Αν κάτι μας έμαθαν τα χρόνια της κρίσης, είναι ότι τίποτα δεν θεωρείται απίθανο. «Εμείς, παραδοσιακά, δεν πηγαίνουμε στις παρελάσεις. Ο κόσμος μας δεν έχει αυτή την κουλτούρα» είχε πει σε παλαιότερη συνέντευξή του σε τηλεοπτικό σταθμό ο νυν πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας. Ποιος θα μπορούσε, βέβαια, να προβλέψει ότι η «πρώτη φορά Αριστερά» θα ντυνόταν στα χακί, όπως συνέβη την περασμένη εβδομάδα με αφορμή την άσκηση «Παρμενίων»; Υπάρχει κανείς που θα μπορούσε να φανταστεί τον κιτς εορτασμό της 2.495ης επετείου από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας ή τον αντίστοιχου κάλλους εορτασμό της 25ης Μαρτίου, με τα γνωστά εμβατήρια και τα δημοτικά γλέντια; Παράλληλα, όπως έγινε γνωστό, γεύμα τρίωρης διάρκειας παρέθεσε ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος, Ιερώνυμος, στον πρωθυπουργό, κατά το οποίο συναποφασίστηκε ότι «όλα τα ζητήματα που ανακύπτουν θα επιλύονται με συναίνεση και διάλογο», τοποθετώντας με αυτό τον τρόπο στο αρχείο παλαιότερες θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ. Αναμφίβολα, το παραπάνω «ιδεολογικό συνονθύλευμα» προκαλεί πολλά ερωτήματα για το χθες και το σήμερα των κομμάτων. Ο επικείμενος εορτασμός της 28ης Οκτωβρίου τα ενισχύει ακόμη περισσότερο και γι' αυτούς τους λόγους αναζητήσαμε απαντήσεις από την καθηγήτρια Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του Πάντειου Πανεπιστημίου, Χριστίνα Κουλούρη.
Είναι οι παρελάσεις ένα εθνικιστικό κατάλοιπο και τι ωφελεί σήμερα η ύπαρξή τους, ειδικά της μαθητικής παρέλασης;
«Μήπως, τελικά, το μόνο "άβατο" της Αριστεράς μέχρι σήμερα είναι ο στρατός και η Εκκλησία;» τη ρωτώ. «Οι έννοιες "Δεξιά" και "Αριστερά" δεν είναι σταθερές, ούτε παραπέμπουν αυτονόητα σε συγκεκριμένες ηθικές αξίες. Έχει, λοιπόν, σημασία να κατανοήσουμε την ιστορική ανάγκη της Αριστεράς που διώχθηκε από το μετεμφυλιακό κράτος ως προδοτική και αντεθνική να (απο)δείξει ότι αγαπά την πατρίδα. Μια όψη αυτής της στάσης είναι και η υπεράσπιση του εθνικού νομίσματος από μια μερίδα της Αριστεράς. Σε σχέση με την Εκκλησία, στην Ελλάδα έχει δημιουργηθεί μια ιδιότυπη κατάσταση από την οποία δεν μπορεί να ξεφύγει, όπως φαίνεται, κανένας πολιτικός. Κατά τη γνώμη μου, όμως, οι σχέσεις με την Εκκλησία δεν θα έπρεπε να είναι ιδεολογικά φορτισμένες, ούτε να στιγματίζεται όποιος διαφωνεί με την ταύτιση θρησκείας και έθνους. Αντίθετα, η χριστιανική θρησκεία έχει μια οικουμενικότητα, η οποία δεν θα έπρεπε να της επιτρέπει να ταυτίζεται προνομιακά με ένα μόνο έθνος» τονίζει.
