Ανακυκλώνοντας την ομορφιά: Τα κλασικά έργα τέχνης στο Prada Foundation είναι πολυχρησιμοποιημένα

Ανακυκλώνοντας την ομορφιά: Τα κλασικά έργα τέχνης στο Prada Foundation είναι πολυχρησιμοποιημένα Facebook Twitter
Φωτ.: Fondazione Prada
0

Στην κεντρική γκαλερί του Ιδρύματος Prada στο Μιλάνο, μια αρχαιοελληνική επιτύμβια στήλη ενός γυμνού αθλητή και του νεαρού υπηρέτη του, προκαλεί έντονη εντύπωση - όχι μόνο για την ομορφιά του γλυπτού έργου, η οποία είναι αξιοσημείωτη: ο αθλητής δυνατός και στοχαστικός, ο υπηρέτης που του δίνει ένα μικρό βάζο με αλοιφή, ο σεβασμός και ο φόβος χαραγμένα με λεπτότητα στο πρόσωπό του.

Πιο εντυπωσιακό όμως από αυτές τις ιδιότητες είναι το γεγονός ότι το έργο έχει σαφώς χωριστεί σε δύο μέρη.

Η σαφώς πιο ανοιχτή απόχρωση των ανώτερων δύο τρίτων του έργου, σε σύγκριση με το σκουρόχρωμο κατώτερο τμήμα των ποδιών, προδίδει ότι τα δύο μέρη του έργου είχαν πολύ διαφορετική μεταχείριση κατά τη διάρκεια των 2.500 ετών που έχουν περάσει από τη δημιουργία της επιτύμβιας στήλης.

Ανακυκλώνοντας την ομορφιά: Τα κλασικά έργα τέχνης στο Prada Foundation είναι πολυχρησιμοποιημένα Facebook Twitter
Φωτ.: Fondazione Prada

Η έρευνα κατέδειξε πως το έργο πριονίστηκε στα δύο, τον 17ο αιώνα. Το μικρότερο τμήμα χρησιμοποιήθηκε ως ταφόπλακα, ενώ το μεγαλύτερο τμήμα, γυρισμένο ανάποδα, επανατοποθετήθηκε για να καλύψει το άνοιγμα ενός υπονόμου.

Η έκθεση Recycling Beauty, Ανακυκλώνοντας την Ομορφιά, είναι μια βαθυστόχαστη έκθεση που διερευνά τον τρόπο με τον οποίο έργα τέχνης επαναχρησιμοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια ταραγμένων αιώνων. Είναι γεμάτη από αντιφάσεις, με καμία «ύβρη» να μην είναι μεγαλύτερη από τη μοίρα του σκαλισμένου αθλητή, που η ομορφιά του θάφτηκε στο όνομα της βάναυσης πρακτικότητας.

Λίγα μέτρα πιο πέρα, οι επισκέπτες γίνονται μάρτυρες ενός αντίστροφου ταξιδιού: ένα κόκκινο μαρμάρινο κάθισμα με μια τρύπα στο κέντρο του, από ένα αποχωρητήριο που χρονολογείται από την εποχή του Αδριανού, εκτιμήθηκε δεόντος στη μεσαιωνική εποχή και τελικά χρησιμοποιήθηκε ως θρόνος στις παπικές στέψεις.

Ανακυκλώνοντας την ομορφιά: Τα κλασικά έργα τέχνης στο Prada Foundation είναι πολυχρησιμοποιημένα Facebook Twitter
Πίσω δεξιά, η τουαλέτα - θρόνος (Φωτ.: Fondazione Prada)

«Πρόκειται για μια έκθεση που μαρτυρεί, ίσως πιο αποτελεσματικά από οποιαδήποτε έκθεση σύγχρονου έργου, την ολισθηρή φύση του νοήματος της τέχνης» σχολιάζει ο Peter Aspden, στην ανταπόκρισή του για τους Financial Times. 

