Ο σημαντικός Πολωνός σκηνοθέτης, Αντρέι Βάιντα, πέθανε σε ηλικία 90 ετών, μεταδίδει το BBC, επικαλούμενο την Ένωση Πολωνών Σκηνοθετών.
Ο τιμημένος με Όσκαρ Βάιντα σκηνοθέτησε περισσότερες από 40 ταινίες σε μία καριέρα 60 ετών. Η σκηνοθετική διαδρομή του ήταν διαχρονική από το «Κανάλ» (Kanal) του 1956 και τον «Άνθρωπο από Μάρμαρο» του 1977, μέχρι τα πιο πρόσφατα έργα του: Κατίν του 2007 και «Βαλέσα - Η Δύναμη της Ελπίδας» του 2013.
Ο Βάιντα ο οποίος κατέγραψε μέσα από τις ταινίες του την πολωνική ιστορία καθιερώθηκε ως ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες του κόσμου πετυχαίνοντας τέσσερις υποψηφιότητες για Όσκαρ με τα φιλμ Η γη της επαγγελίας (1976), Οι δεσποινίδες του Βίλκο (1980), Άνθρωπος από σίδερο (1982), και Katyn (2008). Το 2000, του απονεμήθηκε τιμητικό Όσκαρ για τη συμβολή του στον παγκόσμιο κινηματογράφο.
Πρόσφατα είχε μεταφερθεί στο νοσοκομείο, ενώ ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες αναφέρουν ότι πέθανε από πνευμονική ανεπάρκεια.
Σε μια συνέντευξή του στο Βήμα και στον Θανάση Λάλα το 1997, είχε ορίσει το ρόλο της κουλτούρας και των media στην σημερινή, «μπερδεμένη» εποχή:
―Υπάρχει σήμερα ένα όπλο στα χέρια της εξουσίας που δι' αυτού καταφέρνει να μην ακούγονται κάποιες πολύ ενδιαφέρουσες φωνές;
«Νομίζω ότι αυτό είναι το έργο που έχουν αναλάβει τα μίντια στην εποχή μας. Παλιότερα η ανθρωπότητα έμοιαζε να κινδυνεύει από πράγματα όπως η βιομηχανική εργασία. Ολο και περισσότεροι άνθρωποι έπρεπε να δουλεύουν στις φάμπρικες για να παραχθεί αυτή η πληθώρα των αγαθών. Σήμερα βλέπουμε ότι οι άνθρωποι έχουν πλέον αντικατασταθεί από κομπιούτερ και μηχανές. Ο κίνδυνος όμως δεν προέρχεται από την επιβολή του αυτοματισμού, γιατί είναι κάτι που ελέγχεται από τον ίδιο τον άνθρωπο. Το πιο επώδυνο είναι η επικοινωνία, ο τρόπος που οι άνθρωποι επικοινωνούν ζώντας στις μεγάλες πόλεις σήμερα. Νομίζω ότι από εκεί προέρχεται η απειλή. Γι' αυτό και ο ρόλος των μίντια είναι κυρίαρχος».
