Η μεγάλη σοφία του Θεάτρου Νο

Το παραδοσιακό θέατρο Νο της Ιαπωνίας βασίζεται σε αυστηρό κώδικα και αναλλοίωτες συμβάσεις από τον 14^ο αιώνα. Μια μεγάλη κληρονομιά που μεταλαμπαδεύεται από γενιά σε γενιά, με σκληρή εκπαίδευση που ξεκινάει για τον υποψήφιο ηθοποιό από μικρή ηλικία δίπλα σε έναν δάσκαλο. Πειθαρχία, ασκητισμός, και εφ' όρου ζωής αφοσίωση χαρακτηρίζουν τον βίο του άντρα (γυναίκες δεν συμμετέχουν στο Νο) που χρίζεται ηθοποιός. Τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη θεατρική φόρμα του Νο είναι η μιμητική, οι πολεμικές τέχνες, η μουσική και ο χορός. Η μάσκα και τα βαρύτιμα εντυπωσιακά κοστούμια, επίσης, συμβάλλουν καθοριστικά στο τελετουργικό του. Ο Ροκούρο Γκένσο Ουμεγουάκα, ο 56^ος στη σειρά απόγονος μιας λαμπρής θεατρικής οικογένειας, φέρει τη βαριά ευθύνη της συνέχισης αυτής της μεγάλης κληρονομιάς. Είναι μέλος της Ακαδημίας Τεχνών της Ιαπωνίας και εκπροσωπεί τη χώρα του, παρουσιάζοντας την τέχνη του Νο με τον θίασό του σε διεθνή φεστιβάλ και σε σημαντικές εκδηλώσεις. Ένας πρεσβευτής πολιτισμού, όπως υπήρξε και ο πατέρας του, που πρώτος το 1965 παρουσίασε το Νο στο Φεστιβάλ Αθηνών. Με τη σειρά του έρχεται να μας παρουσιάσει τη Σούτρα της Μεγάλης Σοφίας.

Τι είναι το έργο που επιλέξατε να μας παρουσιάστε ;

Το Σανμπασό ερμηνεύεται πάντα από ηθοποιό του Κυόγκεν, ανήκει σε τελετουργικό ρεπερτόριο και μιλάει για την αιώνια ευδαιμονία και την ειρήνη. Το Κυόγκεν είναι με τη σειρά του βγαλμένο από την παράδοση του Οκίνα, πάντα παίζεται στην αρχή και ξεκινάει το όλο πρόγραμμα της μέρας. Είναι περισσότερο τελετουργικό-εορταστικό, ανήκει στο ρεπερτόριο του χορού και δεν έχει υπόθεση με ιστορία. Σκέφτηκα ότι είναι ο ιδανικός τρόπος να ξεκινήσουμε την παράστασή μας στην Ελλάδα. Το Ντάι-χάνγια είναι ένα έργο που ανασκεύασα και που επανέφερα για πρώτη φορά το 1983, ύστερα από 550 χρόνια που είχε να παιχτεί. Το δράμα αυτό βασίζεται στο Σαϊγιούκι, τη γνωστή ιστορία ενός Κινέζου ιερέα που ταξιδεύει στον δρόμο του μεταξιού με προορισμό την Ινδία, για να αποκτήσει τη Σούτρα της μεγάλης σοφίας. Έχει μια συγκεκριμένη υπόθεση και σε σχέση με άλλα εκλεπτυσμένα και χαμηλόφωνα έργα του Νο είναι ευκολότερο να το παρακολουθήσει ένα ξένο κοινό χάρη στην πραγματικά θεαματική και δραματική του αναπαράσταση.

Οι ηθοποιοί του Νο έχουν μια μακρόχρονη προετοιμασία. Αυτό σημαίνει ότι το ρεπερτόριό σας αποτελείται από έργα που είναι έτοιμα ανά πάσα στιγμή να παρουσιαστούν;

Συνήθως, κάνουμε μια πρόβα πριν την παράσταση ώστε να συντονιστούμε και να κάνουμε τις αναγκαίες προσαρμογές στα διάφορα μέρη του έργου. Πράγματι, βοηθάει πολύ σ' αυτό η μακρόχρονη εκπαίδευσή μας.

Θυμάστε τον πατέρα σας να μιλάει για την επίσκεψή του στην Ελλάδα το 1965 και τη συμμετοχή του στο Φεστιβάλ Αθηνών; Ποιο έργο είχε παρουσιάσει, τι εντυπώσεις είχε αποκομίσει παίζοντας στο Ηρώδειο κάτω από την Ακρόπολη...

