ΣΕ ΜΙΑ ΑΠΟΣΤΡΟΦΗ του λόγου του ο Αριστοφάνης στην κωμωδία του «Όρνιθες» αναφέρει: «Ουκ έστιν ουδέν του πέτεσθαι γλυκύτερον» (μτφρ: Δεν υπάρχει τίποτε πιο ωραίο από το να πετάς). Να κάτι που για περισσότερα από 40 χρόνια στην Ελλάδα πιστεύει και στηρίζει μια ομάδα ανθρώπων, επιστημόνων, εργαζομένων και εθελοντών, η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία.
Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία με το ερευνητικό της έργο, τις αποτελεσματικές παρεμβάσεις της και τις στοχευμένες δράσεις συνετέλεσε τα μέγιστα στην προστασία του περιβάλλοντος με την ευρεία έννοια και παράλληλα παρείχε τη δυνατότητα και σε άλλες αντίστοιχες οργανώσεις να «ανοίξουν φτερά». Ποιοι, είναι όμως αυτοί οι τρομεροί τύποι;
Η LiFO αναζήτησε τους ανθρώπους πίσω από το επιτυχημένο πολύχρονο εγχείρημα της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, της περιβαλλοντικής μη κερδοσκοπικής οργάνωσης της οποίας το αντικείμενο είναι η προστασία των άγριων πουλιών και των βιοτόπων τους στην Ελλάδα, και τελικά γνώρισε τους ανθρώπους που κρύβονται πίσω από τις δράσεις, την έρευνα, τα νέα για την άγρια φτερωτή ζωή που φτάνουν σ' εμάς μέσα από δελτία Τύπου και πανέμορφες σπάνιες φωτογραφίες.
«Δυστυχώς τα περιβαλλοντικά θέματα και δη η προστασία της άγριας ζωής εξακολουθούν να είναι χαμηλά στην ατζέντα της πολιτικής ηγεσίας. Για παράδειγμα, δεν είναι λίγες οι φορές που, όταν μιλάμε σε κεντρικές και τοπικές υπηρεσίες για την ανάγκη προστασίας του Ασπροπάρη, του πιο απειλούμενου είδους πουλιού στην Ελλάδα, μας αντιμετωπίζουν κάπως στωικά, λες και δεν είναι ευθύνη της πολιτείας η προστασία της άγριας ζωής και μάλιστα της απειλούμενης.
Μια γνωριμία με τους ανθρώπους της Ορνιθολογικής
Κωνσταντίνα Ντεμίρη
Διευθύντρια της Ορνιθολογικής
Ρωτήσαμε την Κωνσταντίνα Ντεμίρη αν έχει αισθανθεί πως πολλές φορές η περιβαλλοντική πολιτική στη χώρα μας είναι «τρία πουλάκια κάθονταν» και αν υπήρξαν στιγμές που αισθάνθηκε πως χάθηκαν ευκαιρίες. «Διαρκώς και καθημερινά», μας απάντησε ευθέως.
«Δυστυχώς τα περιβαλλοντικά θέματα και δη η προστασία της άγριας ζωής εξακολουθούν να είναι χαμηλά στην ατζέντα της πολιτικής ηγεσίας. Για παράδειγμα, δεν είναι λίγες οι φορές που, όταν μιλάμε σε κεντρικές και τοπικές υπηρεσίες για την ανάγκη προστασίας του Ασπροπάρη, του πιο απειλούμενου είδους πουλιού στην Ελλάδα, μας αντιμετωπίζουν κάπως στωικά, λες και δεν είναι ευθύνη της πολιτείας η προστασία της άγριας ζωής και μάλιστα της απειλούμενης. Συχνά δε, η ματαιοπονία και η ματαιότητα είναι συνοδοιπόροι μας. Σαν να ζούμε τη "Μέρα της Μαρμότας" ξανά και ξανά. Αλλά δεν το βάζουμε κάτω! Δεν είναι απλά η δουλειά μας, είναι στάση ζωής για εμάς», σημειώνει.
Η ίδια θυμάται και τις μάχες που χάθηκαν. «Χαρακτηριστική περίπτωση είναι η χωροθέτηση ανεμογεννητριών στη Νότια Άνδρο σε απόσταση μόλις 500μ. από φωλιά σπιζαετού, είδους απειλούμενου και ευάλωτου στην όχληση και σε ενδεχόμενη πρόσκρουση στις λεπίδες των ανεμογεννητριών. Χάσαμε την προσφυγή για την ακύρωση της περιβαλλοντικής αδειοδότησης στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ), σε συνεργασία όμως με τους Ανδριώτες συμμάχους μας καταφέραμε να διακοπούν οι εργασίες κατασκευής τουλάχιστον κατά την αναπαραγωγική περίοδο. Ωστόσο, το αιολικό κατασκευάστηκε και λειτουργεί κυριολεκτικά μέσα στο σπίτι του απειλούμενου αυτού αετού», τονίζει η κ. Ντεμίρη.