Παρακολουθώντας την «τύχη» κλασικών έργων τέχνης σε τόσο μεγάλες χρονικές περιόδους, η έκθεση κάνει ακριβώς το αντίθετο από αυτό που επιδιώκουν τα περισσότερα μουσεία. «Αντί να μας ζητά να εκθειάσουμε τα μοναδικά και αιώνια χαρακτηριστικά τους, μας ανακοινώνει ότι δεν έχουν καθόλου σταθερά νοήματα.»

«Η λατρεία αντικαθίσταται από την απο-φετιχοποίηση. Τέχνη είναι αυτό που καταλαβαίνεις και αυτό που κάνεις με αυτήν. Το αδιαμφισβήτητο αστέρι της έκθεσης βρίσκεται στην αίθουσα Cisterna, τον μεγαλύτερο χώρο του ιδρύματος, στον οποίο έχει δημιουργηθεί ένα αντίγραφο του κολοσσιαίου αγάλματος του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου από τον 4ο αιώνα. Το άγαλμα, σε μια αυλή του Μουσείου του Καπιτωλίου της Ρώμης, βρίσκεται στις φωτογραφίες πολλών τουριστών.»

Το δάχτυλο και το πόδι ταξίδεψαν στο Μιλάνο και τοποθετήθηκαν δίπλα στο αντίγραφο ύψους 11 μέτρων, το οποίο κατασκευάστηκε σε συνεργασία με το μουσείο και το Ίδρυμα Factum. Το θέμα εδώ δεν είναι τόσο η κατασκευή του αντιγράφου -αν και πρόκειται για ένα ειλικρινά ανεπανάληπτο θέαμα- όσο η συνοδευτική έρευνα, η οποία δείχνει ότι το πρωτότυπο ήταν με τη σειρά του προϊόν επεξεργασίας ενός ακόμα παλαιότερου αγάλματος, πιθανότατα του Διός. 

Ακόμη και το πιο μεγαλεπήβολο έργο μπορεί να αποδειχθεί ότι μετατράπηκε σε κάτι εντελώς διαφορετικό από αυτό που προέβλεπαν τα αρχικά σχέδια.

Η έκθεση Recycling Beauty σχεδιάστηκε από τον Ολλανδό αρχιτέκτονα Rem Koolhaas, ο οποίος ήταν επίσης υπεύθυνος για τη μετατροπή αυτού του πρώην αποστακτηρίου σε έναν από τους πιο τολμηρούς χώρους του κόσμου της τέχνης.

Η έκθεση είναι γεμάτη από πινελιές της ιδιοσυγκρασίας του Koolhaas: τα έργα, που περιλαμβάνουν δάνεια από τα κορυφαία μουσεία του κόσμου, παρουσιάζονται πάνω σε χαμηλά ακρυλικά βάθρα, παρόμοια με αυτά που χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά τους.

«Είναι σχεδόν καλύτερα προστατευμένα από τους πολιτικούς», αστειεύτηκε στα εγκαίνια της έκθεσης. Μια άλλη καινοτομία είναι οι θάλαμοι μελέτης, στους οποίους τα μικρότερα έργα τοποθετούνται σε γραφεία, για να τα εξετάζουν οι θεατές ενώ κάθονται μόνοι τους.

Ανακυκλώνοντας την ομορφιά: Τα κλασικά έργα τέχνης στο Prada Foundation είναι πολυχρησιμοποιημένα Facebook Twitter
Μελετώντας τα έργα τέχνης μόνοι και από κοντά (Φωτ.: Fondazione Prada)

«Κάναμε μια σοβαρή προσπάθεια να εξαλείψουμε όλα τα μέτρα προφύλαξης που συνήθως περιβάλλουν την τέχνη», λέει ο Koolhaas. «Πηγαίνετε σε πολλά μουσεία και βρίσκονται στο ημισκόταδο και η τέχνη προστατεύεται από γυαλί. Αυτό που θέλαμε ήταν να δημιουργήσουμε μια πιο οικεία και άμεση εμπειρία».

