Την Κυριακή που μας πέρασε παρακολουθήσαμε έναν ακόμα περίπατο του Μουσείου Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης στην Πλάκα, αυτήν τη φορά με θέμα την Επανάσταση του 1821. Παρότι συχνά σε δεύτερη μοίρα, σε σχέση με άλλες ιστορικές τοποθεσίες του Αγώνα, η Αθήνα συνδέεται στενά με αυτή την ιστορική στιγμή. Ειδικά κάποια σημεία στην Πλάκα το επιβεβαιώνουν αυτό, όπως μας δείχνουν και οι πληροφορίες που μοιράστηκε μαζί μας ο υπεύθυνος του προγράμματος, συγγραφέας-δημοσιογράφος Κώστας Στοφόρος.
Σπίτι Καδή. Το γνωστό και ως σπίτι της οικογένειας Κοκοβίκου (από την ταινία Η δε γυνή να φοβήται τον άνδρα) έχει σημαντική ιστορία. Παλιά το έλεγαν «σπίτι του καδή» και ήταν η έδρα του καδή Χατζή Χαλίλ Εφέντη, ο οποίος αρνήθηκε να υπογράψει φετφά για τη θανάτωση 3.000 Αθηναίων (αρρένων άνω των 17 ετών) που ζήτησαν οι Οθωμανοί τον Απρίλιο του 1821. Όταν η Επανάσταση ήρθε και στην Αθήνα, τον έστειλαν στην Πόλη, όπου και θανατώθηκε.
Μονή Καπουτσίνων. Φιλοξένησε τον λόρδο Βύρωνα στο πρώτο του ταξίδι στην Ελλάδα το 1810-11. «Μένω στο Μοναστήρι των Καπουτσίνων, μπροστά μου έχω τον Υμηττό, πίσω μου την Ακρόπολη, δεξιά μου τον ναό του Δία, μπροστά το Στάδιο, αριστερά μου την πόλη, ε, κύριε, αυτό θα πει τοπίο, αυτό θα πει γραφικότητα!», Λόρδος Βύρωνας, 20 Ιανουαρίου 1811. Η μονή κάηκε κατά την εκστρατεία του Κιουταχή.
Οικία Μπενιζέλων. Το πατρικό της Αγίας Φιλοθέης, στην Αδριανού 96, είναι η οικία στην οποία διέμεινε ο τελευταίος βοεβόδας των Αθηνών και αποτελεί το πιο παλιό σπίτι της Αθήνας. Μετά την Επανάσταση, έγινε έδρα των επαναστατών και εκεί υψώθηκε σημαία με 16 κάθετες κόκκινες ρίγες, κόκκινο σταυρό σε λευκό φόντο, δύο μάτια, μια κουκουβάγια και τα αρχικά του «Ελευθερία ή Θάνατος».
Σπίτι Φίνλεϊ. Στο σπίτι αυτό έζησε ένας από τους σημαντικότερους ιστορικούς της Ελληνικής Επανάστασης, ο Σκωτσέζος φιλέλληνας Τζορτζ Φίνλεϊ, ο οποίος συμμετείχε στα γεγονότα, ακολουθώντας τον λόρδο Βύρωνα στην Ελλάδα. Έχει γράψει: «Αι Αθήναι είναι ένα μεγάλο χωριό και κατέχουν τόσο χώρο, που θα μπορούσε να περιλάβει, αν πάρουμε υπ' όψιν την πυκνότητα του πληθυσμού των ευρωπαϊκών πόλεων, 25.000 κατοίκους. Έχουν πολλούς ελικοειδείς δρομάκους, καμιά όμως οδό κατάλληλη για οχήματα. Ένας μόνον σχεδόν δρόμος υπάρχει, αλλά και αυτός ξεκινά από το Θησείο και φθάνει στο σπίτι του βοεβόδα (Μεγάλο Κονάκι) και από κει στην Πύλη του Αδριανού».