Μια άλλη ευκαιρία ήταν και η περίπτωση του Ερασίνου, του ποταμού που δημιουργεί τον υγρότοπο της Βραυρώνας, περιοχή ενταγμένη στο Δίκτυο Natura 2000 και ένα από τα πιο σημαντικά καταφύγια άγριας ζωής της Αττικής. «Περισσότερο από μια δεκαετία τώρα προσπαθούμε να σταματήσουμε τον εγκιβωτισμό του ποταμού, στο όνομα της προσχηματικής αντιπλημμυρικής προστασίας. Οι ενέργειές μας για ακύρωση της περιβαλλοντικής αδειοδότησης στο ΣτΕ υπήρξαν ανεπιτυχείς. Δεν εγκαταλείψαμε την προσπάθεια όμως. Ενώ το υπουργείο Υποδομών είχε ξεκινήσει την αποψίλωση και εκσκαφή υγροτοπικών εκτάσεων στην περιοχή για την κατασκευή του αντιπλημμυρικού, καταγγείλαμε σε συνεργασία με άλλους φορείς το προβληματικό αυτό έργο στον χρηματοδότη του, στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Ο μηχανισμός καταγγελιών της Τράπεζας, αφού μελέτησε την καταγγελία μας, επισκέφθηκε την περιοχή και κατέληξε στο να αποσύρει τη χρηματοδότηση εάν δεν γίνουν δεκτά μια σειρά από περιβαλλοντικά προαπαιτούμενα. Πρόκειται για μια θετική εξέλιξη, εφόσον βέβαια ανταποκριθεί το υπουργείο. Πέταξε το πουλάκι; Ελπίζουμε πως όχι».
Βασίλης Παπαδόπουλος
Υπεύθυνος Νομικών Θεμάτων
Ο Βασίλης Παπαδόπουλος είναι υπεύθυνος Νομικών Θεμάτων της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας. Τον ρωτήσαμε πόσο «ενοχλητική» είναι η δράση της Ορνιθολογικής και τι νομικούς «μπελάδες» φέρνουν οι συχνές τολμηρές της παρεμβάσεις.
Σύμφωνα με τον ίδιο, οι παρεμβάσεις της γίνονται για τα κρίσιμα θέματα που αφορούν το φυσικό περιβάλλον, στα πρότυπα της σύγχρονης πολυεπίπεδης περιβαλλοντικής διακυβέρνησης.
«Η Ορνιθολογική αναπτύσσει τεκμηριωμένες, εμπεριστατωμένες, ρεαλιστικές, βασισμένες στον νόμο και στην επιστήμη θέσεις με στόχο τη διαμόρφωση ορθής περιβαλλοντικής πολιτικής. Όποτε είναι απαραίτητο, προσφεύγει στα εθνικά δικαστήρια απαιτώντας την άμεση και απαρέγκλιτη εφαρμογή του νόμου. Σταθερό αίτημά της είναι η επίτευξη της περιβαλλοντικής δημοκρατίας, δηλαδή η διαφάνεια στη δράση των οργάνων της πολιτείας, η εξασφάλιση του αποτελεσματικού ελέγχου της νομιμότητας της δράσης των οργάνων της πολιτείας, η συμπερίληψη όλων των ενδιαφερομένων μερών στις διαδικασίες διαμόρφωσης πολιτικών για το περιβάλλον και η παροχή στους πολίτες πραγματικής δυνατότητας ενημέρωσης και παρέμβασης που, εν τέλει, συμβάλλει στην ενεργοποίηση των πολιτών με στόχο την άσκηση επιρροής στις αποφάσεις των αρμοδίων στον περιβαλλοντικό τομέα. Σε μια ευνομούμενη πολιτεία, τα παραπάνω θα πρέπει να θεωρούνται αυτονόητα και καθόλου ενοχλητικά. Μετά λόγου γνώσεως και με τόλμη παρεμβαίνουμε, διεκδικούμε, συνδιαμορφώνουμε», σχολίασε.
Δανάη Πορτόλου
Υπεύθυνη Προγραμμάτων για το Θαλάσσιο Περιβάλλον
Η Δανάη Πορτόλου για μεγάλο χρονικό διάστημα βρίσκεται «σκαρφαλωμένη» στις βραχονησίδες του Αιγαίου.
