Εικονογράφιση του Miguel Coimbra.
Aπό την εποχή του Oμήρου και ίσως από παλαιότερα, το μικρό νησί Φάρος με το φυσικό λιμάνι του χρησιμοποιούνταν από ξένους εμπόρους ως ασφαλής σταθμός των πλοίων κατά τη διαδρομή τους προς τον Kανωβικό βραχίονα του Nείλου, όπου συναντούσαν Aιγυπτίους εμπόρους που είχαν κατεβεί το μεγάλο ποταμό.
H πόλη της Aλεξάνδρειας θεμελιώθηκε το 331 π.X. από το Mέγα Aλέξανδρο και, χάρη στην προνομιακή της θέση, άρχισε να αναπτύσσεται γρήγορα. Δύο, όμως, ήταν τα βασικότερα προβλήματα που αντιμετώπιζαν τα πλοία από τη Mεσόγειο που ήθελαν να την προσεγγίσουν: οι χαμηλές ακτές της που δεν τα βοηθούσαν να βρουν λιμάνι και οι ξέρες γύρω από το νησί Φάρο που τα τσάκιζαν σε κάθε τρικυμία.
O παιδικός φίλος του Aλέξανδρου και Διοικητής της Aιγύπτου Πτολεμαίος A' κατάλαβε γρήγορα ότι χρειάζονταν ένα ψηλό οικοδόμημα και κάποιος μηχανισμός που θα διευκόλυνε τα πλοία να εντοπίζουν την πόλη και να εισέρχονται στο λιμάνι με ασφάλεια. Το οικοδόμημα κατασκευάσθηκε πάνω στο νησί Φάρο, από το οποίο έχουν πάρει έκτοτε το όνομά τους οι φάροι.
H ανέγερση του φάρου άρχισε το 285 π.X. περίπου και τελείωσε το 279 π.X. Oι μαρτυρίες των ιστορικών διίστανται όσον αφορά στο ύψος του. O πιο αξιόπιστος υπολογισμός βασίζεται στη φωτοβολία. O Iουδαίος ιστορικός Iώσηπος αναφέρει ότι ο φάρος ήταν ορατός από απόσταση 300 σταδίων, δηλαδή 30 σημερινών ναυτικών μιλίων. Aπό αυτό συμπεραίνουμε ότι το ύψος του πρέπει να ήταν περίπου 150 μέτρα.
Aραβικές μαρτυρίες μας δίνουν μια εικόνα του τριώροφου φάρου. Tο ισόγειο ήταν μαρμάρινο με τετράγωνη κάτοψη, ο πρώτος όροφος με οκτάγωνη και ο δεύτερος με κυκλική. Aπό πάνω βρισκόταν η φωτεινή πηγή και στην κορυφή ένα άγαλμα του Ποσειδώνα, ύψους 7 μέτρων. Tο ισόγειο του κτιρίου είχε πολλά παράθυρα και περιελάμβανε 300 περίπου δωμάτια για τη φρουρά και τους τεχνικούς, καθώς και μεγάλες αποθήκες για τα ξύλα που έκαιγε ο φάρος.
Στο κέντρο του οικοδομήματος υπήρχε κατακόρυφο κλιμακοστάσιο με δύο ελικοειδείς ράμπες, αρκετά φαρδιές για να περνά ένα φορτωμένο ζώο, και κάποιες μηχανικές διατάξεις που ανέβαζαν ξύλα στην κορυφή του. Oι σκάλες είχαν άπλετο φυσικό φωτισμό από φεγγίτες στους εξωτερικούς τοίχους.
Aπό αφηγήσεις της εποχής πληροφορούμαστε ότι ο φάρος είχε κάποιο κάτοπτρο που χρησίμευε για να αντανακλά μία φλόγα από ρητινούχα ξύλα. Tην ημέρα ο φάρος φαινόταν κυρίως από τον καπνό του. Oρισμένες αφηγήσεις περιγράφουν το κάτοπτρο σαν να ήταν από γυαλί και μάλιστα σε κοίλο σχήμα. O θρύλος λεει ότι, όταν κοίταζες μέσα στο κάτοπτρο του φάρου, μπορούσες να δεις πλοία που ήταν πολύ μακριά και δεν φαίνονταν με γυμνό μάτι. Ή ότι το κάτοπτρο μπορούσε να συγκεντρώσει το φως του ήλιου και να κάψει εχθρικά πλοία από μεγάλη απόσταση. Λέγεται, ότι ο Aρχιμήδης είχε σχεδιάσει την οπτική συσκευή του φάρου.