Ο συν-επιμελητής Salvatore Settis λέει ότι στόχος ήταν να προκληθεί από την έκθεση μια αίσθηση «θαυμασμού, αλλά και προσοχής στη λεπτομέρεια». Προσθέτει ότι η συνιδρύτρια του ιδρύματος, η πανίσχυρη γυναίκα της μόδας Miuccia Prada, ήθελε να παρουσιάσει την κλασική τέχνη μέσα σε ένα σύγχρονο πλαίσιο, αλλά είχε απορρίψει τη συχνά χρησιμοποιούμενη λύση της αντιπαράθεσης κλασικής και σύγχρονης τέχνης δίπλα-δίπλα ως «πολύ εύκολη».

Πέρα από το θεωρητικό υπόβαθρο, η έκθεση είναι όμορφη. «Δείτε το γλυπτό που δεσπόζει στην κύρια γκαλερί, με ένα λιοντάρι που σχίζει άγρια τη σάρκα ενός αλόγου, ένα αριστούργημα του 4ου αιώνα π.Χ. κατασκευασμένο από πεντελικό μάρμαρο και λέγεται ότι αποτελεί μέρος μιας ομάδας αγαλμάτων που απεικονίζει ένα από τα κυνήγια του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Μεταφέρθηκε στη Ρώμη - άγνωστο πότε - ενώ το νόημα και ο σκοπός του μετασχηματίστηκαν σε μια αλληγορία  για τις αστικές αρετές της ρωμαϊκής διακυβέρνησης και διατυμπανίζει την προθυμία της να υπερασπιστεί τον εαυτό της έναντι των ξένων. Ανεξάρτητα από τις προθέσεις, πρόκειται για ένα εξαιρετικά δυνατό έργο.

«Περισσότερες εκπλήξεις: μια μαρμάρινη πλάκα με ρωμαϊκή επιγραφή του τρίτου αιώνα υπενθυμίζει με πεζό τρόπο τη χρηματοδότηση ενός έργου οδοποιίας από δύο Ρωμαίους αυτοκράτορες. Λίγο ενδιαφέρον εδώ - αλλά κοιτάξτε την άλλη πλευρά της πλάκας και θα βρείτε μια πανέμορφη επιδαπέδια πλάκα του 13ου αιώνα, με περίτεχνη μαρμάρινη επένδυση, σε αξιοσημείωτη κατάσταση».

Ανακυκλώνοντας την ομορφιά: Τα κλασικά έργα τέχνης στο Prada Foundation είναι πολυχρησιμοποιημένα Facebook Twitter
Φωτ.: Fondazione Prada

Το πάνελ θα πρέπει να κατασκευάστηκε από ψηφίδες εκλεκτών μαρμάρων, που αποκτήθηκαν από τη θραύση άλλων λιγότερο τυχερών ρωμαϊκών πλακών. Η καταστροφή και η συμπτωματική διατήρηση συμβαδίζουν σε αυτό το αφιέρωμα στην ανασύσταση.

Αν οι αλλαγές χρήσης και συμβολισμών είναι ένα από τα κύρια θέματα της έκθεσης, το ίδιο ισχύει και για τα κυριολεκτικά ταξίδια ορισμένων αντικειμένων. Το κύπελλο Farnese, του 2ου αιώνα π.Χ., το μεγαλύτερο σωζόμενο από σκληρό λίθο, περιλαμβάνεται για τα αξιοσημείωτα ταξίδια του: από την Αίγυπτο, όπου έχει συνδεθεί με την αυλή της Κλεοπάτρας Α΄, στη Ρώμη και στη συνέχεια στην Κωνσταντινούπολη, και μετά στη συλλογή του Φρειδερίκου Β΄ στη Σικελία, μέχρι τα μέσα του 13ου αιώνα.

