Τα τελευταία δυο χρόνια κάνω Ashtanga Yoga. Την ξεκίνησα τυχαία, χωρίς προηγούμενη εμπειρία, και ο λόγος που κόλλησα και συνέχισα ήταν ότι σε κρατάει σε φόρμα σε σύγκριση με άλλες μορφές yoga που είναι περισσότερο χαλαρωτικές. Δεν είχα καμία εμπειρία από διαλογισμό μέχρι σήμερα. Για το Ζαζέν, τον διαλογισμό σε καθιστή στάση, είχα δει κάποια βίντεο στο YouTube και είχα προσπαθήσει να κάνω μόνος μου στο σπίτι μερικά δεκάλεπτα. Το ξέχασα γρήγορα.
Από μια παρόρμηση της στιγμής δηλώνω συμμετοχή στο τριήμερο σεμινάριο Sesshin που θα έκανε ο δάσκαλος και Ζεν μοναχός Shokan Osho από τη Ζυρίχη στον χώρο που κάνω yoga. Το Sesshin είναι ένα είδος εντατικού Ζαζέν που κάνουν οι Ζεν μοναχοί. Θα ακολουθήσουμε το πρόγραμμα των ασκήσεων Ζεν, της διατροφής και του ύπνου για ένα ολόκληρο Σαββατοκύριακο, όπως περίπου γίνεται στα μοναστήρια Ζεν. Αυτές είναι σκόρπιες σημειώσεις μου από το τριήμερο:
Παρασκευή απόγευμα, μετά τη γιόγκα
Κάθομαι στο σκαμνάκι με τα γόνατα λυγισμένα. Είναι η στάση που προτείνουν στους αρχάριους η οποία είναι ευκολότερη από το να κάτσεις στο μαξιλαράκι. Το απόγευμα της Παρασκευής θα είναι το εισαγωγικό τρίωρο. Συμμετέχουν περισσότεροι από αυτούς που θα παραμείνουν το Σαββατοκύριακο.
Ο Shokan Osho μας έχει ήδη μιλήσει γενικά για το τι θα ακολουθήσει. Μισάωρα Ζαζέν τα οποία θα διακόπτονται από δεκάλεπτα διαλείμματα που περιλαμβάνουν μια κυκλική κίνηση στον χώρο με τη βοηθό του να καθοδηγεί την ομάδα. Μπορείς να βγεις από τον κύκλο για να πας τουαλέτα ή για να ξεκουραστείς.
Θέλω να γελάσω σαν τρελός αλλά εξακολουθώ να συγκρατώ τον εαυτό μου. Οι επικλήσεις στον Βούδα και ο αποσπασματικός τρόπος ανάγνωσης σχηματίζουν γνώστες λέξεις στα ελληνικά. Παράδειγμα: Φωνάζουμε όλοι μαζί «ΡΑ-ΚΙ-ΝΤΖΗ» ή «ΧΟ-ΝΤΟ» μαζί με άλλες ακατανόητες λέξεις.
Θα ανακαλύψω τις επόμενες μέρες ότι το καλύτερο, εάν δεν θες να πας τουαλέτα, είναι να συνεχίσεις αυτή τη δεκάλεπτη κίνηση που σε ξεμουδιάζει. Όταν ακουστεί ο χαρακτηριστικός ήχος επιστρέφεις στη θέση σου. Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να σηκωθείς από την καθιστή στάση, ό,τι και να γίνει. Το διάλειμμά σου είναι η δεκάλεπτη κίνηση.
Δεν αισθάνομαι πόνο στο δεύτερο μισάωρο αλλά ανακαλύπτω ότι είναι αδύνατον να συγκεντρωθώ στην αναπνοή. Σκέψεις έρχονται και φεύγουν. Βαριέμαι. Σκέφτομαι για να περάσει η ώρα σκηνές από ταινίες που έχω δει, βιβλία που έχω διαβάσει, μετράω τις ανάσες.
Κάνουμε τις πρώτες προσευχές στον Βούδα. Πίνουμε τσάι. Θα έλεγα ότι είναι μια χαλαρή φάση που τελειώνει στις δέκα το βράδυ. Η αλήθεια όμως για το τι είναι περίπου το Sesshin θα μου αποκαλυφθεί τις επόμενες μέρες.
Ζαζέν: Πόνος, προσευχή και πνιγμένο γέλιο
Στις 10 το πρωί του Σαββάτου βρισκόμαστε ξανά στον χώρο. Κάποιοι έχουν κοιμηθεί εκεί. Μένω κοντά και προτιμώ να κοιμηθώ σπίτι μου, όπως και το επόμενο βράδυ. Από την αρχή της ημέρας ανακαλύπτω ότι δεν θα έχει καμία σχέση με τη χαλαρότητα της Παρασκευής. Το πρόγραμμα της ημέρας θα ολοκληρωθεί στις 10 το βράδυ.