Ο πατέρας μου, ο 55^ος Ροκούρο Ουμεγουάκα, ερμήνευσε το Σουμινταγκάουα, ένα έργο που παραδοσιακά ανήκει στο ρεπερτόριο της οικογένειάς μας. Εξιστορεί την τραγωδία μιας μάνας που, αφού πρώτα αποχωρίστηκε κατά λάθος το παιδί της, όταν ξαναβρίσκει τα ίχνη του, μαθαίνει ότι αυτό έχει πεθάνει. Ο πατέρας μου είχε απογοητευτεί από τη διεθνή τουρνέ, αλλά η Αθήνα ήταν διαφορετική περίπτωση. Είχε εντυπωσιαστεί πολύ με την τέλεια ακουστική αλλά και με την ιστορική αξία του Ωδείου Ηρώδου Αττικού, ενώ είχε πράγματι απολαύσει το ελληνικό κοινό. Πίστευε ότι, παρόλο που δεν καταλάβαιναν τη γλώσσα, οι Αθηναίοι αισθάνονταν και μοιράζονταν την παράσταση μέσα από το παίξιμο των ηθοποιών και του χορού. Γι' αυτό και πάντα ήθελε να επιστρέψει και να ξαναπαίξει.

Βρίσκετε να υπάρχουν ομοιότητες μεταξύ ελληνικής τραγωδίας και  Νο;

Αν υπάρχει κάποια ομοιότητα, θα έλεγα ότι είναι η μάσκα. Η μάσκα αντικατοπτρίζει έμμεσες εκφράσεις, χαρακτηριστικό του Νο. Αν και οι ίδιοι οι ηθοποιοί κάτω από τη μάσκα εκφράζουν τα αισθήματά τους. Ο πατέρας μου είχε ανταλλάξει απόψεις με Έλληνες ηθοποιούς όταν είχε έρθει πριν 45 χρόνια και είχε συζητήσει μαζί τους τη χρήση, την εκφραστική και την επίδραση της μάσκας.

Συμπεριλαμβάνετε νέα έργα στο ρεπερτόριο σας, έχει καινοτομίες το σύγχρονο Νο;

Δεν θα έλεγα ότι υπάρχουν πολλές καινοτομίες στο Νο σήμερα. Έχουμε κληρονομήσει μια παράδοση μεγαλύτερη των 500 ετών, η οποία, χάρη σε στοιχεία που έχουν προστεθεί και προσαρμοστεί ώστε να ταιριάζουν με τις εποχές, ακολουθεί το δρόμο της όπως και στο ξεκίνημά της. Έχω συμπεριλάβει και νέα έργα στη δουλειά μου ύστερα από αίτημα συγκεκριμένων θεάτρων και περιστάσεων, αλλά το 99% του ρεπερτορίου μου είναι κλασικό Νο.

Σας παρακολουθεί η νέα γενιά της Ιαπωνίας ή οι νέοι προτιμούν το δυτικό θέατρο;

Υπάρχει αρκετό νεανικό κοινό που έρχεται να παρακολουθήσει Νο στην Ιαπωνία. Όσο και αν επηρεαζόμαστε από τη δυτική κουλτούρα, επιμένουμε ιαπωνικά και είμαστε υπερήφανοι για την κληρονομιά μας. Το «κλειδί» είναι η ιαπωνική ταυτότητα και, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, αυτή η ταυτότητα κάνει τους ανθρώπους να αποζητούν την παράδοση και την αυθεντικότητα.

Υπάρχουν νέοι καλλιτέχνες που εκπαιδεύονται έτσι ώστε να συνεχίσουν τη μεγάλη παράδοση του Νο; Έχετε τη στήριξη της κυβέρνησής σας;

Φυσικά και υπάρχουν νέοι που υποστηρίζουν τη μεγάλη παράδοση του Νο, και οι οποίοι ακολουθούν τα χνάρια των μεγαλυτέρων τους. Η ιαπωνική κυβέρνηση στηρίζει οικονομικά την εκπαίδευση της νέας γενιάς.

Τι σημαίνει για σας η επιστροφή του Θεάτρου Ουμεγουάκα στο Φεστιβάλ Αθηνών και στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού;

Από όσα είχα ακούσει από τον πατέρα μου, είχε γίνει για πολλά χρόνια και δική μου επιθυμία να παίξω στο Ηρώδειο. Τώρα που γίνεται πραγματικότητα, είμαι πολύ ενθουσιασμένος!