Ο δεύτερος γύρος των προεδρικών εκλογών στο Ιράν σήμερα, Παρασκευή 5 Ιουλίου, χαρακτηρίζεται από το δίλημμα μεταξύ ενός σκληροπυρηνικού αντιδυτικού υποψηφίου και ενός μεταρρυθμιστή, ενώ και οι δύο έχουν λάβει την έγκριση των Φρουρών της Επανάστασης.
Οι περισσότεροι Ιρανοί ψηφοφόροι αναμένεται να μην προσέλθουν στις κάλπες, καθώς δεν θέλουν για πρόεδρο κανέναν από τους δύο - ένδειξη της γενικευμένης απόρριψης ενός συστήματος που έχει επιφέρει επαχθείς ηθικούς περιορισμούς, οικονομική ύφεση και κρίση νομιμότητας.
Ο μεταρρυθμιστής υποψήφιος Μασούντ Πεζεσκιάν συγκέντρωσε το 43% των ψήφων στον πρώτο γύρο έναντι 39% του συντηρητικού Σαΐντ Τζαλίλι, θέτοντας τις βάσεις για τον σημερινό δεύτερο γύρο και τη διαδοχή του προέδρου Εμπραχίμ Ραΐσι, ο οποίος σκοτώθηκε σε συντριβή ελικοπτέρου τον Μάιο. Περίπου το 60% των ψηφοφόρων του Ιράν απείχε από τις κάλπες του πρώτου γύρου, θεωρώντας ότι η ψήφος τους δεν θα έκανε ουσιαστική διαφορά.
Τι θα «κληρονομήσει» ο νέος πρόεδρος του Ιράν
Το ιρανικό καθεστώς διέψευσε τις πιέσεις των ΗΠΑ επί δεκαετίες, ευθυγραμμιζόμενο με τη Ρωσία και την Κίνα και οικοδομώντας συμμαχίες με περιφερειακές πολιτοφυλακές, αυξάνοντας τη δύναμή του να επηρεάζει τα γεγονότα σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή και πέραν αυτής. Αλλά στο εσωτερικό της χώρας του, ο νέος πρόεδρος θα παλέψει με μια οικονομία που έμεινε διαλυμένη από τα χρόνια των αμερικανικών κυρώσεων και την εγχώρια κακοδιαχείριση. Ο ετήσιος πληθωρισμός κυμαίνεται γύρω στο 40% τα τελευταία χρόνια, ενώ μεγάλο μέρος του πληθυσμού ζει στη φτώχεια.
Οι Ιρανοί έχουν βγει επανειλημμένα στους δρόμους καθώς οι συνθήκες επιδεινώθηκαν -για τις οικονομικές δυσκολίες το 2017, ως απάντηση στις υψηλότερες τιμές των καυσίμων το 2019 και για τους περιοριστικούς κοινωνικούς κανόνες το 2022 του θεοκρατικού καθεστώτος, μετά τη δολοφονία της Μάχσα Αμινί.
«Όποιος πάρει την προεδρία θα πρέπει να πείσει το κατεστημένο να θέσει την οικονομία ως πρώτη προτεραιότητα», δήλωσε ο Roozbeh Aliabadi, ειδικός στο Ιράν και μέλος του συμβουλίου της αμερικανικής συμβουλευτικής εταιρείας Global Growth Advisors. "Το σύστημα στο σύνολό του δεν είναι αξιόπιστο, καθιστώντας τις διαμαρτυρίες και την αναταραχή... τη νέα κανονικότητα τους επόμενους μήνες ή χρόνια".
Οι θεοκρατικοί ηγέτες του Ιράν πρέπει να εγκρίνουν όλους τους υποψηφίους και ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, Αλί Χαμενεΐ, έχει τον τελικό λόγο για την πολιτική. Μια νίκη του σκληροπυρηνικού Σαΐντ Τζαλίλι θα μπορούσε να σηματοδοτήσει μια πιο επιθετική εξωτερική πολιτική και στάση για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης, ενώ μια νίκη του μεταρρυθμιστή Μασούντ Πεζεσκιάν θα μπορούσε να υποδηλώσει μεγαλύτερη ευελιξία, δήλωσε η Sina Toossi, εμπειρογνώμονας για το Ιράν στο Κέντρο Διεθνούς Πολιτικής, ένα think tank στην Ουάσινγκτον.
Ασυνήθιστα ειλικρινείς για τα δεδομένα του Ιράν οι δύο υποψήφιοι πρόεδροι
Στα τηλεοπτικά debate αυτής της εβδομάδας, τοποθέτησαν σε μεγάλο βαθμό τις υποψηφιότητές τους γύρω από δύο κομβικές στιγμές της πρόσφατης ιρανικής ιστορίας: την πυρηνική συμφωνία του 2015 με τις ΗΠΑ που έγινε υπό την κυβέρνηση Ομπάμα με αντάλλαγμα την ελάφρυνση των κυρώσεων δισεκατομμυρίων δολαρίων, μέχρι που εγκαταλείφθηκε από την Ουάσινγκτον επί προεδρίας Τραμπ, και τις πανεθνικές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις του 2022, για τη δολοφονία της 22χρονης Μάχσα Αμινί από την Αστυνομία Ηθών επειδή δεν φορούσε σωστά το χιτζάμπ.
