Η πιο έκτακτη στιγμή για τους επιβαίνοντες σε ιστιοπλοϊκά σκάφη αναμφισβήτητα αφορά το ξύπνημα σε έρημους κολπίσκους όπου δεν υπάρχει ψυχή, όπου οι βραχονησίδες είναι αιωνίως ακατοίκητες και το μεταξύ νύχτας και ανατολής εμπνέει φοβία και συνάμα αγαλλίαση - επιτέλους, μόνοι με τη θάλασσα, με τα βράχια, τη νύχτα κι αυτό που συνηθίσαμε να αποκαλούμε εαυτό μας. Αν κοιμάσαι στο κατάστρωμα, με μαύρη κουνουπιέρα από πάνω σου τον ουρανό, αισθάνεσαι πιθανώς ότι άραξες σε μια λησμονημένη, αρχαϊκή εποχή σου, σε μιαν αδιευκρίνιστη πτυχή του χρόνου, όπου ο μόνος δραγουμάνος ανάμεσα σε σένα και σένα είναι πιθανώς τα μάτια του σκύλου που τινάζεται ξαφνιασμένος καθώς σε νιώθει να ανακάθεσαι. Αυτήν τη μεταφυσική πολυτέλεια μόνο το σκάφος την προσφέρει. Όχι τα πλοία της γραμμής.
Αν κοιμάσαι στο κατάστρωμα, με μαύρη κουνουπιέρα από πάνω σου τον ουρανό, αισθάνεσαι πιθανώς ότι άραξες σε μια λησμονημένη, αρχαϊκή εποχή σου, σε μιαν αδιευκρίνιστη πτυχή του χρόνου.
Θαλασσινοί εκ παραδόσεως, οι Νεοέλληνες μόνο στα χαρτιά έχουν σχέση με το υγρό στοιχείο. Το παιχνίδι το έχει κερδίσει πια η στεριανή ζωή, το αυτοκίνητο και η πόλη. Πηγαίνουν στα νησιά με τα αυτοκίνητά τους, πληρώνουν όσο όσο για να μεταφέρουν στο Αιγαίο τους αθηναϊκούς εθισμούς. Θα πίστευε κανείς ότι θα επισκεπτόμαστε την Πάτμο, τη Σαντορίνη και τη Νάξο με τη σκέψη στο αμάξι που μας περιμένει στην κοιλιά του πλοίου; Έτσι επεβλήθη και η παρεξήγηση ότι το «σκάφος», ό,τι κι αν είναι αυτό, αποτελεί ένδειξη πλούτου. Οι φτωχοί με τα γιώτα χι τους, οι εύποροι με τα σκάφη τους. Η ένδειξη, που αναμφισβήτητα υπάρχει, αφορά μάλλον την πηγαία φοβία έναντι στη θάλασσα. Στους ναυτικούς τρόπους. Στο καπετανιλίκι. Εφόσον το 80% είμαστε ορεσίβιοι, απόγονοι αγροτών και τσοπαναρέων, πώς θα στραφούμε προς τη θάλασσα;
Υπάρχει παραταύτα μια σοβαρή μειοψηφία που έχει πάρει το δίπλωμά της και ξανοίγεται με τα σκάφη της σε ήρεμα όσο και σε ταραγμένα νερά. Τι χρειάζεται στο Αιγαίο; Γερή μηχανή και τέντα, απαντούν οι σκιπεράδες, που ξέρουν τα νερά απέξω κι ανακατωτά. Και πορτολάνος βέβαια. Αν λάβουμε υπόψη μας ότι τα ιστιοπλοϊκά έχουν μεγάλο βύθισμα, άρα ότι πρέπει να πλέουν σε βαθιά νερά, ο πορτολάνος (βιβλίο του λιμανιού σημαίνει η λέξη) είναι ο σωτήριος χάρτης του σκιπερά. Εκεί σημειώνονται -με απίστευτη ακρίβεια- ακτές και λιμάνια, βράχοι και βραχάκια, κυρίως όλοι οι ύφαλοι που θέτουν σε κίνδυνο την καρίνα του σκάφους. Απόδειξη της αξίας αυτού του οδηγητικού βιβλίου είναι ότι ο πρώτος ελληνικός πορτολάνος εκδόθηκε το 1573 στη Βενετία από τον Δημήτριο Τάγια, όσο για τον σημερινό τετράτομο πορτολάνο (Πλοηγός των ελληνικών ακτών) εμφανίστηκε το 1937-39 και έκτοτε ενημερώνεται εξακολουθητικά, καταγράφοντας τα πάντα: φάρους, φανούς, ύφαλους, υποθαλάσσια ρεύματα, λιμάνια, νέα έργα.
