«Ελλάδα, ο αμνός της θυσίας», είναι ο τίτλος νέου άρθρου του νομπελίστα οικονομολόγου Τζόζεφ Στίγκλιτς στους New York Times, στο οποίο επισημαίνει μεταξύ άλλων ότι το νέο μνημόνιο δεν βγάζει νόημα, για καμία από τις εμπλεκόμενες πλευρές.
«Παρακολουθώ την ελληνική τραγωδία στενά για πέντε χρόνια, ασχολούμενος με όλες τις πλευρές. Έχοντας περάσει την τελευταία εβδομάδα στην Αθήνα, μιλώντας σε απλούς πολίτες, νέους και ηλικιωμένους, καθώς και σε σημερινούς ή πρώην αξιωματούχους, κατέληξα στην άποψη ότι πρόκειται για κάτι που αφορά πολύ περισσότερα από απλώς την Ελλάδα και το ευρώ.
»Μερικοί από τους βασικούς νόμους που απαιτούνται από την τρόικα αφορούν τους φόρους και τις δαπάνες, αλλά και την ισορροπία ανάμεσα στα δύο, και κάποιοι αφορούν τους κανόνες και τους κανονισμούς που επηρεάζουν συγκεκριμένες αγορές. Αυτό που προκαλεί εντύπωση σχετικά με το νέο πρόγραμμα (που αποκαλείται το τρίτο μνημόνιο) είναι πως και στα δύο θέματα δεν βγάζει νόημα, ούτε για την Ελλάδα, ούτε για τους πιστωτές της», επισημαίνει το άρθρο.
«Πιστεύω ακράδαντα ότι οι πολιτικές που επιβάλλονται δεν θα λειτουργήσουν, ότι θα έχουν ως αποτέλεσμα ύφεση χωρίς τέλος, μη αποδεκτά επίπεδα ανεργίας και συνεχώς αυξανόμενη ανισότητα.»
«Διαβάζοντας τις λεπτομέρειες, είχα την αίσθηση του déjà vu. Ως επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας στα τέλη της δεκαετίας του '90, είδα από πρώτο χέρι στην ανατολική Ασία τις καταστροφικές συνέπειες των προγραμμάτων που επιβλήθηκαν στις χώρες που είχαν στραφεί προς το ΔΝΤ για βοήθεια. Ήταν το αποτέλεσμα όχι μόνο της λιτότητας, αλλά και των λεγόμενων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, όπου πολύ συχνά το ΔΝΤ παραπλανούνταν ώστε να επιβάλει απαιτήσεις που ευνοούσαν ένα ειδικό ενδιαφέρον σε σχέση με άλλα. Υπήρχαν εκατοντάδες όροι, κάποιοι μεγάλοι, άλλοι μικροί, πολλοί άσχετοι, κάποιοι καλοί, κάποιοι ξεκάθαρα λάθος και οι περισσότεροι δεν προέβλεπαν τις μεγάλες αλλαγές που πραγματικά απαιτούνταν», τονίζει ο Στίγκλιτς.
Ο ίδιος τονίζει ότι τα προγράμματα του ΔΝΤ είχαν αποτύχει, τόσο πριν όσο και μετά από την κρίση στην Ανατολική Ασία, και εκείνες στην Αφρική και τη Λατινική Αμερική, και δηλώνει πως εξεπλάγη όταν η Ευρώπη, ξεκινώντας πριν από μισή δεκαετία, άρχισε να επιβάλει το ίδιο άκαμπτο και αναποτελεσματικό πρόγραμμα, ως δικό της.
«Είτε εφαρμοστεί σωστά, είτε όχι, το πρόγραμμα θα οδηγήσει σε μη βιώσιμα επίπεδα χρέους, όπως έκανε μία παρόμοια προσέγγιση στην Αργεντινή», εκτιμά ο οικονομολόγος. «Οι μακροοικονομικές πολιτικές που απαιτούνται από την τρόικα θα οδηγήσουν σε βαθύτερη ύφεση την Ελλάδα. Και για αυτό η διευθύντρια του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ είπε ότι πρέπει να υπάρξει αυτό που κατ 'ευφημισμό ονομάζεται αναδιάρθρωση χρέους -που με τον ένα ή άλλο τρόπο είναι η απομείωση ενός σημαντικού μέρους του χρέους. Το πρόγραμμα της τρόικα είναι έτσι ασυνάρτητο: Οι Γερμανοί λένε ότι δεν θα υπάρξει διαγραφή χρέους και ότι το ΔΝΤ πρέπει να είναι μέρος του προγράμματος. Όμως το ΔΝΤ δεν μπορεί να συμμετάσχει σε ένα πρόγραμμα στο οποίο τα επίπεδα του χρέους είναι μη βιώσιμα, και τα χρέη της Ελλάδας είναι μη βιώσιμα».
