται πως η παρουσία του στο Οικονομικών θα σύρει ξανά τη Γερμανία στην δημοσιονομική σκληρότητα της προ - πανδημίας εποχής και την αυστηρότερη στάση απέναντι στις υπερχρεωμένες χώρες της Ευρωζώνης.
Καθώς η οικονομία ακόμη βρίσκεται σε φάση ανάγκης λόγω πανδημίας, το μορατόριουμ στο νέο χρέος παραμένει ως έχει μέχρι το 2023.
Ο νέος κυβερνητικός συνασπισμός επιθυμεί την αντικατάσταση του συστήματος πληρωμής της ανεργίας (γνωστού ως Hartz IV) με το αποκαλούμενο εισόδημα του πολίτη, το οποίο το 2022 θα αυξηθεί κατά 3 ευρώ κατ' άτομο, στα 449 ευρώ μηνιαίως.
Επιπλέον, τα τρία κόμματα συμφώνησαν να διατηρήσουν την ηλικία συνταξιοδότησης στα 67 χρόνια. Οι συντάξεις δεν πρέπει να πέσουν κάτω από το 48% του τρέχοντος μέσου επιπέδου εισοδήματος. Ενώ για τα επόμενα τέσσερα χρόνια, οι συνταξιοδοτικές εισφορές θα παραμείνουν παγωμένες στο 20%.
Η Γερμανία αναμένεται να νομιμοποιήσει την ελεγχόμενη πώληση κάνναβης για χρήση αναψυχής στους ενηλίκους, μια απόφαση που, σύμφωνα με το German Economic Institute στην Κολωνία, θα δημιουργήσει επιπλέον έσοδο 2,5 δισεκ. ευρώ ετησίως για το γερμανικό κράτος.
Μετανάστευση
Ο τριμερής συνασπισμός σχεδιάζει και μια σειρά μεταρρυθμίσεων που θα καθιστούν ευκολότερη την απόκτηση γερμανικής υπηκοότητας. Η πολιτογράφηση θα είναι εφικτή μετά από πέντε χρόνια διαμονής ενώ τα παιδιά που γεννήθηκαν στη Γερμανία από μη Γερμανούς γονείς θα παίρνουν αυτομάτως την υπηκοότητα, αν ένας από τους γονείς είναι κάτοικος Γερμανίας για τουλάχιστον πέντε χρόνια.
Επιπλέον στόχο αποτελεί ο περιορισμός φόρτου του Ομοσπονδιακού Γραφείου Μετανάστευσης και Προσφύγων, με τις βίζες να διευθετούνται ηλεκτρονικά και γρηγορότερα.
«Θέλουμε να αποτρέψουμε το ενδεχόμενο άνθρωποι να εργαλειοποιούνται για γεωπολιτικά ή οικονομικά συμφέροντα. Για αυτό υπερασπιζόμαστε συμφωνίες κράτους δικαίου με τρίτες χώρες, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού και του διεθνούς δικαίου» αναφέρεται στην προγραμματική συμφωνία.
Εξωτερική και ευρωπαϊκή πολιτική
Κανένα από τα κόμματα του «φωτεινού σηματοδότη» ωστόσο δεν δεσμεύτηκε για σημαντική αλλαγή στην πολιτική απέναντι στην Ευρώπη. Όπως αναφέρει το κείμενο, η Γερμανία πρέπει να ανταποκριθεί στο ρόλο της ως «άγκυρας σταθερότητας» στην Ευρώπη.
Παρόλα αυτά, η συμπρόεδρος των Πρασίνων και νέα υπουργός Εξωτερικών, Αναλένα Μπέρμποκ, έχει δεσμευτεί για τη χάραξη μιας «πιο ενεργής» ατζέντας εξωτερικής πολιτικής από τον προκάτοχό της, κυρίως μέσω ενός αυστηρότερου πλαισίου συμφωνιών με Ρωσία και Κίνα. Σύμφωνα με το νέο όραμα εξωτερικής πολιτικής, θα δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στις δημοκρατικές αξίες και τα ανθρώπινα δικαιώματα και λιγότερη στο παλιό δόγμα του λεγόμενου Wandel durch Handel - κυριολεκτικά «αλλαγή μέσω εμπορίου», σε όρους εξωτερικής πολιτικής η προώθηση του εκδημοκρατισμού των χωρών αυτών μέσω των οικονομικών σχέσεων.
Η αλλαγή πλεύσης στην εξωτερική πολιτική προμηνύεται και από συγκεκριμένα αιτήματα που εκφράζονται στη συμφωνία του συνασπισμού. Συγκεκριμένα, τα κόμματα καλούν για διεξαγωγή νέων εκλογών στη Λευκορωσία και την επιβολή περαιτέρω κυρώσεων στην περίπτωση που ο Αλεξάντερ Λουκασένκο δεν αλλάξει στάση. Επιπλέον, στην περίπτωση της Κίνας, τίθεται ζήτημα παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδίως στην Σιντσιάνγκ (σ.σ αυτόνομη περιοχή των Ουιγούρων, στα βορειοδυτικά της Κίνας) ενώ υποστηρίζεται «η συμμετοχή της δημοκρατικής Ταϊβάν σε διεθνείς οργανισμούς για συγκεκριμένα ζητήματα».