«Όταν πρωτοεπισκέφθηκα τα γραφεία της Ορνιθολογικής ψάχνοντας για δουλειά στον τομέα της διατήρησης της φύσης, σίγουρα δεν περίμενα να βρίσκομαι σκαρφαλωμένη σε νησίδες για 25 χρόνια. Δεν φανταζόμουνα ότι θα ψάχναμε για νέες άγνωστες αποικίες απειλούμενων θαλασσοπουλιών, πως θα καταμετρούσαμε νεοσσούς αιγαιόγλαρων σε χαμηλά "γλαρονήσια" και θα σερνόμασταν κάτω από βράχια για να καταγράψουμε τις στοές των μύχων και των αρτέμηδων με το μοναδικό αυγό τους. Ή ότι θα καταμετρούσαμε θαλασσοπούλια από πλοία της γραμμής και θα στερεώναμε πομπούς στην πλάτη τους ώστε να μας δείξουν πού τρέφονται και από πού περνούν όταν μεταναστεύουν. Ούτε φυσικά ότι θα συνεργαζόμασταν με παράκτιους ψαράδες για να βρούμε λύσεις για να μειωθεί η τυχαία παγίδευση θαλασσοπουλιών σε αλιευτικά εργαλεία. Και όλα αυτά, και τόσα ακόμα, σε δύσκολες συνθήκες, με φουρτούνες, ατελείωτη ζέστη, πολύ περπάτημα και κουβάλημα, αλλά πάντα με αφοσιωμένα σκάφη και μια έμπειρη ομάδα πεδίου», εκμυστηρεύτηκε στη LiFO.
Όπως ανέφερε επίσης η Δανάη Πορτόλου, όταν σκέφτεται κανείς τα θαλασσοπούλια, δεν φαντάζεται ότι περνούν τον περισσότερο χρόνο τους στο πέλαγος ενώ ταξιδεύουν και τρέφονται. Παρ' όλα αυτά, χρειάζονται απαραίτητα τη στεριά για να φωλιάσουν. «Έτσι, για τα θαλασσοπούλια, αλλά και για διάφορα είδη ερπετών, ασπόνδυλων, θηλαστικών και φυσικά φυτών που μεταξύ θάλασσας και λίγης στεριάς προσπαθούν να επιβιώσουν, οι μικρές ακατοίκητες νησίδες αποτελούν αναντικατάστατα καταφύγια βιοποικιλότητας», εξηγεί.
Σύμφωνα με τον κ. Πορτόλου, η Ορνιθολογική από πολύ νωρίς ανέδειξε αυτήν τη μοναδικότητα των νησίδων και μέσα από πολυάριθμα προγράμματα προστασίας συνέλεξε τα απαραίτητα δεδομένα για να αναγνωρίσει πάνω από 70 θαλάσσιες Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά στη χώρα μας και πίεσε για τη θεσμική προστασία τους μέσα από την ένταξή τους στο Δίκτυο Natura 2000. Επιπλέον, έκανε ευρέως γνωστά τα θαλασσοπούλια και τις απειλές που αντιμετωπίζουν, με ιδιαίτερη έμφαση στα σχολεία του νησιωτικού χώρου.
«Φυσικά η δουλειά μας δεν είναι μόνο πεδίο. Περιλαμβάνει πολύ χρόνο στη διαχείριση δεδομένων, τη συγγραφή προτάσεων, την υλοποίηση προγραμμάτων και άλλα απαραίτητα, μέσω των οποίων συμμετέχουμε και συνεισφέρουμε στην προστασία των νησίδων και της βιοποικιλότητας των θαλασσών μας», πρόσθεσε.
Ρούλα Τρίγκου
Συντονίστρια Επικοινωνίας – Ενημέρωσης
Η Ρούλα Τρίγκου έχει τον ρόλο της συντονίστριας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης. Τη ρωτήσαμε, λοιπόν, πόση μελέτη και εξειδίκευση χρειάζεται για τις τόσο στοχευμένες και εμπεριστατωμένες παρουσιάσεις και καταγγελίες με χάρτες, διαγράμματα, στοιχεία κ.λπ.
«Κάτι το οποίο έχει επιτύχει, πιστεύω, η Ορνιθολογική είναι να έχει ένα αδιαμφισβήτητο επιστημονικό κύρος σε συνδυασμό με μια επικοινωνιακή προώθηση απευθυνόμενη στο ευρύ κοινό και σε ειδικές ομάδες-στόχους. Βεβαίως και χρειάζεται πολλή μελέτη, εξειδίκευση και συνεργασίες εντός και εκτός συνόρων ώστε να διασφαλίζεται η στοχοθέτηση και η ακρίβεια των όποιων παρουσιάσεων ή δημοσιεύσεών μας. Ακόμα και πίσω από μια, φαινομενικά απλή, ανάρτησή μας στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης κρύβεται πολλή δουλειά σε επίπεδο τεκμηρίωσης, ακρίβειας κ.ο.κ.», τόνισε στη LiFO.
Συμπλήρωσε πάντως πως ταυτόχρονα επιδίωξη της Ορνιθολογικής είναι «να είμαστε μια ανοιχτή, προσβάσιμη σε όλους οργάνωση που να απευθύνεται στις εκάστοτε ανάγκες κάθε ομάδας (είτε είναι κάποιος τοπικός χρήστης γης –όπως κτηνοτρόφος–, είτε κάτοικος αστικού κέντρου ή ακόμα και ειδικός επιστήμονας ή εκπαιδευτικός) και γι’ αυτό προσαρμόζουμε ανάλογα την επικοινωνία μας και τα μέσα επικοινωνίας για κάθε ομάδα».