«Η λιτότητα ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την τρέχουσα ύφεση στην Ελλάδα. [...] Όμως αυτό το νέο πρόγραμμα αυξάνει την πίεση ακόμη περισσότερο: στόχος πρωτογενούς πλεονάσματος 3,5% έως το 2018 (από περίπου 1% αυτό το έτος). Αν οι στόχοι δεν επιτευχθούν, όπως είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα γίνει εξαιτίας του σχεδιασμού του ίδιου προγράμματος, επιπλέον δόσεις λιτότητας θα έρθουν αυτόματα. Είναι ένας ενσωματωμένος αποσταθεροποιητής. Το υψηλό ποσοστό ανεργίας θα οδηγήσει προς τα κάτω τους μισθούς, αλλά η τρόικα δεν φαίνεται ικανοποιημένη από τον ρυθμό πτώσης του βιοτικού επιπέδου των Ελλήνων. Το τρίτο μνημόνιο απαιτεί επίσης την εκσυγχρονισμό των συλλογικών διαπραγματεύσεων, πράγμα που σημαίνει αποδυνάμωση των σωματείων με την αντικατάσταση τη διαπραγμάτευση σε επίπεδο κλάδου.
»Τίποτα από όλα αυτά δεν βγάζει νόημα, ούτε από την πλευρά των δανειστών. Είναι σαν μία φυλακή οφειλετών του 19ου αιώνα. Όπως οι φυλακισμένοι οφειλέτες δεν μπορούν να βγάλουν εισόδημα για να αποπληρώσουν, η επιδεινούμενη ύφεση στην Ελλάδα θα την κάνει ολοένα και λιγότερο ικανή να ξεπληρώσει», υπογραμμίζει, μεταξύ άλλων, ο Στίγλιτς.
Προσθέτει ότι οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις χρειάζονται, αλλά πολλές από αυτές που απαιτούνται έχουν λίγη σχέση με την αντιμετώπιση των πραγματικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η Ελλάδα. Η λογική πίσω από πολλές μεταρρυθμίσεις-κλειδιά δεν έχει εξηγηθεί καλά, ούτε στον ελληνικό λαό ούτε στους οικονομολόγους που προσπαθούν να τις κατανοήσουν. Εξαιτίας αυτής της απουσίας εξήγησης, υπάρχει μία διαδεδομένη πεποίθηση στην Ελλάδα ότι συγκεκριμένα συμφέροντα, εντός και εκτός χώρας, χρησιμοποιούν την τρόικα για να πάρουν αυτό που δεν θα μπορούσαν να πάρουν με πιο δημοκρατικές διαδικασίες.
«Ένα υποκείμενο πρόβλημα στην Ελλάδα, τόσο στην οικονομία όσο και στην πολιτική, είναι ο ρόλος μίας ομάδας πλουσίων που ελέγχουν τομείς-κλειδιά, ανάμεσά τους οι τράπεζες και τα ΜΜΕ, που αναφέρονται συλλογικά ως οι Έλληνες ολιγάρχες. Είναι εκείνοι που αντιστάθηκαν στις αλλαγές τις οποίες προσπάθησε να εισάγει ο Γιώργος Παπανδρέου για να αυξήσει τη διαφάνεια και να πιέσει για μεγαλύτερη συμμόρφωση με μία πιο προοδευτική φορολογική δομή. Οι σημαντικές μεταρρυθμίσεις, που θα περιορίσουν τους Έλληνες ολιγάρχες έμειναν σε μεγάλο βαθμό εκτός ατζέντας -δεν αποτελεί έκπληξη από τη στιγμή που η τρόικα κατά καιρούς στο παρελθόν φαινόταν να είναι με το μέρος τους».
Το άρθρο συνεχίζει αναφέροντας πως συνήθως το ΔΝΤ προειδοποιεί για τους κινδύνους της υψηλής φορολογίας, όμως στην Ελλάδα η τρόικα επιμένει σε υψηλούς συντελεστές φόρου ακόμη και για πολύ χαμηλά εισοδήματα. «Όλες οι πρόσφατες ελληνικές κυβερνήσεις έχουν αναγνωρίσει τη σημασία της αύξησης των φορολογικών εσόδων, όμως η λανθασμένη φορολογική πολιτική μπορεί να βοηθήσει στην καταστροφή μίας οικονομίας».
«Πιστεύω ακράδαντα ότι οι πολιτικές που επιβάλλονται δεν θα λειτουργήσουν, ότι θα έχουν ως αποτέλεσμα ύφεση χωρίς τέλος, μη αποδεκτά επίπεδα ανεργίας και συνεχώς αυξανόμενη ανισότητα. Αλλά πιστεύω επίσης ακράδαντα στις δημοκρατικές διαδικασίες -ότι ο τρόπος για να επιτευχθεί όποι πλαίσιο πιστεύει κάποιος ότι είναι καλό για την οικονομία, είναι μέσω της πειθούς και όχι του καταναγκασμού. Η δύναμη των ιδεών είναι τόσο πολύ ενάντια σε αυτό που επιβάλλεται και απαιτείται από την Ελλάδα», σημειώνει ο Στίγκλιτς.
«Προς το παρόν η ελληνική κυβέρνηση έχει υποχωρήσει. Ίσως, καθώς η χαμένη πενταετία γίνεται χαμένη δεκαετία, καθώς οι πολιτικές γίνονται πιο άσχημες και αυξάνονται τα στοιχεία που δείχνουν ότι αυτές οι πολιτικές έχουν αποτύχει, η τρόικα να έρθει στα λογικά της. Η Ελλάδα χρειάζεται αναδιάρθρωση χρέους, καλύτερες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και πιο λογικούς στόχους πρωτογενούς πλεονάσματος. Το πιο πιθανό όμως είναι ότι η τρόικα θα κάνει ότι και τα προηγούμενα πέντε χρόνια: θα κατηγορήσει το θύμα», καταλήγει το άρθρο.