Παρόλα αυτά, στο κείμενο δεν γίνεται αναφορά στον NordStream II, τον αγωγό φυσικού αερίου που συνδέει ενεργειακά Ρωσία και Γερμανία και τον οποίο στηρίζει το SPD, αλλά όχι και οι Πράσινοι.
Παρότι οι αναφορές στις διατλαντικές σχέσεις είναι θερμές, το μήνυμα στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι αυστηρότερο. Σε μια παράγραφο σημειώνεται πως η Μεγάλη Βρετανία είναι «μια από τις στενότερες εταίρους της Γερμανίας εκτός ΕΕ», που όμως πρέπει να «συμμορφωθεί πλήρως» με τη συμφωνία για το Brexit, με επαπειλούμενες ποινές σε διαφορετική περίπτωση.
Ως προς την Τουρκία, η προγραμματική συμφωνία χαρακτηρίζει το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα «μαζικά περιορισμένα» ενώ όπως αναφέρεται στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την ΕΕ, δεν πρόκειται «να κλείσει κεφάλαιο ή να ανοίξει νέο».
Όπως αναφέρει η Deutsche Welle, «μετά από επιμονή των Πρασίνων στο κείμενο της συμφωνίας των τριών κομμάτων συμπεριλήφθηκε αναφορά στις ελληνογερμανικές σχέσεις αναφορικά με τη γερμανική κατοχή. Στο σχετικό κεφάλαιο οι μελλοντικοί κυβερνητικοί εταίροι δεσμεύονται να κρατήσουν ζωντανή τη μνήμη για ιστορικά γεγονότα του παρελθόντος».
«Κατά τη διάρκεια της 16ετούς θητείας της Μέρκελ, η γερμανική εξωτερική πολιτική ασκείτο συχνά απ'ευθείας από την καγκελαρία, με το ρόλο του υπουργείου Εξωτερικών υποβαθμισμένο ενίοτε σε ρυθμιστή διπλωματικών λεπτομερειών. Το αν ισχύσει το ίδιο και στην περίπτωση του Σολτς, που δεν είναι γνωστός για τις απόψεις του περί εξωτερικής πολιτικής, παραμένει ασαφές» σχολιάζει ο Φίλιπ Όλτερμαν του Guardian.
Πανδημία κορωνοϊού
Με τουλάχιστον ανησυχητική την «έκρηξη» κρουσμάτων παρά την υψηλότατη εμβολιαστική κάλυψη και τη Γερμανία σε διαρκή κατάσταση συναγερμού τις τελευταίες εβδομάδες, είναι προφανές πως η πανδημία κορωνοϊού προβάλλει ως η πιο επιτακτική πρόκληση αυτή τη στιγμή για τη νέα κυβέρνηση.
Κατά τη διάρκεια των συνομιλιών, ωστόσο, η διαχείριση της πανδημίας υπήρξε το κυριότερο αγκάθι, με τα τρία κόμμα απρόθυμα να δώσουν απαντήσεις στα κρίσιμα ζητούμενα. Σύμφωνα με γερμανικά μέσα, τα κόμματα προσπάθησαν να απεκδυθούν την ευθύνη της πανδημίας, «φορτώνοντας» το υπουργείο Υγείας το ένα στο άλλο, έχοντας πλήρη συναίσθηση των δύσκολων αποφάσεων, ακόμη και για πιθανή υποχρεωτικότητα του εμβολίου, που θα κληθεί να πάρει ο νέος υπουργός. Η εμπλοκή δεν υπερκεράστηκε, με το SPD να ανακοινώνει πως ο νέος υπουργός Υγείας δεν θα γνωστοποιηθεί έως τις αρχές Δεκεμβρίου.
Παρόλα αυτά, ο Σολτς ανακοίνωσε τη δημιουργία μόνιμης ομάδας κρίσεων για τον κορωνοϊό που θα δίνει αναφορά στην κυβέρνηση σε καθημερινή βάση. Η επιτροπή θα αποτελείται από πολιτικούς, αλλά και ειδικούς στα πεδία της ιολογίας, επιδημιολογίας, κοινωνιολογίας και ψυχολογίας.
Εξετάζεται το ενδεχόμενο να διευρυνθεί η χρήση των κινητών ομάδων εμβολιασμών και να δοθεί η δυνατότητα εμβολίου στα φαρμακεία.