12 ώρες Ζαζέν με δυο μεγάλα διαλείμματα μιάμισης ώρας για φαγητό και χαλάρωση.
Ξεκινάμε με τις προσευχές στον Βούδα που τις διαβάζουμε όλοι δυνατά μέσα από τετράδια. Ξαφνικά εκεί που δεν το περίμενα εμφανίζεται ένα κομμάτι του εαυτού μου που νόμιζα ότι δεν θα χρειαζόταν να ασχοληθώ μαζί του. Θέλω να γελάσω σαν τρελός αλλά εξακολουθώ να συγκρατώ τον εαυτό μου. Οι επικλήσεις στον Βούδα και ο αποσπασματικός τρόπος ανάγνωσης σχηματίζουν γνώστες λέξεις στα ελληνικά. Παράδειγμα: Φωνάζουμε όλοι μαζί «ΡΑ-ΚΙ-ΝΤΖΗ» ή «ΧΟ-ΝΤΟ» μαζί με άλλες ακατανόητες λέξεις.
Καταφέρνω να κοντρολάρω το γέλιο μου αλλά εκεί που κόντεψα να δακρύσω από την προσπάθεια ήταν με το επιφώνημα «Υο». Το να ακούς είκοσι ανθρώπους να φωνάζουν «Yo» καθισμένοι σε σκαμνάκια και μαξιλαράκια Ζαζέν, έστω για κλάσματα του δευτερολέπτου, καθώς ακολουθούν τον ρυθμό του ήχου που οδηγεί στην κορύφωση και αργότερα στη λήξη της προσευχής, πριν βγάλουν μια κραυγή κάθαρσης και οδηγηθούν στον πρώτο διαλογισμό της ημέρας, μέσα στο μυαλό μου, που είναι πηγμένο με εικόνες από τη δυτική κουλτούρα, φαντάζει αστείο.
Αργότερα, όταν ο Shokan Osho συναντήσει τον καθένα μας ξεχωριστά για ερωτήσεις, όχι προσωπικές, μόνο σε σχέση με τον διαλογισμό, όπως μας έχει επισημάνει, τολμώ να του το θέσω ως ερώτημα.
«Είναι η πρώτη φορά που κάνω διαλογισμό. Το βρίσκω ενδιαφέρον αλλά δεν μπορώ να αφήσω πίσω ένα κομμάτι του εαυτού μου που βλέπει τα πράγματα αστεία και αυτό είναι το πιο δύσκολο. Για παράδειγμα το επιφώνημα "Υο" μου θυμίζει ραπ στίχους. Έχω κάνει μεγάλες προσπάθειες να μη γελάσω. Πώς θα καταφέρω να μη σκέφτομαι έτσι;». Με κοιτά με ένα γαλήνιο βλέμμα και γελά και ο ίδιος.
«Δεν είναι κακό να σου έρχονται τέτοιες σκέψεις και να το βρίσκεις διασκεδαστικό όλο αυτό. Στη συνέχεια όμως πρέπει να το αφήνεις πίσω σου. Επιστρέφεις στις ανάσες. Είσαι ένα ποτήρι γεμάτο καθαρό νερό. Οι σκέψεις έρχονται μέσα σε αυτό και προσπαθούν να βρομίσουν το νερό. Εσύ παραμένεις στην επιφάνεια, επικεντρωμένος στις ανάσες. Αυτές θα κάτσουν στον πάτο του ποτηριού» μου λέει και είναι μια συμβουλή που με βοηθά στην πορεία.
Όμως, πέρα από όσα το μυαλό δημιουργεί κατά τη διάρκεια του διαλογισμού υπάρχει το σώμα. Τα γόνατα πονάνε. Η πλάτη πρέπει να παραμείνει ίσια αλλά κάτι τη σπρώχνει προς τα πίσω. Όταν μετά το πρώτο πεντάωρο συνηθίζω τον πόνο, ο εαυτός μου έχει άλλον τρόπο να πει όχι στη σιωπή και την ακινησία. Αισθάνομαι φαγούρα. Ακόμα και το νερό που ρίχνω στο πρόσωπό μου κατά τη διάρκεια των δεκάλεπτων διαλειμμάτων, μετά από λίγο μου δημιουργεί αυτή την ανάγκη.