―Και ποια είναι η ασπίδα μας σε αυτή την απειλή;
«Θα έπρεπε να είναι η κουλτούρα. Ελα όμως που και η κουλτούρα στις ημέρες μας είναι πολύ μπερδεμένη... Η ως σήμερα κουλτούρα αυτό που προσπαθούσε να κάνει ήταν να βάλει τους ανθρώπους σε καλούπια, να τους διαιρέσει σε τάξεις. Ο καθένας φορούσε τη στολή του. Ο πατέρας μου, ας πούμε, φορούσε εκείνο το ψηλό κολάρο που ήταν τρομερά δύσκολο να ανεχθεί κανείς. Ποτέ όμως δεν διαμαρτυρήθηκε. Εφόσον ήταν αξιωματικός, εθεωρείτο δεδομένο ότι πρέπει να το φοράει. Στα σχολεία διδασκόμασταν λατινικά και ελληνικά, δύο γλώσσες που δεν μπορούσαν να πιάσουν τόπο μέσα στην καθημερινότητα. Δεν υπήρχε δηλαδή περίπτωση να μας φανούν χρήσιμες. Απλώς ήταν ένας τρόπος για να κάνουν τη ζωή μας δύσκολη ώστε να μάθουμε να πειθαρχούμε. Ο,τι γίνεται δηλαδή και με τα σκυλιά. Το σκυλί γεμάτο ζωντάνια γυρίζει γύρω γύρω, καταστρέφει διάφορα πράγματα, ώσπου έρχεται η ημέρα που πρέπει να το παραδώσεις σε κάποιον, ο οποίος θα το μάθει να πειθαρχεί, για να μπορεί να συμβιώνει με τον άνθρωπο. Ως πριν από λίγα χρόνια κανένας δεν αντιδρούσε στην αναγκαστική πειθαρχία... Ηταν μέρος της κουλτούρας μας. Σήμερα ο άνθρωπος δεν ξέρει πια πώς πρέπει να φέρεται. Ως τώρα στόχος και επιδίωξη της κουλτούρας ήταν να βάζει τους ανθρώπους να συμβιώνουν μέσα από την τάξη και την πειθαρχία. Στις ημέρες μας τα πράγματα άλλαξαν. Η κουλτούρα προτρέπει τον άνθρωπο σήμερα να βγάλει προς τα έξω τον πρωτόγονο εαυτό του. Και η κυρίαρχη κουλτούρα που την έχουν ονομάσει "ποπ", από το "popular", που σημαίνει λαϊκός, επειδή όλοι μπορούν να συμμετέχουν σε αυτήν βοηθάει προς αυτήν την κατεύθυνση. Παλιά η κουλτούρα απευθυνόταν σε μια ελίτ. Σήμερα απευθύνεται στον καθένα. Η κυρίαρχη αντίληψη είναι η έλλειψη ορίων. Ο καθένας μπορεί να εκφράζεται ελεύθερα χωρίς κανέναν περιορισμό. Οπως το σκυλί προτού το δώσουμε για να το εκπαιδεύσουν. Το σκυλί κάνει μια ζημιά χωρίς να ξέρει ότι κάνει κάτι κακό. Δαγκώνει και δεν ξέρει ότι αυτό δεν πρέπει να το κάνει. Πολλά από τα εγκλήματα που γίνονται σήμερα πηγάζουν από αυτή τη συμπεριφορά. Οι άνθρωποι νομίζουν ότι είναι και αυτό ένα κομμάτι της ελευθερίας τους. Τουλάχιστον αυτό προσπαθεί να τους δείξει η σύγχρονη κουλτούρα».
―Διακρίνω μια απαισιοδοξία στα λόγια σας και ένα αδιέξοδο...
«Πιστεύω ότι, αν στο μέλλον οι κοινωνίες θέλουν να συμβιώσουν, θα πρέπει να επινοήσουν πάλι αυστηρούς περιορισμούς, οι οποίοι θα τις προστατέψουν από τη φθορά και τη διάλυση. Δεν μπορείς να τους αντιμετωπίζεις όλους με τον ίδιο τρόπο, γιατί δεν αξίζουν όλοι την ίδια συμπεριφορά. Το ερώτημα βέβαια είναι ποιος μπορεί να ορίσει τι αξίζει στον καθένα. Ολοι όμως φοβούνται να απαντήσουν σε ένα τέτοιο ερώτημα, εκτός ίσως από τους κομμουνιστές, οι οποίοι τόσα χρόνια το έκαναν εν ονόματί μας χωρίς κανέναν ενδοιασμό. Δυστυχώς οφείλουμε να προσπαθήσουμε έστω να βάλουμε μια τάξη. Σε αυτό το χάος, σε αυτή την ενίσχυση της επιθετικότητας, επαναλαμβάνω ότι το μεγαλύτερο ποσοστό ευθύνης αντιστοιχεί στα μίντια».
―Αν κατάλαβα καλά τα λεγόμενά σας, ούτε λίγο ούτε πολύ υποστηρίζετε ότι ο ρόλος της κουλτούρας δεν είναι πάντα θετικός...
«Οχι. Πιστεύω ότι η κουλτούρα έχει δύναμη, μόνο που στις ημέρες μας η δύναμη αυτή είναι καταστροφική. Μπορεί να κουβαλάει την ταμπέλα της ατομικής ελευθερίας, αλλά τελικώς καταστρέφει ό,τι βρει μπροστά της».
Περισσότερα σε λίγο
σχόλια