Με μια αξιοθαύμαστη πορεία ως συνεργάτης σε μερικά από τα σημαντικότερα φεστιβάλ του κόσμου, ένας από τους καλύτερα πληροφορημένους ανθρώπους σε σχέση με τον παγκόσμιο κινηματογράφο και τις νέες του τάσεις ανέλαβε τη θέση του διευθυντή του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης στην πιο δύσκολη στιγμή του. Σαν να θέλει να ξεπληρώσει στην πόλη την εξαιρετική ανταπόκριση που έδειξε στις ομολογουμένως «τολμηρές» και «παράδοξες» επιλογές του ως δημιουργού των Νέων Οριζόντων, του πιο επιτυχημένου παράλληλου προγράμματος επί ημερών Μισέλ Δημόπουλου. Όπως ομολογεί κι ο ίδιος, οι Θεσσαλονικείς τού χάρισαν τότε την εκπληκτικότερη εμπειρία της ζωής του.
Μετά από χρόνια μεγάλης σπατάλης και λάμψης, όπως συνηθίσαμε το Φεστιβάλ, επιστρέφουμε σε μια οργάνωση με ελάχιστους πόρους. Πώς το αντιμετωπίσατε;
Ο διορισμός μου έγινε τέλη Μαΐου και καθώς δεν είχα πλήρη εικόνα της οικονομικής κατάστασης του φεστιβάλ, το αντιμετώπισα ψύχραιμα. Όταν είδα τις καταστάσεις, βρέθηκα μπροστά σε ένα χρέος όχι απλά απογοητευτικό, αλλά τρομακτικό! Από την περίοδο ακριβώς της προηγούμενης διεύθυνσης.
Οπότε και κορυφώθηκε, φαντάζομαι, το πρόβλημα, γιατί βέβαια η υπερβολή κι η γενναιοδωρία δεν ήταν χαρακτηριστικό μόνο των τελευταίων ετών...
Ναι, κορυφώθηκε και είχε μια αχαλίνωτη εξέλιξη! Εν τω μεταξύ, όταν μου ανατέθηκε η διεύθυνση του φεστιβάλ, είχα την εντύπωση ότι το υπουργείο Πολιτισμού θα αναλάμβανε την αποπληρωμή των χρεών και θα μου το παρέδιδαν καθαρό από μηδενική βάση. Ε, αυτό δεν έγινε... Κι εδώ που τα λέμε, πού να βρεθούν χρήματα στην κατάσταση που βρίσκεται η χώρα. Σίγουρα δεν έχουν ως προτεραιότητά τους τις τέχνες και τον πολιτισμό...
Ποτέ δεν τις είχαν, έτσι κι αλλιώς...
Πόσο μάλλον τώρα! Θέλω να υπενθυμίσω όμως ότι πέρσι, με την 50ή επέτειο του φεστιβάλ, ο προϋπολογισμός από τις χορηγίες και το υπουργείο έφτασε τα 11 εκατομμύρια. Πρόκειται για προϋπολογισμό που συναγωνίζεται τα μεγάλα διεθνή φεστιβάλ, της Βενετίας, του Τορόντο. Είναι ένα τεράστιο ποσό για ένα μικρό περιφερειακό φεστιβάλ στα άκρα της Ευρώπης. Παρ' όλα αυτά, άφησαν ένα χρέος της τάξεως των 6,5 εκατομμυρίων. Δεν σας κρύβω ότι συζητήσαμε μέχρι και την πιθανότητα να ματαιωθεί η φετινή διοργάνωση. Δεν έβλεπα λύση. Ώσπου καταλήξαμε στο αυτονόητο: τρομερή οικονομία! Κόψαμε και μειώσαμε τα πάντα, δεν υπάρχει περίπτωση ίχνους σπατάλης πια.
Δεν υπάρχουν και τα περιθώρια. Με τι χρήματα να γίνουν σπατάλες...
Μισώ τα ελλείμματα. Έχω δουλέψει πολλά χρόνια στο εξωτερικό, όπου δεν θα είχα υπάρξει ούτε ένα εξάμηνο επαγγελματικά, αν δημιουργούσα τέτοια χρέη. Πουθενά δεν ανέχονται τέτοια πράγματα. Οπότε, το φεστιβάλ θα γίνει και νομίζω ότι καταλήξαμε σε ένα καλό αποτέλεσμα. Θα είναι ένα καλό φεστιβάλ, που θα αρέσει.
Πώς τα καταφέρατε; Μειώσατε τις προσκλήσεις και τις φιλοξενίες των καλλιτεχνών;
Θα έρθει κόσμος κανονικά. Αλλά προσκεκλημένους που να έρχονται με πρώτη θέση από την άλλη άκρη του πλανήτη με συνοδεία έξι - οκτώ ανθρώπων, όπως έγινε σε αρκετές περιπτώσεις, δεν θα έχουμε. Μου ήρθε τιμολόγιο με αεροπορικό εισιτήριο 4.700 ευρώ, τη στιγμή που όλα τα άλλα είναι απλήρωτα: οι μισθοί, τα βραβεία, η εταιρεία υποτιτλισμού, τα ξενοδοχεία, τα οποία μας έκλεισαν τις πόρτες τους με ένα εκατομμύριο ευρώ χρέος, κι έπρεπε να ξανακερδίσουμε την εμπιστοσύνη τους με υποσχέσεις.
