Πώς ο τάφος στη Βεργίνα είναι του Μεγάλου Αλεξάνδρου και όχι του Φιλίππου, αναφέρει η ιστορικός Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ σε συνέντευξή της μέσω της οποία αναλύει τη θεωρία της και παραθέτει τα στοιχεία για την διατύπωση αυτή.
Η Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ αφηγείται:«Στο νεκροκρέβατο του λεγομένου Φιλίππου (στη Βεργίνα) βλέπουμε ένα Διόνυσο και έναν σάτυρο. Όταν ο Αλέξανδρος φτάνει στην Τύρο, συναντά τέτοια αντίσταση που νομίζει ότι πρέπει να την εγκαταλείψει. Το βράδυ, βλέπει στον ύπνο του έναν σάτυρο και ως μαθητής του Αριστοτέλη καταλαβαίνει σα- τύρος, ότι η "Τύρος δική σου". Μένει και παίρνει την Τύρο. Όταν ο Αλέξανδρος έγινε ο κατακτητής των κατακτητών έστειλε στους Έλληνες μία προσταγή: να τον κάνουν θεό. Οι Σπαρτιάτες είπαν ότι αφού θέλει να γίνει θεός ας γίνει. Οι Αθηναίοι άρχισαν κουβέντα. Ο Δημάδης, αν θυμάμαι καλά, φίλος του Αλεξάνδρου, τους είπε να τον κάνουν 13ο Ολύμπιο. Οι Αθηναίοι θύμωσαν και έβαλαν πρόστιμο στο Δημάδη. Και αυτός τους είπε: "Όποιος κρατάει τον ουρανό, χάνει τη γη". Οι Αθηναίοι φοβήθηκαν ότι ο Αλέξανδρος θα έστελνε ένα άγημα και έτσι τον έκαναν Διόνυσο. Και βγήκε ο περίφημος ο Διογένης και είπε: "Αν κάνατε αυτόν Διόνυσο, εμένα να με κάνετε σέραπι". Διόνυσος και σέραπις επάνω στο νεκροκρέβατο (στον βασιλικό τάφο στη Βεργίνα) καταλαβαίνουμε ότι θα μπορούσε να είναι μόνο του Αλεξάνδρου και όχι του Φιλίππου».
Η ιστορικός Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ με αφορμή την κυκλοφορία του νέου της βιβλίου «Ο Μέγας Αλέξανδρος των Βυζαντινών» (Εκδόσεις Gutenberg, 2018) αναλύει περαιτέρω το ζήτημα της ταφής του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Ποιά είναι η σύνδεση του Μεγάλου Αλεξάνδρου με τους Βυζαντινούς;
«Οι Βυζαντινοί είναι συνέχεια των Ρωμαίων. Οι Ρωμαίοι θεωρούσαν τον Μέγα Αλέξανδρο ως το μεγαλύτερο κατακτητή, τον αήττητο στρατάρχη και στην Αλεξάνδρεια, όπου ήταν το μαυσωλείο, είχαμε επισκέψεις Ρωμαίων αυτοκρατόρων, νομίζοντας ότι είναι εκεί ο Αλέξανδρος. Είμαι πεπεισμένη ότι δεν ήταν εκεί», λέει η κυρία Αρβελέρ, δίνοντας το στίγμα της θεωρίας της για τον τάφο του Αλέξανδρου.
Γιατί η Ελένη Αρβελέρ πιστεύει ότι ο Μέγας Αλέξανδρος δεν ήταν θαμμένος στην Αλεξάνδρεια;
«Στο "χρονικό της Βεργίνας" ο Ανδρόνικος λέει: "όταν είδα τον Μεγαλέξανδρο στη ζωφόρο, στεφανηφόρο, είπα 'Μεγαλέξανδρος', αλλά όντας σίγουρος ότι ο Μεγαλέξανδρος είναι θαμμένος στην Αλεξάνδρεια τον απέκλεισα κι έτσι απέκλεισα τον Φίλιππο Γ', γιατί αυτός ήταν απόλεμος, καθυστερημένος... οπότε δε μου έμενε παρά ο Φίλιππος Β'..."Κι έτσι έχουμε όλη τη Βεργίνα ως μνημείο του Φίλιππου Β', γιατί όλοι είναι πεπεισμένοι ότι ο Αλέξανδρος είναι στην Αλεξάνδρεια. Υπάρχουν πάνω από πενήντα μνείες ότι ο Αλέξανδρος είναι στην Αλεξάνδρεια. Τις έπιασα μία μία. Όλες οι μνείες για την ταφή του Αλεξάνδρου στην Αλεξάνδρεια είναι τρεις αιώνες μετά. Μέσα στον τάφο του λεγομένου Φιλίππου υπάρχει το ομοίωμα του Αλεξάνδρου. Λέω στον Ανδρόνικο "Βρε Μανώλη, είναι δυνατόν βασιλεύς βασιλεύων να είναι μέσα σε τάφο, αν είναι ο Φίλιππος; Γιατί, αν ήταν ο Φίλιππος τότε ο Αλέξανδρος ήταν βασιλεύς βασιλεύων και τον βάζουν μέσα σε τάφο;". "Έλα βρε Ελένη, ο Αλέξανδρος είναι θαμμένος στην Αλεξάνδρεια", μου είπε».