Ο Μασούντ Πεζεσκιάν, ένας 69χρονος χειρουργός, προβάλλει τον εαυτό του ως μια ενωτική, συμπονετική φιγούρα που έχασε τη γυναίκα του και ένα παιδί σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Υπήρξε υπουργός Υγείας υπό τον μεταρρυθμιστή πρόεδρο Μοχάμαντ Χαταμί, του οποίου οι προσπάθειες για φιλελευθεροποίηση των εκλογών εμποδίστηκαν από τους σκληροπυρηνικούς κατά τη διάρκεια της θητείας του μεταξύ 1997 και 2005. Έχει δηλώσει ότι θέλει να χαλαρώσει τον αυστηρό ισλαμικό ενδυματολογικό κώδικα του Ιράν για τις γυναίκες.
Αυτή την εβδομάδα, δήλωσε ότι θα αντιταχθεί στους περιορισμούς στη χρήση του Διαδικτύου και στην εξουσία της αστυνομίας ηθικής, η οποία αναγκάζει τις γυναίκες να καλύπτουν τα μαλλιά τους ή να αντιμετωπίζουν σύλληψη. Έχει επίσης υποσχεθεί να εργαστεί για την αποκατάσταση της πυρηνικής συμφωνίας για την άρση των κυρώσεων που έχουν παραλύσει την οικονομία της χώρας και κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας έπαιξε ακόμη και έναν φιλοδημοκρατικό ύμνο που είχε γίνει κραυγή συσπείρωσης για τους διαδηλωτές του 2022.
«Πρέπει να σηκωθούμε ξανά και να καταστρώσουμε νέα σχέδια», είπε σε ένα βίντεο, «και για χάρη του Ιράν μας να προσπαθήσουμε να σώσουμε τη χώρα μας από τη φτώχεια, τα ψέματα, τις διακρίσεις και την αδικία». Η μεταρρυθμιστική του προσέγγιση κέρδισε την ψήφο στις περιοχές που ήταν προπύργια του κινήματος διαμαρτυρίας -την πρωτεύουσα Τεχεράνη και τις περιφερειακές περιοχές που κατοικούνται από μειονότητες.
Παρόλα αυτά, ο Πεζεσκιάν απέφυγε προσεκτικά να περάσει τις κόκκινες γραμμές της κυβέρνησης. Δεν έχει ζητήσει τον τερματισμό της υποχρεωτικής μαντίλας και έχει εμφανιστεί σε συγκεντρώσεις με την κόρη του που φοράει χιτζάμπ. Οι διαμαρτυρίες στο Ιράν αντιμετωπίζονται με ακραία καταστολή και οι διαφωνούντες συχνά φυλακίζονται ή σε ορισμένες περιπτώσεις εκτελούνται. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, ο Πεζεσκιάν παραπονέθηκε ότι οι αναφορές του στις διαδηλώσεις του 2022 λογοκρίθηκαν από τα κρατικά μέσα ενημέρωσης.
Ο Σαΐντ Τζαλίλι, 58 ετών, γεννήθηκε στην ιερή μουσουλμανική σιιτική πόλη Μασχάντ, έχει ισχυρούς δεσμούς με τον Αλί Χαμενεΐ και το πανίσχυρο παραστρατιωτικό Σώμα των Φρουρών της Επανάστασης, ενώ επιδιώκει την «επιστροφή» στο φλογερό πνεύμα των πρώτων ημερών του καθεστώτος.
Είναι πρώην μέλος του σκληροπυρηνικού Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης, έχασε ένα πόδι κατά τη διάρκεια του πολέμου του Ιράν με το Ιράκ τη δεκαετία του 1980 και τώρα είναι σύμβουλος του Χαμενεΐ. Υποστηρίζει αυστηρότερες ποινές κατά των γυναικών που δεν καλύπτουν σωστά τα μαλλιά τους, λέγοντας ότι οι κανόνες παίζουν κεντρικό ρόλο για τη «διατήρηση και ενίσχυση της ιερότητας του θεσμού της οικογένειας».
Ο Τζαλίλι έχει καταψηφίσει την πυρηνική συμφωνία του 2015, θέλει να επεκτείνει το εμπόριο με τη Ρωσία και έχει ορκιστεί να καταπολεμήσει τους περιορισμούς στην οικονομία. «Πρέπει να κάνουμε το άλλο μέρος να μετανιώσει για την επιβολή κυρώσεων σε εμάς οικονομικά και να τους κοστίσει ακριβά να το κάνουν», δήλωσε την Τρίτη (2/7).
Ως κορυφαίος διαπραγματευτής για τα πυρηνικά από το 2007 έως το 2013, ο Τζαλίλι έχει τη φήμη του «αδιαφανή όταν ήθελε να αποφύγει τις ευθείες απαντήσεις» - όπως χαρακτηριστικά έγραψε στα απομνημονεύματά του ο Ουίλιαμ Μπερνς, τότε αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και τώρα επικεφαλής της CIA.
Με πληροφορίες από Wall Street Journal