Ο Shokan Osho θα μας μιλήσει μετά από λίγο για τον πόνο που αισθανόμαστε: «Ο πόνος είναι το εγώ σας που υποφέρει. Είστε εδώ και ο εαυτός σας σκέφτεται τι κάνω εδώ σαββατιάτικα και ποιος είναι αυτός που μιλά και γιατί να είμαστε σε αυτήν τη στάση».
Chopsticks, ταχύτητα και σιωπή
Πρέπει να τσακίσω το εγώ μου λοιπόν. Ξαναθυμάμαι τη φράση όταν καθόμαστε όλοι μαζί για φαγητό στον ξύλινο πάγκο. Απλώνω την πετσέτα στα πόδια και τοποθετώ τα τρία μπολ από το μεγαλύτερο στο μικρότερο. Λέμε την προσευχή. Η κατσαρόλα περνά από όλους. Γεμίζουμε τα τρία μπολ. Ανακαλύπτω ότι πρέπει να φάω με chopsticks για πρώτη φορά. Αν και μάλλον θα υπάρχει πιρούνι, αν ζητήσω, αρνούμαι να διαφοροποιηθώ από την ομάδα. Βλέπω τους διπλανούς μου που με άνεση τρώνε το ρύζι και μαθαίνω από αυτούς, όπως τα μικρά κοιτάζουν τη μάνα-γάτα. Με κάπως κωμικά αποτελέσματα στην αρχή, αλλά κάπως στρώνω στην πορεία.
Ξέχασε ό,τι ξέρεις για το φαγητό. Το φαγητό δεν είναι απόλαυση. Είναι αναγκαίο για να συνεχίσεις την πορεία σου μέσα στον διαλογισμό. Το φαγητό δεν είναι κουβέντα. Τρώμε αμίλητοι και μόνο ο ήχος της προσευχής διακόπτει τη σιωπή. Το φαγητό είναι ταχύτητα. Δεν είμαστε εδώ για να αράξουμε αλλά πρέπει να τελειώσουμε στον χρόνο που τελειώνει ο δάσκαλος.
Μπροστά υπάρχει μια μικρή ξύλινη πιατέλα όπου όλοι αφήνουν κάτι λίγο από το φαγητό τους. Είναι μια προσφορά για τον Βούδα.
Στις 8 το βράδυ του Σαββάτου είναι η πιο δύσκολη ώρα για εμένα. Νομίζω ότι θα τα παρατήσω, αν και έχω αρχίσει να συγκεντρώνομαι πια στις ανάσες. Το καταλαβαίνω όταν σηκώνομαι πια με δυσκολία για το δεκάλεπτο κυκλικό περπάτημα. Όμως σηκώνομαι. «Το καλύτερο είναι να μην περιμένεις το παραμικρό από το Ζαζέν» – σκέφτομαι αυτήν τη φράση που είχα διαβάσει πριν μέρες. Είναι μια σκέψη που με βοηθά να συνεχίσω. Δεν περιμένω τίποτα. Δεν χρειάζεται να αποδείξω τίποτα.
Όπως στη γιόγκα με είχε βοηθήσει όταν είχα ξεκινήσει αυτό που είχε πει ένας γκουρού σε ένα βίντεο: «Μακάριοι οι δύσκαμπτοι». Εξηγώντας αργότερα ότι όσο πιο δύσκολα σου έρχονται τα πράγματα στη γιόγκα τόσο μεγαλύτερα τα αποτελέσματα για εσένα. Καταλήγοντας στον χρυσό κανόνα που δεν ισχύει μόνο για τη γιόγκα και το Ζαζέν αλλά για ό,τι θα ήθελες να γίνεις καλύτερος σε αυτό: «Practice, practice, practice»
Οι ομιλίες του Shokan Osho
Στην ομιλία του Σαββάτου ο Shokan Osho θα πει μια ιστορία. Σε ένα μοναστήρι δυο αντίπαλες πτέρυγες διεκδικούν μια γάτα. Δεν μπορούν να αποφασίσουν μεταξύ τους που ανήκει η γάτα. Ένας δάσκαλος στέκεται με τη γάτα ανάμεσα στις δυο πτέρυγες και αποφασίζει να δώσει τη λύση. Τους λέει να αποφασίσουν σε ποιον ανήκει γιατί αλλιώς θα κόψει τη γάτα σε δυο κομμάτια. Το νόημα πίσω από την ιστορία είναι ένα σχόλιο για την ιδιοκτησία. Η γάτα δεν ανήκει σε κανέναν. Η γάτα είναι ελεύθερη να περιφέρεται όπου θέλει. Όπως και ο άνθρωπος. Ανήκει μόνο στον εαυτό του.