Ένα από τα πιο σημαντικά ευρήματα που στηρίζουν τη θεωρία της για το πού βρίσκεται το τάφος του Αλέξανδρου είναι «αυτό των Αμερικανών.
«Οι Αμερικανοί ανθρωπολόγοι, βρήκαν ένα σκελετό εκτός του τάφου, αλλά στη Βεργίνα. Ο σκελετός φέρνει ένα τραύμα στην κνήμη, ακριβώς όπως ήταν του Φιλίππου. Οπότε, ο σκελετός αυτός που είναι και μεγαλύτερος από το θώρακα που έχουν βρει στη Βεργίνα και ο οποίος θώρακας είναι ακριβώς ο ίδιος που φορούσε ο Μεγαλέξανδρος στη μάχη των Γαυγαμήλων, στο περίφημο ψηφιδωτό της Πομπηίας.
Οπότε, οι Αμερικανοί λένε ότι αποκλείεται να είναι ο Φίλιππος στον τάφο της Βεργίνας. Επίσης, στο σκελετό του λεγόμενου Φιλίππου βρέθηκαν ίχνη ενός ορυκτού, που λέγεται χουντίτις. Κανείς δεν ήξερε τι ήταν και το έστειλαν στο Δημόκριτο και ο υπεύθυνος είπε ότι το ορυκτό είναι μόνο αιγυπτιακό και το χρησιμοποιούσαν στην Αίγυπτο για τις μούμιες. Από κάτι τέτοια λέω να ξυπνήσουμε. Έχουμε το Μέγα Αλέξανδρο στη Βεργίνα. Άλλωστε, υπάρχει ένα ολόκληρο βιβλίο του Παπαζώη, ο οποίος από την αρχή φώναζε ότι ήταν ο Μέγας Αλέξανδρος και όχι ο Φίλιππος. Όλοι δέχονται ότι σε έναν από τους βασιλικούς τάφους της Βεργίνας, υπάρχει ο σκελετός του μικρού Αλεξάνδρου, του γιου του δηλαδή. Αυτόν τον βρήκαν στεφανωμένο. Είναι όλοι σίγουροι ότι είναι ο μικρός.
Τι περιμένουν για να κάνουν την οστεϊκή ανάλυση του μικρού με τη Βεργίνα; Την έχουν κάνει και είπαν ότι έχει σχέση. Βεβαίως, αν είναι ο μπαμπάς του έχει σχέση. Είπαν ότι έχει σχέση, επειδή είναι ο Φίλιππος, ο παππούς του. Αν όμως κάνουν και την ανάλυση του «Αμερικανού» Φιλίππου θα ξέρουμε ότι αν και τα τρία συνάδουν, σίγουρα έχουμε τον Αλέξανδρο στη Βεργίνα. Αλλά δεν το κάνουν αυτό...»
Το θέμα της ταφής του Μεγάλου Αλεξάνδρου επανέρχεται συνεχώς - Η Αρβελέρ παραθέτει τα γεγονότα με χρονική ακολουθία:
«Όταν πεθαίνει ο Αλέξανδρος στη Βαβυλώνα, τον μεταφέρουν στη Δαμασκό. Αν πρόκειται να πάει να ταφεί στην Αλεξάνδρεια δεν είναι ο δρόμος από τη Βαβυλώνα στη Δαμασκό, αλλά από την άλλη μεριά. Στη Δαμασκό, έχει πάει αντιπρόσωπος του Περδίκκα, αντιβασιλέα του Μακεδόνα, για να πάρει τον Αλέξανδρο. Εκεί καταφθάνει ο Πτολεμαίος ο Αιγύπτιος και κλέβει τη σωρό και τη μεταφέρει στη Μέμφιδα, περιμένοντας να κάνει το μαυσωλείο στην Αλεξάνδρεια. Στη Μέμφιδα υπάρχουν δύο φρουροί Μακεδόνες. Το μαυσωλείο στην Αλεξάνδρεια γίνεται μετά από 20 χρόνια.