Τα χρόνια των πολιτικών και καλλιτεχνικών ζυμώσεων, όταν γεννιόταν ο «νέος ελληνικός κινηματογράφος», εσείς ζούσατε εκτός Ελλάδας, δεν βιώσατε το φεστιβάλ με τις αντεγκλήσεις του «εξώστη». Πότε ήρθατε πρώτη φορά;
Πρώτη φορά ήρθα ως προσκεκλημένος το 1978. Έχω ακούσει από αφηγήσεις όλα όσα έγιναν. Δεν τα έζησα κι ελπίζω να μην τα ζήσουμε ξανά. Ξέρω ανθρώπους που κατέληξαν σε ψυχιάτρους. Παρουσίασαν μια ταινία και τους καταρράκωσαν.
Εννοείτε τις χυδαίες επιθέσεις. Οι καλλιτέχνες δεν έχουν καμία ευθύνη απέναντι στο κοινό;
Φυσικά έχουν, αλλά υπάρχουν άλλοι τρόποι, πέρα από τις εντάσεις και τις βρισιές. Υπάρχει διαφορά μεταξύ των γηπέδων και ενός χώρου τέχνης.
Εσείς συμμετείχατε οργανωτικά μετά το 1992 που έγινε διεθνές;
Μου το ζήτησε ο Μισέλ Δημόπουλος και μετά από πολλούς δισταγμούς, γιατί δεν είχα ξαναδουλέψει ποτέ στην Ελλάδα, δέχτηκα να αναλάβω το παράλληλο διεθνές πρόγραμμα. Κι αυτό ήταν οι Νέοι Ορίζοντες, που είχε μια πολύ καλή εξέλιξη.
Εξελίχθηκαν στο πλέον δημοφιλές κι αγαπητό πρόγραμμα του φεστιβάλ. Αυτό δεν λέει κάτι για την «οπισθοδρομική» Ελλάδα και τη «συντηρητική» Θεσσαλονίκη;
Ήταν μια μεγάλη έκπληξη. Θυμάμαι, στις πρώτες συζητήσεις, πριν ξεκινήσουμε με τον Δημόπουλο και άλλους, μου υποδείκνυαν να μην κάνω κάτι ιδιαίτερο. «Μια επαρχία είναι», μου έλεγαν. Είχα σοβαρές ανησυχίες. Δηλαδή, έπρεπε να κάνω μια επιλογή ταινιών που ουσιαστικά δεν με ενδιέφεραν; Τελικά, την απέρριψα αυτή την ιδέα και είπα πως θα κάνω αυτό που θεωρώ ότι μου αρέσει και όχι αυτό που θα αρέσει στον θεατή. Θα πρέπει να το σεβαστεί και να το αποδεχτεί, όπως το αποδέχομαι κι εγώ.
Όπως ξέρουμε, το κοινό αποδέχτηκε και αγάπησε τις «ακραίες» επιλογές σας.
Για μένα δεν υπάρχει ακραίο στην τέχνη. Σέβομαι το κοινό του φεστιβάλ και λατρεύω τη Θεσσαλονίκη. Ήταν μια εκπληκτική εμπειρία, ίσως η καλύτερη που είχα στη ζωή μου, κι έχω δουλέψει πολλές δεκαετίες ως προγραμματιστής στον χώρο. Πέρασα υπέροχα, παρόλο που οι συνθήκες δεν ήταν και οι ιδανικότερες: είχαμε τη χειρότερη αίθουσα της πόλης, έπεφταν σοβάδες από τα ταβάνια, ουρές στα ταμεία, δύο φορές ήρθε η αστυνομία να βάλει τάξη. Σ' αυτό το επίπεδο ήταν η επιτυχία.
Με την κατάργηση της τελετής των Κρατικών Βραβείων Ποιότητος, οι Έλληνες κινηματογραφιστές έχουν θέση στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης;
Ένα φεστιβάλ δεν είναι μόνο προβολές αλλά και όλα τα εργαλεία που προσφέρει στους σκηνοθέτες και τους παραγωγούς. Υπάρχει το τμήμα της αγοράς, αλλά και τα διάφορα αφιερώματα μέσω των οποίων τους δίνεται ο χώρος να προωθήσουν το έργο τους και εκτός Ελλάδας. Το γεγονός ότι δεν υπάρχουν τα βραβεία δεν σημαίνει τίποτα. Τα θεωρώ παρωχημένη πολιτική. Αν είχα την επιλογή, θα τα καταργούσα. Έχω χρηματίσει άπειρες φορές σε κριτικές επιτροπές φεστιβάλ και ξέρω πώς λειτουργούν. Έχω ηθικό πρόβλημα με τα βραβεία. Έχω αναγκαστεί να κάνω πράγματα που αισθανόμουν πως δεν έπρεπε να κάνω. Κι άλλωστε, τι νόημα έχουν τα βραβεία του Διεθνούς Διαγωνιστικού, αφού δεν πληρώθηκαν και ποτέ; Χρωστάνε περιουσίες! Τα μηνύματα που παίρνω από το εξωτερικό είναι αποκαρδιωτικά.