Το έργο αναπαράγεται, γύρω στο 1430, σε σχέδιο Πέρση εικονογράφου, δείχνοντας πως είναι πιθανό να ταξίδεψε ακόμα και στη Σαμαρκάνδη, πριν επιστρέψει στην Ιταλία, όπου περιπλανήθηκε ξανά μεταξύ Νάπολης, Φλωρεντίας, Ρώμης και Παλέρμο, με κάθε ταξίδι του να έχει πολιτική σημασία διαφορετικού επιπέδου. Σήμερα εκτίθεται δανεικό από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης.

Ο Koolhaas συγκρίνει αυτό το παράδειγμα πολιτιστικής πρωτο-παγκοσμιοποίησης με ορισμένους από τους αυστηρούς όρους που ισχύουν για το ταξίδι των έργων τέχνης στο σημερινό κλίμα, τους οποίους περιγράφει ως «κορσέ των καλών προθέσεων» που εμποδίζει την προώθηση καλών διεθνών σχέσεων. «Αυτό που [αυτή η έκθεση] μας επιτρέπει να κάνουμε είναι να παίξουμε με την αρχαιότητα, με ανατρεπτικό τρόπο, χωρίς πολιτικά ορθές πιέσεις», λέει, «και μας επιτρέπει ξανά να τολμήσουμε ξανά με την τέχνη. Και κάθε κομμάτι απαιτεί προσοχή».

Ανακυκλώνοντας την ομορφιά: Τα κλασικά έργα τέχνης στο Prada Foundation είναι πολυχρησιμοποιημένα Facebook Twitter
Φωτ.: Fondazione Prada
Ανακυκλώνοντας την ομορφιά: Τα κλασικά έργα τέχνης στο Prada Foundation είναι πολυχρησιμοποιημένα Facebook Twitter
Φωτ.: Fondazione Prada

Με πληροφορίες από Financial Times

Πολιτισμός
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Νταλάρας - Παπακωνσταντίνου: Οι πρώτες φωτογραφίες από την πολυαναμένομενη συνεργασία τους

Πολιτισμός / Νταλάρας - Παπακωνσταντίνου: Οι πρώτες φωτογραφίες από την πολυαναμενόμενη συνεργασία τους

Οι δύο σπουδαίοι ερμηνευτές θα συναντηθούν επί σκηνής από τις 5 Δεκεμβρίου στο Vox σε μια θεατροποιημένη παράσταση με κείμενα του Οδυσσέα Ιωάννου τα οποία θα παρουσιάζει o ίδιος έχοντας τον ρόλο του αφηγητή
LIFO NEWSROOM
Κίνα: Παρουσία Λίνας Μενδώνη τα εγκαίνια έκθεσης «Οι αμέτρητες όψεις του ωραίου» στο Εθνικό Μουσείο

Πολιτισμός / Κίνα: Παρουσία Λίνας Μενδώνη τα εγκαίνια έκθεσης «Οι αμέτρητες όψεις του ωραίου» στο Εθνικό Μουσείο

Η έκθεση οργανώθηκε από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Ελλάδας, συγκροτείται από 279 έργα και δίνει την ευκαιρία στον επισκέπτη να γνωρίσει τα χαρακτηριστικά και τις αξίες του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού
LIFO NEWSROOM
Φίλοι του Ισαάκ Σούση, τον αποχαιρετούν: «Έφυγε ταλαιπωρημένος και απομονωμένος»

Πολιτισμός / Πέθανε ο Ισαάκ Σούσης: «Έφυγε ταλαιπωρημένος και απομονωμένος» γράφουν φίλοι του στιχουργού

Ο Ισαάκ Σούσης, ποιητής και στιχουργός, είχε συνεργαστεί με καλλιτέχνες όπως ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας και ο Γιώργος Νταλάρας - Το μήνυμα της οικογένειάς του στα social media
LIFO NEWSROOM