Σχετικά με τον ρόλο της επικοινωνίας στην Ορνιθολογική, η κ. Τρίγκου σημειώνει: «Η διάχυση των δράσεών μας είναι εξαιρετικά σημαντική για εμάς και το γεγονός ότι έχουμε μεγάλο αριθμό υποστηρικτών-ακολούθων στα κοινωνικά μέσα μάς έχει βοηθήσει να ασκήσουμε πίεση στους φορείς λήψης αποφάσεων, να αναδείξουμε το έργο τοπικών ομάδων σε κρίσιμα περιβαλλοντικά θέματα και να πετύχουμε μικρές ή μεγάλες νίκες. Και συνεχίζουμε!»
Νίκος Τσιόπελας
Υπεύθυνος Προγραμμάτων για τα Αρπακτικά Πουλιά
Ο Νίκος Τσιόπελας είναι ο υπεύθυνος Προγραμμάτων για τα Αρπακτικά Πουλιά της Ορνιθολογικής. Τον ρωτήσαμε συγκεκριμένα για τον Ορνιθολογικό Σταθμό Αντικυθήρων (ΟΣΑ) και για το τι είναι αυτό που τον καθιστά μοναδικό στο είδος του. «Τον ΟΣΑ τον κάνουν ξεχωριστό το μέρος τα πουλιά και οι άνθρωποι», υπογράμμισε αρχικά.
Και στη συνέχεια εξήγησε:
«Το μέρος: Τα Αντικύθηρα είναι ένας τόπος άγριας ομορφιάς, ένα κομμάτι βράχου στη μέση του πελάγους. Εκεί, η ανθρώπινη παρουσία είναι τόσο διακριτικά ενταγμένη στο τοπίο που πολλές φορές είναι λες και κάνεις ταξίδι πίσω στον χρόνο.
Τα πουλιά: Σε λίγα μέρη της Ελλάδας μπορείς να βιώσεις τόσο έντονα το μεγαλειώδες φαινόμενο της μετανάστευσης των πουλιών όσο στα Αντικύθηρα. Κάποιες μέρες το πλήθος και η ποικιλία τους είναι απίστευτα! Βέβαια, αν κάποιος δει πίσω από τη ρομαντική εικόνα, βρίσκεται αντιμέτωπος με τη σκληρή πραγματικότητα της φύσης. Πολλές φορές στις ανοιξιάτικες δακτυλιώσεις βρίσκουμε πουλιά τόσο εξαντλημένα από το ταξίδι που – δίχως υπερβολή– δεν θα μπορούσαν να διασχίσουν ούτε μέτρο ακόμη. Μοιάζει σαν η φύση να τοποθέτησε τα Αντικύθηρα εσκεμμένα στον δρόμο των πουλιών για να γίνει σανίδα σωτηρίας τους. Φυσικά, στην πράξη γνωρίζουμε ότι πολλά δεν καταφέρνουν να φτάσουν ούτε ως εκεί...
Οι άνθρωποι: Οι άνθρωποι έρχονται και συμπληρώνουν ιδανικά αυτό που έφτιαξε η φύση. Οι Αντικυθήριοι, μια χούφτα άνθρωποι των οποίων η ζωή λίγο-πολύ οριοθετείται από τη γεωγραφική απομόνωση του τόπου τους, καταφέρνουν να κρατούν το νησί ζωντανό και στα είκοσι χρόνια λειτουργίας του Προγράμματος του Σταθμού έχουν προσφέρει αφειδώς βοήθεια και υποστήριξη στον ΟΣΑ. Από την άλλη, οι εργαζόμενοι και οι εθελοντές του ΟΣΑ. Άτομα όλων των ηλικιών με κοινό πάθος για τα πουλιά καταφθάνουν κάθε άνοιξη και φθινόπωρο από κάθε γωνιά του πλανήτη, γεμίζοντας το νησί με ενέργεια. Όσοι επισκέπτονται τα Αντικύθηρα και συμμετέχουν στις εργασίες του Σταθμού γίνονται μια οικογένεια και αποκτούν αναμνήσεις που θα τους ακολουθούν για πάντα».
Ελισάβετ Ζαγκλέ
Υπεύθυνη Προγραμμάτων για τους Υγροτόπους
Η Ελισάβετ Ζαγκλέ είναι υπεύθυνη Προγραμμάτων για τους Υγροτόπους και εξαρχής τόνισε πως τη μαγεία των υγροτόπων μπορεί να τη ζήσει κανείς με μια μικρή επίσκεψη.