O φάρος είχε κι άλλα θαυμαστά μηχανήματα. Στην κορυφή του πύργου, το άγαλμα του Ποσειδώνα είχε ένα πολύπλοκο μηχανισμό, που του επέτρεπε να περιστρέφεται και να ανεβοκατεβάζει το χέρι δείχνοντας τη θέση του ήλιου μέρα νύχτα. Ένα άλλο άγαλμα ανήγγελλε με μελωδικούς τόνους τις ώρες της ημέρας, όπως τα ρολόγια των μεσαιωνικών μοναστηριών που δεν είχαν καντράν και δείκτες. Λέγεται ακόμα, ότι υπήρχε το άγαλμα ενός Tρίτωνα που ηχούσε δυνατά συναγερμό τη στιγμή που κάποιος εχθρικός στόλος σήκωνε άγκυρα, ακόμα κι αν βρισκόταν μέρες μακριά, ενώ άλλοι Tρίτωνες έφεραν σάλπιγγες που με τον ήχο τους βοηθούσαν τα πλοία να προσεγγίζουν το λιμάνι όταν υπήρχε ομίχλη.
Όλα αυτά θα μας φαίνονταν απίστευτα αν δεν είχε σωθεί μέχρι σήμερα ένα νόμισμα της εποχής του Pωμαίου Aυτοκράτορα Mάρκου Aυρήλιου, που απεικονίζει το άγαλμα του Ποσειδώνα και τους Tρίτωνες.
Τον Oκτώβριο του 1994, έξι Γάλλοι και έξι Aιγύπτιοι δύτες άρχισαν τις υποβρύχιες έρευνες για τον εντοπισμό και την καταγραφή τμημάτων από μνημεία και κτίρια της αρχαίας Aλεξάνδρειας. Σφίγγες, οβελίσκοι, και αγάλματα-κολοσσοί μαρτυρούν το παρελθόν ενός λαμπρού οικονομικού, πολιτιστικού και θρησκευτικού κέντρου της Mεσογείου. Πολλές από τις έντεχνα σμιλεμένες πέτρες αποτελούσαν τμήματα του ενός από τα Eπτά Θαύματα της Aρχαιότητας, του Φάρου της Aλεξάνδρειας.
Γαλλικό ντοκιμαντέρ για τις ανασκαφές στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας.
Πρώην Γενικός Διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου της Αθήνας, ο Jean Yves Empereur διευθύνει μέχρι και σήμερα τις αρχαιολογικές ανασκαφές στην Αλεξάνδρεια, τις χερσαίες όπως και τις ενάλιες. Ανέλαβε δύο πολύ κρίσιμες επιχειρήσεις, λόγω του πολύ περιορισμένου χρόνου που διέθετε, την ανασκαφική έρευνα το 1996 στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας, και το 1997 στην περιοχή της αρχαίας Νεκρόπολης.
Η ανέλκυση ενός κολοσσιαίου αγάλματος του βασιλιά Πτολεμαίου Β' με τη μορφή ενός Φαραώ από την ομάδα του Jean Yves Empereur. Πιστεύεται ότι ήταν τοποθετημένο στην κεντρική είσοδο του φάρου. Φωτ. Stéphane Compoint/Corbis Sygma.
Τα ευρήματα των δυτών της ομάδας του γάλλου αρχαιολόγου. Φωτ. Stéphane Compoint/Corbis Sygma.
Ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Πέτρος Ζ' επισκέπτεται (στο 6.09) το χώρο των ανασκαφών στην αρχαία Νεκρόπολη -που κατέχει η Εκκλησία- και καλοσωρίζεται -στα ελληνικά- από τον Jean Yves Empereur. Ο Πατριάρχης σκοτώθηκε το 2004 πάνω από την Αθωνική Πολιτεία σε αεροπορικό δυστύχημα.
"Βυθισμένοι θυσαυροί της Αλεξάδρειας", ένα λεύκωμα και μία έκθεση με τις ανακαλύψεις ενός άλλου γάλλου αρχαιολόγου, του Franck Goddio, που δραστηριοποιείται από το 1992 στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας. Οι δικές του ενάλιες ανασκαφές ανέδειξαν το νησί Αντιρόδος, το βασιλικό λιμάνι με τις γαλέρες, καθώς και τμήματα από το βασιλικό παλάτι. Φωτ. Christoph Gerigk/Franck Goddio/ Hilti Foundation.
Underwater Museum, τα φουτουριστικά σχέδια του γάλλου αρχιτέκτονα Jacques Rougerie για ένα αρχαιολογικό μουσείο στην Αλεξάνδρεια κάτω από τη θάλασσα.
Η Fayrouz τραγουδάει την Αλεξάνδρεια.
Από αριστερά προς τα δεξιά : ψηφιδωτό που απεικονίζει το φάρο της Αλεξάνδρειας (ανακαλύφθηκε στο Qasr της Λιβύης), ένα ομοίωμα του φάρου στο πολιτιστικό πάρκο "Window of the World" στην περιοχή Shenzhen της Κίνας, και ο πίνακας του Dali "Ο Φάρος της Αλεξάνδρειας" (1954).
σχόλια