Γιατί είμαστε η μόνη χώρα που γιορτάζει την έναρξη και όχι τη λήξη του πολέμου; «Στη χώρα μας, η μνήμη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου έχει επικαθοριστεί από τον εμφύλιο πόλεμο που ακολούθησε και που είχε ως συνέπεια τον διχασμό της ελληνικής κοινωνίας σχετικά με την ερμηνεία του εθνικού παρελθόντος. Τα γεγονότα που συνδέονται με την 28η Οκτωβρίου 1940 παρουσιάστηκαν και ερμηνεύτηκαν με διαφορετικούς τρόπους από τις επιμέρους πολιτικές και κοινωνικές ομάδες, ενώ οι εκάστοτε εορτασμοί της επετείου εξυπηρέτησαν την επίσημη εκδοχή της ιστορίας. Αφετέρου, υπό μία έννοια ο πόλεμος ξεκίνησε, αλλά δεν τελείωσε. Παρόλο που η Αθήνα απελευθερώθηκε ήδη τον Οκτώβριο 1944, τα γεγονότα που ακολούθησαν δεν επέτρεψαν στους Έλληνες να συνεορτάσουν το "επίσημο" τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου τον Μάιο 1945. Δεν είναι ίσως τυχαίο ότι φέτος, για πρώτη φορά, οργανώθηκαν τόσες εκδηλώσεις για το τέλος του πολέμου, δηλαδή την απελευθέρωση της πρωτεύουσας. Τέλος, αξίζει να επισημάνουμε μια επιπλέον παράμετρο: ο εορτασμός της έναρξης του πολέμου δίνει έμφαση στην ικανότητα του ελληνικού λαού να αντιστέκεται, μια ιδέα που έχει γνωρίσει αξιοθαύμαστη αποδοχή πέρα από τις πολιτικές διαφορές και διαιρέσεις. Λόγω και της νίκης της Ελλάδας στον ελληνο-ιταλικό πόλεμο, η άποψη για τον "αντιστασιακό χαρακτήρα" των Ελλήνων απέκτησε μεγάλη διάρκεια και συνδυάστηκε και με την εξέγερση του 1821. Άλλωστε, και την 25η Μαρτίου γιορτάζουμε την έναρξη της εξέγερσης και όχι το τέλος της, που οριοθετήθηκε με τη δημιουργία του ελληνικού κράτους» υποστηρίζει η κ. Κουλούρη.
Έως πότε θα μας συντηρούν ως λαό τα «περασμένα μεγαλεία» και ποιοι είναι οι ήρωες του σήμερα;
Είναι οι παρελάσεις ένα εθνικιστικό κατάλοιπο και τι ωφελεί σήμερα η ύπαρξή τους, ειδικά της μαθητικής παρέλασης; «Οι παρελάσεις προέρχονται από το εθνικιστικό ιστορικό περιβάλλον του Μεσοπολέμου, αλλά σήμερα έχουν αποκτήσει μάλλον μια ρουτίνα, ένα είδος τελετουργικής επανάληψης, που δεν παραπέμπει αυτονόητα σε εθνικισμό. Παραπέμπουν όμως σε αυτό που ο Michael Billig έχει ονομάσει "εθνικισμό της καθημερινότητας" (banal nationalism). Είναι, πάντως, απαραίτητο να διακρίνουμε τη στρατιωτική από τη μαθητική παρέλαση. Στρατιωτικές παρελάσεις υπάρχουν παντού για να τιμήσουν εθνικές επετείους. Η μαθητική παρέλαση, όμως, εκπέμπει λάθος παιδαγωγικά μηνύματα, συνδέοντας μια εθνική επέτειο με μιλιταριστικές αξίες. Θα ήταν προτιμότερο να βαθαίναμε τη γνώση των παιδιών για τα ιστορικά γεγονότα με αφορμή τις επετείους, παρά να τα βάζουμε να παρελαύνουν με ένδυμα πρωινάδικου, συντηρώντας την άγνοια των νέων γενιών για το παρελθόν τους» επισημαίνει.
Έως πότε θα μας συντηρούν ως λαό τα «περασμένα μεγαλεία» και ποιοι είναι οι ήρωες του σήμερα; «Η ανάγκη να θυμόμαστε περασμένα μεγαλεία γίνεται πιο έντονη όταν δεν υπάρχει ένα παρόν για το οποίο να είμαστε περήφανοι. Ανατρέχουμε, λοιπόν, σε παλιές δόξες και παλιούς ήρωες για παρηγοριά. Είναι χαρακτηριστική η διαφορά με ένα από τα ισχυρότερα σήμερα έθνη –ίσως και το ισχυρότερο–, την Αμερική, που δεν αντλεί δύναμη και δόξα από το παρελθόν, όπως μονίμως κάνουμε εμείς. Οι ήρωες του σήμερα είναι εφήμεροι και ο ηρωισμός δεν μπορεί να οριστεί με παραδοσιακές κατηγορίες. Εξάλλου, θα ήταν καλύτερα να μη χρειαζόμαστε ήρωες, ή τουλάχιστον να μη νομίζουμε ότι χρειαζόμαστε» καταλήγει.