«Με το που φτάσεις σε έναν υγρότοπο μπορεί να σε καλωσορίσει το ψευταηδόνι με το τρανταχτό του κελάηδημα μέσα από τα καλάμια. Όσο προχωράς, θα δεις αρκετή κίνηση από διάφορα μικροπούλια που δύσκολα θα μας κάνουν τη χάρη να μας παρουσιαστούν και έτσι η αδρεναλίνη θα χτυπήσει κόκκινο όταν ξαφνικά ξεπεταχτεί μία υφάντρα ή ένας μουστακαλής. Όσο προχωράμε εκεί που ενώνεται ο υγρότοπος με τη θάλασσα, θα βρούμε ερωδιούς καμαρωτούς και αγαλματένιους», περιγράφει.
Σύμφωνα με την ίδια, στους υγροτόπους θα δούμε και πολλά παρυδάτια να ακολουθούν τη στάθμη του νερού αλλά και τους κορμοράνους να κάθονται σε κάποιο βράχο ή κάποιο στύλο με ανοιχτά φτερά που τα στεγνώνουν στον ήλιο. «Αν είμαστε τυχεροί θα δούμε και την αλκυόνη με τα πανέμορφά της ιριδίζοντα χρώματα να βουτά σαν μπλε βέλος στο νερό», αναφέρει η κ. Ζαγκλέ.
Αυτές είναι, λοιπόν, κάποιες από τις μαγικές εικόνες των υγροτόπων που, δυστυχώς, όπως σημειώνει η κ. Ζαγκλέ, «παρά τη σημαντικότατη οικολογική αξία τους, ως επιστήμονες παρατηρούμε μια μεγάλης έντασης υποβάθμιση αυτών των οικοσυστημάτων παγκοσμίως, κυρίως λόγω των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων».
Σύμφωνα με την ίδια, ερευνητές και ειδικοί σε θέματα διατήρησης της βιοποικιλότητας έχουν συμφωνήσει πως άμεση ανάγκη και προτεραιότητα είναι η προστασία, η διατήρηση και η αποκατάσταση των υγροτοπικών οικοσυστημάτων για να συνεχίζουμε να απολαμβάνουμε τους υγροτόπους και να αποφύγουμε τις χειρότερες επιπτώσεις.
«Σε αυτή την προσπάθεια, η Ορνιθολογική υλοποιεί μία από τις σημαντικότερες δράσεις αποκατάστασης υγροτόπων στη χώρα μας με στόχο την αποκατάσταση των ενδιαιτημάτων του φιννοσκανδικού πληθυσμού της νανόχηνας που αριθμεί μόλις 140 άτομα και αυτήν τη στιγμή διαχειμάζει στους υγροτόπους της Βόρειας Ελλάδας. Στο πλαίσιο της δράσης, αντίστοιχη της οποίας δεν έχει ξαναγίνει στην Ελλάδα, προσπαθούμε να αποκαταστήσουμε, με τη συνεργασία του ΟΦΥΠΕΚΑ, μία έκταση 66 εκταρίων στο Δέλτα Έβρου για να επανέλθει το ενδιαίτημα της νανόχηνας στην πρότερη κατάσταση», ανέφερε.
Η ταυτότητα, το προφίλ και οι δράσεις της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας
Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία «γεννήθηκε» το 1982, σε μια εποχή που το ενδιαφέρον για την προστασία της άγριας πανίδας, των βιοτόπων ή της φύσης γενικότερα ήταν πολύ περιορισμένο, ενώ και η παρατήρηση πουλιών με κιάλια ήταν μια δραστηριότητα εν πολλοίς άγνωστη.
«Μια χούφτα άνθρωποι με πολύ κόπο, αγώνες, προσπάθεια και έξοδα κατάφεραν να ιδρύσουν την πρώτη Οργάνωση με αποκλειστικό αντικείμενο τη μελέτη και προστασία των πουλιών της Ελλάδας και των βιοτόπων τους, βοηθώντας τη να σταθεί και να προχωρήσει με αξιοπρέπεια και συνέπεια. Από τότε, και για 40 και πλέον συναπτά χρόνια, η μεγάλη οικογένεια των ανθρώπων της Ορνιθολογικής εργάζεται ώστε να διασφαλίσει ένα βιώσιμο περιβάλλον τόσο για τα πουλιά όσο και για τον άνθρωπο, μέσα από καταγραφές, έρευνα και μελέτη, αλλά και δράσεις για την ανάδειξη, διαχείριση και προστασία προστατευόμενων περιοχών», λένε στη LiFO.
Ένας ακόμα άξονας γύρω από τον οποίον αναπτύσσεται το έργο της Ορνιθολογικής αφορά στη διαρκή προσπάθεια για την ενημέρωση-ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με το φυσικό περιβάλλον και τα άγρια πουλιά, μέσω εκστρατειών ενημέρωσης, εκδηλώσεων και προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που «ταξιδεύουν» τα μηνύματα της οργάνωσης σε κάθε γωνιά της Ελλάδας.