Παναγής Κάλκος. Στο τετράγωνο μεταξύ των οδών Κυδαθηναίων, Χρυσοστόμου, Δαιδάλου και Άγγελου Γέροντα βρίσκονταν ιδιοκτησίες του αρχιτέκτονα Παναγή Κάλκου. Ο αρχιτέκτονας, όταν ήταν 3 ετών, είδε τους Τούρκους να σκοτώνουν τον πατέρα του Μιχάλη Χαρίτο. Τον ίδιο τον αιχμαλώτισαν και τον πήγαν στην Ακρόπολη. Τον έσωσε μια Τουρκάλα που τον έβαλε σε καλαθάκι και τον κατέβασε από τις επάλξεις.
Πλατεία Φιλομούσου Εταιρείας. Η Φιλόμουσος Εταιρεία, με έτος ίδρυσης το 1813, είχε διεθνή απήχηση και έπαιξε μεγάλο ρόλο στην προετοιμασία της Επανάστασης.
Μαύρες Πέτρες. Στο σημείο όπου σήμερα βρίσκονται τα Αναφιώτικα ο μεγάλος λογοτέχνης Χ.Κ. Άντερσεν παρατηρούσε το 1841: «Λίγες οικογένειες μαύρων, δούλοι απ' τον καιρό της Τουρκοκρατίας, ξετρύπωσαν απ' τα χαμηλά χωμάτινα σπίτια τους. Μια γυναίκα, που όλα της τα ρούχα δεν ήταν παρά μια ρόμπα κι ένα λερωμένο μεσοφόρι, έβγαλε τα νερά έξω απ' το κατώφλι της, ενώ τα μικρά αραπάκια –το ένα φορούσε μόνο ένα κόκκινο μάλλινο πουκάμισο– χόρευαν μέσα στη λάσπη».
Μενδρεσές. Απέναντι από τους Αέρηδες υπήρχε ο Μενδρεσές, το μουσουλμανικό ιεροσπουδαστήριο, χτισμένο περί το 1721. Μετά τη μεταφορά της πρωτεύουσας του ελληνικού κράτους στην Αθήνα μετατράπηκε σε φυλακή με την προσθήκη ενός ορόφου και τη διατήρηση των μικρών δωματίων γύρω από την εσωτερική αυλή. Εκεί φυλακίστηκε το 1861 ο ποιητής Αχιλλέας Παράσχος, όπου και εμπνεύστηκε το γνωστό στο πανελλήνιο ποίημά του «Εις τον πλάτανον του Μενδρεσέ».
Ω Πλάτανε του Μενδρεσέ, στοιχειό καταραμένο
της τυραννίας τρόπαιο, σε φυλακή υψωμένο.
Συμμάζωξε τα φύλλα σου τα δακρυραντισμένα,
να ιδώ κομμάτι ουρανό και τ' άστρα τα καϋμένα.
Αν είσαι δέντρο σπλαχνικό ανθρώπους μη μιμήσαι
μη δεσμοφύλακας και συ ωσάν εκείνους είσαι!
Θα έρθη η ώρα, πλάτανε, της χώρας μας Βαστίλη,
που ξυλοκόπους η οργή του Έθνους θα σου στείλη,
και πέλεκυς στη ρίζα σου ελεύθερα θ' αστράψη.
Δεν θα σε φαν γεράματα, φωτιά δεν θα σε κάψη,
και γύρω θα χορέψωμε στη στάχτη σου τη κρύα
εμείς, που θάφτει σήμερα εδώ η τυραννία.
Ο θάνατος του Ανδρούτσου
Στην οδό Θεωρίας στην Πλάκα υπάρχει ο μικρός ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος –ή «Σωτηράκης»–, ένας μικρός βυζαντινός ναός του 11ου αιώνα μ.Χ. που συνδέθηκε με τον θάνατο του Οδυσσέα Ανδρούτσου. Μετά τη δολοφονία του από τους άντρες του Γκούρα τα μεσάνυχτα της 4ης Ιουνίου 1825 στην Ακρόπολη, οι δολοφόνοι έριξαν το πτώμα του από τα βράχια, ισχυριζόμενοι ότι αυτοκτόνησε, και στη συνέχεια το ενταφίασαν στο προαύλιο της εκκλησίας.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO
σχόλια