Επιπλέον, ο Σολτς προανήγγειλε «αρχικά» ένα εκατομμύριο ευρό σε μπόνους προς τους υγειονομικούς ως ένδειξη αναγνώρισης του έργου τους κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Μεταξύ των λοιπών δεσμεύσεων στην προγραμματική συμφωνία είναι:
- η μείωση στα 16 της ηλικίας άσκησης του εκλογικού δικαιώματος
- η κατάργηση της γραφειοκρατίας, η ενίσχυση των ψηφιακών συστημάτων, η ψηφιοποίηση του δημόσιου τομέα
- η αφαίρεση από το γερμανικό Δίκαιο παραγράφου που απαγορεύει στους γιατρούς να διαφημίζουν τη διαθεσιμότητα των αμβλώσεων
- η μείωση του κόστους των φαρμάκων
- η κατασκευή περίπου 400.000 κατοικιών ετησίων, εκ των οποίων οι 100.000 δημόσιας χρηματοδότησης
- ο ψηφιακός μετασχηματισμός των σχολείων
- η επέκταση των σιδηροδρόμων
«Χαμαιλέων και ενωτικός»
Ο επόμενος καγκελάριος της Γερμανίας, πρώην δήμαρχος Αμβούργου, υπ.Οικονομικών και αντικαγκελάριος στη τελευταία συγκυβέρνηση CDU-SPD, εμφορείται από μετριοπάθεια και χαρακτηρίζεται ενωτικός. Υποσχέθηκε πως το επικείμενο υπουργικό συμβούλιο θα απαρτίζεται από ίσο αριθμό γυναικών και ανδρών.
Ο 63χρονος δικηγόρος, Σοσιαλδημοκράτης από το Γυμνάσιο, αποτελεί μια οικεία μορφή στην πολιτική σκηνή της Γερμανίας τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Αν και «μπαρουτοκαπνισμένος» θεσμικά, δεν ευνοείται από τη διεθνή συγκυρία που προβάλλεται εξαιρετικά απαιτητική.
«Η πίεση είναι τεράστια. Η νέα κυβέρνηση αναλαμβάνει την εξουσία σε μια συγκυρία που είναι θερμή σε πολλαπλά μέτωπα. Κι όσον αφορά την εξωτερική πολιτική, ο Όλαφ Σολτς παραμένει κάπως αινιγματικός» αναφέρει η Γιάνα Πουλιερίν του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Όμως, ο Σολτς, «ένας πολιτικός χαμαιλέων, ένας πραγματιστής πολιτικός που πατά δεξιά ή αριστερά με την ίδια ευκολία ώστε κάποιες φορές γίνεται δύσκολο να καταλάβεις πού βρίσκεται» όπως σχολιάζουν οι New York Times, αποδείχτηκε πολιτικός όχι ταχύτητας, αλλά «αντοχής».
Σύμφωνα με στενό του συνεργάτη, η φιλοδοξία του για την καγκελαρία χρονολογείται από το 2011. Και, παρότι πολλοί τον υποτίμησαν, ο ίδιος τρία χρόνια πριν, όταν οι δημοσκοπήσεις εμφάνιζαν το κόμμα του σε ιστορικό χαμηλό, είχε προβλέψει νίκη στις εκλογές.
Όπως και η προκάτοχός του, έχει τη φήμη του σταθερού και αξιοπρεπούς πολιτικού με πολυκομματική αύρα ενώ ακόμη και οι άσπονδοι φίλοι του μιλούν με θαυμασμό για το πολιτικό ένστικτο, την αντοχή, την ευελιξία και τη σιωπηλή του αυτοπεποίθηση.
Σαφώς, οι προκλήσεις είναι πολλές και η «σκιά» της προκατόχου του βαριά. Τόσο που δεν είναι λίγοι όσοι προεξοφλούν την αποτυχία του.
Όπως σχολιάζει το Politico, «αν υπάρχει κάτι που η θητεία της Μέρκελ θα έπρεπε να έχει διδάξει τον διάδοχό της, είναι πως στη σύγχρονη πολιτική της Γερμανίας, τίποτα δεν πηγαίνει βάσει σχεδίου. Κανένα από τα θέματα που κυριάρχησαν στην εποχή Μέρκελ, είτε επρόκειτο για την τραπεζική κρίση του 2008 και την ευρωπαϊκή κρίση χρέους, είτε για το προσφυγικό και την πανδημία, δεν αναφέρονταν στις προσεκτικά προετοιμασμένες συμφωνίες του συνασπισμού. Και δεν υπάρχουν και πολλοί λόγοι να πιστεύει κανείς πως ο Σολτς θα έχει μεγαλύτερη τύχη...»
Ωστόσο, κάποιοι αναλυτές εκτιμούν πως η πολιτική ευελιξία του μάλλον τον καθιστά τον τέλειο ηγέτη για να αντιμετωπίσει ίσως την πιο προφανή και «μόνιμη» πρόκληση της θητείας του: Τη διατήρηση της ενδοκυβερνητικής ηρεμίας και ομαλότητας σε ένα ασυνήθιστο και αδοκίμαστο κυβερνητικό σχήμα τριών, με δύο ιδεολογικά αποκλίνοντες και ασύμβατους εταίρους.