«Εξίσου σημαντική πτυχή της δράσης μας αποτελούν οι παρεμβάσεις που αφορούν παραβιάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και των διεθνών συμβάσεων για την προστασία της ορνιθοπανίδας, όπως και η διατύπωση και προώθηση θέσεων για κρίσιμα περιβαλλοντικά θέματα στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς, ως εθνικός εταίρος της BirdLife International, της μεγαλύτερης παγκόσμιας ομοσπονδίας για την προστασία των πουλιών και των βιοτόπων τους», σημειώνουν επιπροσθέτως.
Ως επιστημονικό σωματείο, η Ορνιθολογική έχει επιπλέον υλοποιήσει ή συμμετάσχει σε εκατοντάδες έρευνες και επιστημονικές δημοσιεύσεις, ενώ αναπτύσσει συνεργασίες και υλοποιεί δράσεις υψηλού επιστημονικού κύρους με σημαντικό αντίκτυπο.
Μια οργάνωση με δημοκρατικές διαδικασίες
«Ω δημοκρατία, ποι προβιβάς ημάς ποτε;» (μτφρ: «Αχ, δημοκρατία, πού θα μας οδηγήσεις;»), αναρωτιέται ο Αριστοφάνης σε ένα άλλο απόσπασμα από τους «Όρνιθες».
Οι δημοκρατικές διαδικασίες αποτελούν κομβικό κομμάτι στη λειτουργία της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας. «Ως σωματείο η Ορνιθολογική είχε πάντα μια bottom up σωματειακή δομή, με διαδικασίες δημοκρατικές, πάντα σεβόμενες τα μέλη της», αναφέρει η διευθύντρια της οργάνωσης, Κωνσταντίνα Ντεμίρη.
Όπως σημειώνει η ίδια, κατά τη δεκαετία του ’80 ειδικά, η Ορνιθολογική έπαιξε σημαντικό ρόλο στο να ωριμάσουν οι συνθήκες για τη δημιουργία άλλων μεγάλων ΜΚΟ στην Ελλάδα και μετέπειτα άλλων σημαντικών φορέων όπως το Ελληνικό Κέντρο Δακτυλίωσης Πουλιών, το Ελληνικό Κέντρο Περίθαλψης Άγριων Ζώων (ΕΚΠΑΖ) καθώς και για την ίδρυση του Ορνιθολογικού Σταθμού Αντικυθήρων (ΟΣΑ), όπου η Ορνιθολογική υλοποιεί το μακροβιότερο πρόγραμμα για τη μελέτη της μετανάστευσης των πουλιών στην Ελλάδα και αποτελεί αρωγό της επιστημονικής έρευνας.
«Θεωρούμε, επίσης, πως κάτι ακόμα που μας χαρακτηρίζει είναι το γεγονός πως δεν αποφεύγουμε να πάρουμε θέση και σε ακανθώδη ζητήματα του περιβαλλοντικού χώρου, όπως είναι ο τρόπος ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) στη χώρα μας, όπου ενώ η αύξηση του μεριδίου των ΑΠΕ στο ενεργειακό μίγμα είναι απαραίτητη, παρατηρούμε ότι συχνά αυτή υλοποιείται με ζημιογόνο για τη φύση και τα πουλιά τρόπο, γεγονός που μας οδηγεί να στεκόμαστε κριτικά και να αντιδρούμε σε τέτοιες περιπτώσεις», προσθέτει.
Η φροντίδα για το περιβάλλον έχει γίνει «της μόδας», αλλά η Ορνιθολογική διαφέρει
Σε μια εποχή που η κλιματική αλλαγή και τα θέματα περιβάλλοντος κατακλύζουν όλες τις συζητήσεις και το κοινό ενδιαφέρον, έχει ιδιαίτερη σημασία πως κάποιος φορέας μπορεί να συνεισφέρει ουσιαστικά, και όχι επειδή η φροντίδα για το περιβάλλον έχει γίνει «της μόδας».
Το μακρινό 1982, τα ιδρυτικά μέλη της Ορνιθολογικής έγιναν ομάδα και μετά σωματείο για να αντιμετωπίσουν πιο αποτελεσματικά τις ήδη πολλές και κρίσιμες απειλές για τα πουλιά και το φυσικό περιβάλλον στη χώρα μας. «Ίσως και τότε κάποιοι να σκέφτηκαν: "μόδα είναι, θα περάσει". Πάνω από 40 χρόνια μετά, εκείνες οι απειλές συνεχίζουν να υφίστανται ενώ οι τότε φαινομενικά μακρινές απειλές είναι εδώ, στην πόρτα μας. Και είναι πολύ περισσότεροι όλοι εκείνοι που προσφέρουν χρόνο, γνώσεις και πόρους για την αντιμετώπισή τους, στηρίζοντας τις δράσεις και τις πρωτοβουλίες της Ορνιθολογικής», λέει στη LiFO η Γεωργία Αλεξοπούλου, υπεύθυνη Επικοινωνίας της οργάνωσης.