Η ελληνιστική εποχή είναι γεμάτη σκοτωμούς και φόνους. Είναι μία αιματηρή εποχή της ελληνικής ιστορίας. Οι φρουροί Μακεδόνες μεταφέρουν τον Αλέξανδρο τον οποίο έχουν θάψει ελληνικό τω τρόπω, δηλαδή τον έχουν κάψει, χωρίς να καούν τα κόκκαλα και τον έχουν βάλει με τα πορφυρά μέσα, αυτά που βρήκαν στη Βεργίνα. Οπότε φτάνει ξανά στη Δαμασκό και από εκεί η Ευρυδίκη και ο άντρας της ο Φίλιππος Γ' τον μεταφέρουν στη Μακεδονία. Γιατί δε γίνεται ντόρος στη Μακεδονία; Γιατί η βασίλισσα Ευρυδίκη είναι αυτή που διοικεί και είναι η πρώτη εχθρός της Ολυμπιάδας. Αν φτάσει ο Αλέξανδρος, γιος της Ολυμπιάδας στη Μακεδονία, η Ολυμπιάδα θα είναι η πρώτη των πρώτων, οπότε η Ευρυδίκη χάνει κάθε φήμη και αίγλη. Οπότε, ή κρατά στο σκελετό μυστικό ή τον θάβουν με διακριτικότητα. Έχουμε ένα επίγραμμα του 1ου αιώνος από το Μακεδόνα ποιητή Αδαίο, που γράφει "Αν θέλεις να υμνήσεις τον τύμβο του Αλεξάνδρου ψάξε τον σε δύο ηπείρους", η μία είναι η Αίγυπτος εκεί όπου όλος ο κόσμος νομίζει ότι θάφτηκε, η άλλη; Αυτά αναφέρω στο βιβλίο και κανείς δε μιλάει».
Ο Λουκιανός έχει γράψει ότι ο Αλέξανδρος θα ήθελε να ξαναζήσει για να δει όσα ιστορούνται για εκείνον, όπως σημειώνει η Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ στο βιβλίο της. Και προσθέτει: «Λέει και κάτι άλλο πολύ σοβαρό. Ότι πολύς αγώνας θα γίνει μετά το θάνατό του μεταξύ των επιγόνων. Ο Μέγας Αλέξανδρος ζούσε σε μία εποχή που ήξερε ότι γύρω του υπάρχουν φιλοδοξίες, ματαιοδοξία και όλα τα πράγματα τα τελείως ανθρώπινα, τα οποία κάνουν αυτή τη στιγμή και οποιαδήποτε άλλη στιγμή στην ιστορία να μην έχουμε σίγουρη απάντηση».
Η ιστορία και ο «άλλος»
Στην ερώτηση εάν αισθάνεται ικανοποιημένη από τον τρόπο που διδάσκεται η ιστορία, η κυρία Αρβελέρ απαντά:
«Στην Ευρώπη διδάσκεται τέλεια. Στην Ελλάδα δεν ξέρω. Εμείς στα σχολεία στη Γαλλία, έχουμε για παράδειγμα για τη Γαλλική Επανάσταση τέσσερα - πέντε βιβλία. Το ένα λέει ότι ήταν καλός ο Ροβεσπιέρος, το άλλο ότι ήταν εγκληματίας. Τα διδάσκουν όλα στα παιδιά. Και μαθαίνουν ότι υπάρχει αυτή η αντίθεση και ότι πρέπει να δημιουργηθεί κάποια κριτική σκέψη, ούτως ώστε να υπάρχει μία άποψη, η οποία αν και δεν είναι αντικειμενική, θα είναι άποψη ανθρώπων που γνωρίζουν και το μεν και το δε. Εδώ δε γνωρίζεις ούτε το μεν ούτε το δε. Η ιστορία δεν είναι μονόδρομος. Αυτή η αντίθεση κάνει την ιστορία ένα ζωντανό μάθημα. Όταν δεν ξέρεις ιστορία, η ιστορία εκδικείται. Δεν επαναλαμβάνεται. Εκδικείται. Είναι τελείως διαφορετική».
Ποια είναι λοιπόν, η αλήθεια της ιστορίας;
«Η αλήθεια της ιστορίας είναι να ξέρεις όλη την αντίθεση και όχι μόνο τη μία άποψη. Η μία άποψη είναι οπωσδήποτε υποκειμενική. Ο διπλανός έχει πάντα και κάποιο δίκιο. Αυτό πρέπει να μάθουμε στα παιδιά. Ο διπλανός δεν είναι πάντα ο βάρβαρος. Δεν είναι σίγουρο ότι όλοι οι εχθροί ήταν βάρβαροι, ούτε είναι σίγουρο ότι όλοι οι βασιλιάδες των Βυζαντινών ήταν ευσεβείς. Αυτές οι ολότητες και οι γενικότητες είναι μία παραχάραξη της ιστορίας». Ποια είναι η πιο σημαντική ανάμνηση για την κυρία Αρβελέρ, έχοντας διαγράψει τη δική της πορεία από τα προσφυγικά του Βύρωνα μέχρι το Παρίσι; Μας απαντά: «Η αντίσταση εναντίον των Γερμανών. Και δε λέω πια των Γερμανών, λέω των ναζιστών. Στην αντίσταση έμαθα ακριβώς ποια είναι η εθνική αλληλεγγύη και ποια είναι η υπόσταση του ανθρώπου που θέλει να μείνει όρθιος, να πεθάνει όρθιος και να μη ζήσει γονατιστός. Αυτό είναι για εμένα το περίφημο σύνθημα. Για εμένα το μεγαλύτερο μάθημα είναι η Εθνική Αντίσταση σε οποιοδήποτε της χρώμα».
Συνέντευξη της Ελένης Γλύκατζη-Αρβελέρ στη Ράνια Παπαδοπούλου για το Πρακτορείο Magazine