Την Κυριακή, λίγο πριν ολοκληρωθεί το πρόγραμμα, ο δάσκαλος θα δεχτεί ερωτήσεις από εμάς. Είμαστε ελεύθεροι να τον ρωτήσουμε ό,τι θέλουμε. Είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα μέρη του σεμιναρίου.
Μια γυναίκα από την ομάδα τον ρωτά για το εάν πρέπει να διαδώσουμε και σε άλλους τον Βουδισμό. Μάλλον είναι η ίδια βουδίστρια. Ο δάσκαλος της λέει πως όχι. Ο Βουδισμός δεν θέλει να επεκταθεί, δεν θέλει να κατακτήσει έδαφος, δεν θέλει να προσηλυτίσει κανέναν. Ό,τι κάνει ο καθένας το κάνει για τον εαυτό του.
Αργότερα σε μια ερώτηση σχετικά με μια δύσκολη απόφαση που πρέπει να πάρει κάποιος από την ομάδα, μιλά για τον τρόπο που σε παραλύει η υπερβολική σκέψη. «Καλύτερα από το να μην πάρεις καμία απόφαση να πάρεις τη λάθος» λέει.
Ενώ όταν τον ρωτάνε για ποιοn λόγο οι βουδιστές δεν σέβονται τα φυτά και τα τρώνε αναρωτιέται: «Και τι θα έλεγες να φάνε;» σκορπώντας το γέλιο στην αίθουσα, ολοκληρώνοντας την απάντηση με το παράδειγμα της Αλάσκας, όπου οι άνθρωποι αναγκάζονται να τρώνε ζώα γιατί κάτι πρέπει να φάνε για να επιβιώσουν, επειδή αυτό επιβάλλουν οι συνθήκες.
Όλα αυτά που λέει μου φαίνονται λογικά. Ίσως να σκεφτούν μερικοί ότι θυμίζουν τα λόγια του τα σεμινάρια life coaching. Καμία σχέση! Οι απαντήσεις του προέρχονται μέσα από μια βαθιά φιλοσοφημένη στάση για την ζωή. Την έχω ήδη ανακαλύψει μέρες πριν, όταν είχα διαβάσει μια συνέντευξή του στο Ίντερνετ.
Τον είχαν ρωτήσει τι θα έλεγε στους ανθρώπους που γεννιούνται με κάποιο είδος αναπηρίας ή με κάποιο πρόβλημα υγείας και η ζωή τους ξεκινά με αυτό το δεδομένο. «Η ζωή είναι ένα δώρο. Όταν σου χαρίζουν ένα άλογο δεν το κοιτάς στα δόντια. Μας γέννησαν. Δεν γεννηθήκαμε από μόνοι μας. Είναι ευκολότερο να αποδεχθούμε αυτό που είμαστε και τις ζωές μας», καταλήγοντας ότι πίσω από αυτά δεν κρύβεται κάποιο νόημα. Ο θάνατος είναι κοινός προορισμός μας και δεν υπάρχει απάντηση στο ερώτημα γιατί κάποιος πεθαίνει από ένα κρυολόγημα στα 93 και άλλος πεθαίνει πριν καν προλάβει να ζήσει τη ζωή του.
Τον παρατηρώ καθώς μιλά για τη σχέση δασκάλου και μαθητή στιγμιαία να συγκινείται. Η συγκίνηση δεν φαίνεται στα μάτια αλλά στο κόμπιασμα κατά την διάρκεια της ομιλίας του. Ενώ όταν ψάχνει μια πληροφορία από το παρελθόν κλείνει τα μάτια και σκέφτεται λες και το μυαλό του είναι μια τεράστια βιβλιοθήκη που αναζητά στα τακτοποιημένα ράφια της την κατάλληλη πληροφορία.
Τον ρωτάνε εάν κάποια στιγμή έχει μετανιώσει για την ενασχόληση του με το Sesshin και τον διαλογισμό και η απάντηση είναι αρνητική. Ενώ μια άλλη ενδιαφέρουσα ερώτηση είναι αυτή για τη σχέση των γυναικών μέσα στο Ζεν. «Ακούγονται συνεχώς οι άντρες δάσκαλοι στον Βουδισμό. Ο ρόλος των γυναικών είναι υποβαθμισμένος. Για ποιον λόγο δεν υπήρξαν γυναίκες σε αυτό τον ρόλο; Γιατί ο Βούδας δεν έδωσε βήμα στις γυναίκες;» ρωτάει μια γυναίκα από την ομάδα.