Λέει ότι μπορεί κανείς να σκεφτεί πως ο ρόλος ενός μόνο ατόμου ή μιας χούφτας ανθρώπων μπροστά στην προοιωνιζόμενη δυστοπία είναι μικρός, αν όχι ασήμαντος, και ότι ο αντίκτυπος της δράσης του, ειδικά σε μικρή, τοπική κλίμακα, είναι αμελητέος. «Κι όμως, συμβαίνει το αντίθετο: Κάθε παρέμβαση στις τοπικές αρχές υπέρ της φύσης, κάθε ενέργεια για τη διάσωση ενός βιότοπου, κάθε δράση για την καταγραφή, ανάδειξη και διαφύλαξη της βιοποικιλότητας σε έναν τόπο μπορεί να έχει πολλαπλασιαστικά οφέλη», τονίζει.
Η σημασία της φύσης για τον άνθρωπο
«Όπως ένας μικρός υγρότοπος στις παρυφές μιας πόλης μπορεί να είναι σωτήριος για έναν κουρασμένο φτερωτό ταξιδιώτη, έτσι και μια μικρή πράξη προστασίας προς τη φύση και τη βιοποικιλότητα που φιλοξενεί μπορεί να έχει μεγάλη αξία και για τον άνθρωπο. Αυτό η Ορνιθολογική το αποδεικνύει καθημερινά, με τη δράση της στο πεδίο, μεγάλο μέρος της οποίας δεν θα ήταν εφικτό χωρίς τη συμβολή των χιλιάδων φίλων, εθελοντών και μελών της που, όσο ετερόκλητη ομάδα κι αν φαντάζουν, μοιράζονται τις ίδιες αρχές και την ίδια πεισματάρικη πίστη πως κάθε φορά που συμμετέχει κανείς σε μια δράση για τα πουλιά και τη φύση δημιουργεί τις συνθήκες για ένα μέλλον αισιόδοξο και ελπιδοφόρο», αναφέρει η εκπρόσωπος της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας.
Το επιστημονικό σωματείο συνεργάζεται κάθε χρόνο με δεκάδες νέους επιστήμονες και νεαρούς εθελοντές, που όχι μόνο βοηθούν στην προστασία των άγριων πουλιών και των βιοτόπων τους στη χώρα μας, αλλά με τις καταγραφές και τα δεδομένα τους συμμετέχουν στη μεγάλη, παγκόσμια κοινότητα της Επιστήμης των Πολιτών.
Η «φωλιά» της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας
Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία είναι επιστημονικό σωματείο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και στα γραφεία της στην Αθήνα απασχολεί 20 άτομα ως μόνιμο προσωπικό, προερχόμενα από διάφορες περιβαλλοντικές ειδικότητες (Βιολογία, Δασολογία, Γεωπονία, Σχολές Περιβάλλοντος). Επιπλέον, απασχολεί αρκετούς εξωτερικούς επιστημονικούς συνεργάτες –κατά κύριο λόγο εξειδικευμένους ορνιθολόγους– ανάλογα με τις ανάγκες που προκύπτουν στην υλοποίηση διαφόρων προγραμμάτων, κυρίως σε δράσεις πεδίου που αφορούν στην προστασία και διατήρηση των πουλιών και των βιοτόπων τους, την αντιμετώπιση απειλών κ.λπ.
Η Ορνιθολογική σχεδιάζει και υλοποιεί δράσεις παρακολούθησης και καταγραφής πουλιών σε κάθε γωνιά της ηπειρωτικής και νησιωτικής χώρας, με τη σημαντική συμβολή πλήθους εθελοντών από Ελλάδα αλλά και απ’ όλο τον κόσμο. Ο αριθμός των ενεργών εθελοντών που διαθέτουν εμπειρία ή ειδίκευση σε δράσεις διατήρησης και καταγραφής της ορνιθοπανίδας είναι δυναμικός και αλλάζει ανά χρονιά, με τον μέσο όρο να υπερβαίνει τα 50 άτομα σε πανελλαδικό επίπεδο. Συνήθως πρόκειται για άτομα με γνώσεις ορνιθολογίας, τα οποία ενισχύουν το έργο της με το να λαμβάνουν μέρος στις καταγραφές πουλιών, όπως οι Μεσοχειμωνιάτικες Καταμετρήσεις Υδρόβιων Πουλιών, οι καταγραφές των Κοινών Ειδών, το πρόγραμμα παρακολούθησης της ορνιθοπανίδας της Αττικής, το Δίκτυο Παρακολούθησης Σημαντικών Περιοχών της Ελλάδας κ.ά.