Από τα πολυάριθμα ιστιοπλοϊκά που πλέουν το καλοκαίρι στο Αιγαίο, τα περισσότερα είναι είτε ξένα, είτε νοικιασμένα από ξένους. Από μακριά, πριν μπει στο λιμάνι, ξεχωρίζει κανείς την τρελοπαρέα Ιταλών η Γάλλων (συχνά δέκα και δεκαπέντε άτομα πάνω σε καταμαράν) που απολαμβάνουν την πρωτόγονη ελευθερία που εμπνέει το πέλαγος. Ωστόσο, πιο αξιοπαρατήρητοι είναι οι ξένοι -υπερήλικες συνήθως, συνταξιούχοι μαζί με την καλή τους- που συχνά κατοικούν στο σκάφος τους χειμώνα καλοκαίρι, ταξιδεύοντας ακόμη και εκτός Αιγαίου. Μας έκανε εντύπωση ένας Ιρλανδός, ταξιδεμένος ολομόναχος μέχρι την Ινδία, που είχε ξύλινο καΐκι, περιποιημένο και θωρακισμένο, με άφθονα βιβλία (συνεχώς διάβαζε, όταν δεν έκανε επιδιορθώσεις σε ξάρτια, πανιά, κατάστρωμα κ.λπ.). Περιέργως πώς, δεν σήκωνε τα μάτια του κι ας χάλαγε ο κόσμος μέσα στο λιμάνι. Φαίνεται πως η ηλικία τον είχε αποφασίσει πια με οριστικό τρόπο.
Όταν δε φτάσει η μεγάλη στιγμή, δηλαδή η εμφάνιση των δελφινιών, νιώθεις πραγματικά προνομιούχος. Τι φοβερά κορμιά είναι αυτά, τι αλλόκοσμο σμήνος που πηδάει πάνω από το νερό για να βυθιστεί στη συνέχεια και να περάσει ταχύτατα κάτω από το σκάφος; Οι καλοί καπετάνιοι τούς μιλάνε, τούς σφυρίζουν για να τα κρατήσουν, λένε, σε επαφή με το σκάφος.
Στο άλλο άκρο βρίσκονται οι θαλαμηγοί, τα ταχύπλοα μεταλλικά σκάφη που συνήθως ανήκουν σε επιφανείς επιχειρηματίες, οι οποίοι ξεχωρίζουν, κάνουν μπαμ δηλαδή, με την επιδεικτική αλαζονεία τους και την ηγεμονική συμπεριφορά τους μέσα στα λιμάνια. Στην πρύμη, όπου ανοίγει η γνωστή βεράντα, διακρίνει κανείς γνωστούς πολιτικούς, λεφτάδες, αθλητές, δημοσιογράφους, οι οποίοι απολαμβάνουν τα έκδηλα προνόμια της οικονομικής υπεροχής. Απέναντι σε αυτά τα μεγαθήρια, τα ιστιοπλοϊκά είναι ό,τι τα ψαροκάικα απέναντι στα υπερωκεάνια. Το χειρότερο που μπορεί να σου τύχει είναι να δέσεις δίπλα στη θαλαμηγό και να λούζεσαι μέρα νύχτα το θόρυβο και τις απορροές του κλιματιστικού της. Φυσικά, δεν υπάρχει περίπτωση να διαμαρτυρηθείς - ο καθείς και τα όπλα του.
Τα ιστιοπλοϊκά πρέπει να πούμε ότι της «πάνε» της θάλασσας, ακόμη κι όταν είναι πελώρια, κι όταν είναι τα περήφανα τουρκικά όπου φαίνονται απο μακριά τα κόκκινα φέσια και η αριστοκρατία της άλλης ακτής. Στο Ιόνιο είχαμε δει το πιο μεγάλο και όμορφο ιστιοπλοϊκό. Με μήκος πολλών δεκάδων μέτρων, φοβερό ύψος στην κουπαστή, τρία ουρανοξυστικά κατάρτια, ανήκε σε γνωστό υποψήφιο της αμερικανικής προεδρίας (στον Γκορ, αν δεν μας απατά η μνήμη μας). Μόνο έτσι καταλαβαίνει κανείς ότι το ταπεινό, προλεταριακό ιστιοπλοϊκό έχει πιο τρυφερή σχέση με τη θάλασσα. Πριν απ' όλα, η ταχύτητά του είναι μικρή - με μηχανή συν πανιά δεν ξεπερνά τα εννιά μίλια. Η επιφάνεια της θάλασσας είναι κοντά σου, ρίχνεις τον κουβά με ένα μέτρο σχοινί και ανεβάζεις νερό. Όταν δε φτάσει η μεγάλη στιγμή, δηλαδή η εμφάνιση των δελφινιών, νιώθεις πραγματικά προνομιούχος. Τι φοβερά κορμιά είναι αυτά, τι αλλόκοσμο σμήνος που πηδάει πάνω από το νερό για να βυθιστεί στη συνέχεια και να περάσει ταχύτατα κάτω από το σκάφος; Οι καλοί καπετάνιοι τούς μιλάνε, τούς σφυρίζουν για να τα κρατήσουν, λένε, σε επαφή με το σκάφος.
Πού χώρος να μιλήσουμε για τις σπηλειάδες, για τους Αρκιούς και τα αργιοκούνελα;
σχόλια