Ο Shokan Osho της λέει ότι έχει δίκιο. Όμως πίσω από αυτήν τη στάση του Βούδα κρύβεται μια ιστορία επιβίωσης. Οι βραχμάνοι θεωρούσαν τη γυναίκα κατώτερη από τον άντρα. Εάν ο Βούδας εξέφραζε τις απόψεις του για τις γυναίκες εκείνη την εποχή θα τον έσφαζαν. Όμως προσπάθησε, δίνοντας βήμα και σημαντικό ρόλο στις γυναίκες μέσα στα μοναστήρια, δείχνοντας με αυτό τον τρόπο ότι μόνο κατώτερες δεν τις θεωρεί. «Η πατριαρχία ήταν και είναι ισχυρή» κατέληξε.
Κυριακή ξημερώματα - Κυριακή μεσημέρι
Έχω κοιμηθεί μόνο 4 ώρες. Πρέπει να βρίσκομαι στις πέντε παρά είκοσι το πρωί στον χώρο. Περπατώ στην άδεια Λένορμαν. Αυτοκίνητο ούτε για δείγμα. Μόνο ένας ποδηλάτης που φαίνεται να κάνει προπόνηση. Και μετά άλλο ένα ποδήλατο με μια στοίβα τελάρα δεμένα πίσω του. Όλα μοιάζουν και είναι Ζεν για λίγο, στην Αθήνα που δεν είναι το ιδανικό μέρος για διαλογισμό γι’ αυτό αποτελεί και πρόκληση, όπως μας είπε ο δάσκαλός μας πριν λίγες ώρες.
Στις πέντε το πρωί ξεκινά το τελευταίο μέρος Sesshin που θα κρατήσει μέχρι τις τέσσερις το μεσημέρι. Το πέντε με επτά το πρωί είναι η δυσκολότερη ώρα για εμένα. Τα πόδια έχουν συνηθίσει αλλά τα μάτια κλείνουν. Για να κρατηθώ ξύπνιος και να μην σωριαστώ στο πάτωμα κάνω Ζαζέν με τα μάτια ανοιχτά. Η αϋπνία σε συνδυασμό με την κούραση κάνει το πάτωμα να μοιάζει με μια πράσινη θάλασσα που θέλω να βουτήξω το κεφάλι μου μέσα της. Όμως κρατάω και το χτύπημα του δασκάλου με ξύλο στην πλάτη μου μετά από λίγο είναι αναζωογονητικό.
Τρώμε πρωινό. Φρούτα και ξηρούς καπνούς και φυσικά ρύζι. Ρύζι και τσάι είναι το καύσιμο του Ζεν.
Μετά τις 9 ξυπνάω εντελώς. Συνεχίζω απτόητος μέχρι το μεσημέρι. Δεν είναι ότι δεν αισθάνομαι καθόλου πόνο αλλά πια τον έχω συνηθίσει. Για μερικά λεπτά όταν επικεντρώνομαι στις ανάσες με μηδέν σκέψεις έχω αρχίσει και το απολαμβάνω.
Καθώς επιστρέφω περπατώντας το μεσημέρι σπίτι σκέφτομαι ότι τα κατάφερα. Και μετά διώχνω αμέσως τη σκέψη γιατί είναι λάθος να προσπαθείς να αποδείξεις στον εαυτό σου ότι κατάφερες το παραμικρό μέσα στη Ζεν φιλοσοφία. Περπατώ στη γεμάτη πια αυτοκίνητα Λένορμαν και σκέφτομαι ότι όλη αυτή η ελευθερία του Βουδισμού, η πειθαρχία, η ανάληψη προσωπικής ευθύνης για την κάθε σου πράξη, η χαλαρότητα με την οποία αφήνουν τη ζωή να ρέει οι Ζεν μοναχοί, η αγάπη για κάθε ζωντανό οργανισμό, η ταπεινότητα, η απουσία θυμού, ακόμα και ο πόνος της προσπάθειας έχουν κινήσει το ενδιαφέρον μου.
Σε τέτοιο σημείο που αναρωτιέμαι εάν θα μπορούσα να ασπαστώ ολοκληρωτικά τον Βουδισμό. Και μόνο ο καπνός που βγαίνει από μια ψησταριά, όταν περνάω από μπροστά της, όπως η βοήθεια από το κοινό που παίρνουν οι παίκτες τηλεοπτικών παιχνιδιών όταν δεν είναι σίγουροι, μου δίνουν την σωστή απάντηση: Όχι. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν βρίσκω ενδιαφέρουσα τη φιλοσοφία του.
σχόλια