Σημαντική δουλειά, ωστόσο, των μελών και εθελοντών της είναι και να εντοπίζουν και να αναφέρουν δραστηριότητες που απειλούν τους πληθυσμούς των πουλιών και υποβαθμίζουν τους βιοτόπους τους, ώστε στη συνέχεια η οργάνωση να αναλάβει δράση για την αποτροπή τους. Παράλληλα, η Ορνιθολογική εξυπηρετεί ομάδες εργασίας, όπως η νομική ομάδα, σε σημαντικές θεματικές όπου οι εθελοντές υποστηρίζουν ενεργά το έργο του Σωματείου και τον ρόλο του ως θεματοφύλακα της περιβαλλοντικής προστασίας σε σημαντικές περιοχές για τα πουλιά.
Σε εκδηλώσεις που διοργανώνει η Ορνιθολογική με χαρακτήρα ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, όπως για παράδειγμα η Γιορτή των Πουλιών και τα Χελιδονίσματα, δεκάδες είναι οι ανά την Ελλάδα εθελοντές που πλαισιώνουν κάθε φορά το μόνιμο προσωπικό ώστε οι εκδηλώσεις να στεφθούν με επιτυχία και όλο και περισσότερος κόσμος να μαθαίνει για τα πουλιά και την ανάγκη προστασίας τους.
Εξίσου σημαντικός αριθμός εθελοντών, μεταξύ των οποίων και φοιτητές, επισκέπτονται κάθε χρόνο τα Αντικύθηρα για να λάβουν μέρος στις δράσεις του Ορνιθολογικού Σταθμού που λειτουργεί εδώ και 25 χρόνια στο νησί υπό τον συντονισμό της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας.
Ο Ορνιθολογικός Σταθμός Αντικυθήρων (ΟΣΑ) είναι ο μοναδικός στο είδος του στην Ελλάδα, όπου κάθε άνοιξη και φθινόπωρο υλοποιούνται δράσεις (δακτυλίωση, παρακολούθηση της μετανάστευσης αρπακτικών πουλιών κ.ά.) για την παρακολούθηση και μελέτη του παγκόσμιου φαινομένου της μετανάστευσης των πουλιών, με απώτερο σκοπό την προστασία τους σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Ενδεικτικά, από το 2007 έχουν συμμετάσχει στο πρόγραμμα του ΟΣΑ πάνω από 400 εθελοντές από 22 χώρες.
Οι πόροι της Ορνιθολογικής προέρχονται κυρίως από ευρωπαϊκά προγράμματα (LIFE, ERASMUS, INTERREG κ.ά.), για την επιτυχή υλοποίηση των οποίων έχει βραβευτεί πολλές φορές. Ένα μικρότερο ποσοστό προκύπτει μέσα από την υλοποίηση προγραμμάτων με χρηματοδότηση που προέρχεται από κρατικούς φορείς (μετά από συμμετοχή σε ανοιχτούς διαγωνισμούς) και Ιδρύματα για την υλοποίηση δράσεων (κατόπιν υποβολής προτάσεων σε δημόσιες ανοιχτές προσκλήσεις), καθώς και από συνεργασίες με ιδιωτικούς φορείς, αλλά και από τις τακτικές συνδρομές μελών.
«Τα πουλιά δεν γνωρίζουν σύνορα, συνεπώς η προστασία τους και η αντιμετώπιση των απειλών εναντίον τους απαιτεί τη συνεργασία με φορείς από το εξωτερικό καθώς και με ερευνητικούς ή κρατικούς φορείς. Από το 1994, η Ορνιθολογική αποτελεί εθνικό εταίρο της BirdLife International, της μεγαλύτερης ομοσπονδίας περιβαλλοντικών οργανώσεων παγκοσμίως. Με πάνω από 110 εταίρους σε κάθε γωνιά του πλανήτη, σκοπός της BirdLiIfe είναι ο συντονισμός όλων των ορνιθολογικών οργανώσεων σε διεθνές επίπεδο, με στόχο όχι μόνο τη διατήρηση των πουλιών και την προστασία των βιοτόπων τους αλλά και την ενεργοποίηση της κοινωνίας για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος σε παγκόσμια κλίμακα», αναφέρει στη LiFO η διευθύντρια της Ορνιθολογικής, Κωνσταντίνα Ντεμίρη.
Ταυτόχρονα, η Ορνιθολογική συνεργάζεται διαχρονικά με κρατικές δομές για την υλοποίηση προγραμμάτων και δράσεων που αφορούν τα άγρια πουλιά και τα ενδιαιτήματά τους, ενώ είναι πάντα στη διάθεση της πολιτείας για παροχή συμβουλών και τεκμηρίωση. Σημειώνεται ότι ο χαρακτηρισμός των περιοχών του Δικτύου Natura 2000 για τα πουλιά (Ζώνες Ειδικής Προστασίας) της χώρας μας βασίστηκε στις Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά της Ελλάδας, η αναγνώριση των οποίων είχε υλοποιηθεί με βάση καθαρά επιστημονικά κριτήρια από την Ορνιθολογική Εταιρεία.