Αμαυρώνοντας το όνομα ενός φεστιβάλ πενήντα χρόνων. Τελικά, το υπολογίζουν σοβαρά το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης;
Έχει προβλήματα λειτουργίας, αλλά είναι το σημαντικότερο φεστιβάλ στα Βαλκάνια, κι ο κόσμος το λαμβάνει υπόψη του. Αν το ξεκινούσα εγώ τώρα, δεν θα είχα καθόλου το Διαγωνιστικό. Σήμερα δημιουργούνται είκοσι πέντε νέα φεστιβάλ κάθε μήνα. Σε λίγο, όχι μόνο κάθε χωριό της υφηλίου αλλά και κάθε γειτονιά θα έχει το δικό της. Καταργήσαμε τις πρεμιέρες. Πώς αλλιώς θα εξασφάλιζα μια καλή ταινία μετά τη Βενετία; Αν μια ταινία είναι καλή, δεν θα 'ρθει σε 'μάς. Θα πάει στις μεγάλες αγορές, στα μεγάλα φεστιβάλ. Έπρεπε να δεχτούμε ότι η πρεμιέρα δεν είναι κίνητρο. Δεν χρειάζεται να γίνει η παγκόσμια πρεμιέρα μιας ταινίας στη Θεσσαλονίκη.
Το φετινό Διαγωνιστικό επιλέχτηκε από εσάς;
Εξολοκλήρου. Όλο το πρόγραμμα του φεστιβάλ σχεδιάστηκε από εμένα, εκτός από το Βαλκανικό, το Πειραματικό και τις Ημέρες Ανεξαρτησίας, που είναι σχεδιασμένα από τον Λευτέρη Αδαμίδη.
Οι Ημέρες Ανεξαρτησίας είχαν αντικαταστήσει τους Νέους Ορίζοντες, τους οποίους φέτος θα επαναφέρετε;
Τους αποκαλώ πλέον «Ανοιχτούς Ορίζοντες» Γενικά, για να είμαι ειλικρινής, όλο το πρόγραμμα είναι «νέοι ορίζοντες». Ανεξάρτητος νεανικός κινηματογράφος της αναζήτησης, της ανακάλυψης. Νέα ταλέντα, νέες ποιότητες.
Οπότε, δεν αφήνετε χώρο σε ένα πιο mainstream κινηματογράφο.
Όχι, δεν θα δείτε αστέρες του Χόλιγουντ, δεν θα δείτε παρασκευάσματα με τα γνωστά συνθετικά στοιχεία, βία, σεξ, κι ό,τι πουλάει. Αυτά μπορεί κανείς να τα δει οπουδήποτε αλλού. Νομίζω έχω αποδείξει ότι οι επιλογές μου έχουν επιτυχία κι ότι προκαλούν το ενδιαφέρον του κοινού. Οι αίθουσες ήταν υπερπλήρεις πάντα με ταινίες εντελώς προχωρημένες.
Πρόσφατα συνεργαστήκατε και με το Φεστιβάλ του Ρέυκιαβικ της Ισλανδίας, μιας χώρας με αντίστοιχα οικονομικά αδιέξοδα με της Ελλάδας. Πώς αντιμετώπισαν οι Ισλανδοί το δικό τους φεστιβάλ;
Πήγε μια χαρά! Είχε ακόμα μεγαλύτερη επιτυχία. Δεν είναι παλιό φεστιβάλ. Από τις επτά διοργανώσεις, εγώ ήμουν στις έξι. Η Ισλανδία είναι πολύ μικρή χώρα και το κοινό του φεστιβάλ απαρτιζόταν από ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού. Αλλά το πολιτισμικό επίπεδο του μέσου θεατή είναι αρκετά εκλεπτυσμένο.
Ναι, αλλά και η Θεσσαλονίκη σάς εξέπληξε θετικά. Θα συνεχίσετε να διευθύνετε και το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ;
Φυσικά! Περισσότερο απ' οτιδήποτε. Είναι το παιδί μου. Το ντοκιμαντέρ το λατρεύω. Άλλωστε, οι Θεσσαλονικείς το αγκάλιασαν εξίσου. Ακόμα μια ευχάριστη έκπληξη, καθώς το ντοκιμαντέρ είναι δύσκολο είδος και στην Ελλάδα δεν υπάρχει προπαιδεία. Οι περισσότεροι νομίζουν ότι απευθύνεται σε παιδιά. Καταφέραμε να θεωρούμαστε σήμερα το τρίτο σημαντικότερο φεστιβάλ ντοκιμαντέρ στην Ευρώπη. Η εξέλιξη, δε, των θεατών είναι θεαματική. Η Θεσσαλονίκη δεν σταματά να μου δημιουργεί εκπληκτικές εντυπώσεις....
Καλή επιτυχία!
Ευχαριστώ. Θα σας δω στην πόλη σας.
σχόλια