Επί δικτατορίας κυκλοφορούσαν δεκάδες περιοδικά, όλων των τύπων και όλων των ειδών. Άλλα βραχύβια, και άλλα… αιώνια, αφού τυπώνονται ακόμη! Ένα τέτοιο είναι το «Ήχος & Hi-Fi», που εκδόθηκε για πρώτη φορά τον Απρίλιο του 1973 και συνεχίζει να κυκλοφορεί 42 χρόνια αργότερα!
Στην επταετία υπήρξαν, φυσικά, δεκάδες mainstream περιοδικά («Επίκαιρα», «Φαντάζιο», «Ψυχαγωγία», «TV News»…), άλλα που κυκλοφόρησαν, για προφανείς πολιτικούς λόγους, για ελάχιστο διάστημα (όπως το «Αντί» π.χ.), άλλα που υμνούσαν/υποστήριζαν το καθεστώς («Η Νέα Ελλάς της 21ης Απριλίου», «Θέσεις και Ιδέαι»…) και άλλα που ήταν απλώς παράνομα και μοιράζονταν χέρι με χέρι (όπως π.χ. η «Κομμουνιστική Επιθεώρηση», που τότε ανήκε στο ΚΚΕ Εσωτερικού).
Εδώ, θα γίνει λόγος για μερικά… διαφορετικά περιοδικά. Έντυπα που επέλεξαν να παρουσιάσουν έναν ξεχωριστό λόγο σε σχέση με την Τέχνη, την πολιτική, τα γράμματα κ.λπ. Μερικά υπήρξαν θνησιγενή, αλλά είχαν κάπως μακρότερη πορεία. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, για ορισμένα, πολιτικής φύσεως έντυπα, οφείλει κανείς να καταδείξει το θάρρος των εκδοτών τους, καθότι –ακόμη και αν είχε καταργηθεί από το φθινόπωρο του ’69 η προληπτική λογοκρισία– χρειάζονταν… ούμπαλα, για να τυπώσεις το 1972 συνέντευξη μελών των Tupamaros (στον Alain Labrousse), σχετική με την ένοπλη πάλη!
1.
ΛΩΤΟΣ #3
Χριστούγεννα 1968
Παράξενο, λογοτεχνικό σε πρώτη φάση, περιοδικό. Στα αρχικά τεύχη δεν υπάρχει εκδοτική ομάδα (αν και πίσω απ’ αυτό βρισκόταν ο γνωστός εικαστικός κ.λπ. Κωστής Τριανταφύλλου). Επίσης δεν δημοσιεύονται «προσωπικά» κείμενα, παρά μόνον συνεργασίες. Η λογοκρισία το 1968 είναι ακόμη σκληρή, κι έτσι το όποιο πνεύμα αντίστασης μεταφέρεται απλώς από τα ονόματα (Νίκος Εγγονόπουλος, Άλκης Θρύλος, Σπύρος Βασιλείου, Χρήστος Καρράς κ.λπ.).
Στο τεύχος 3 υπάρχει συνέντευξη με την Άλκη Θρύλο. Από τις πέντε ερωτήσεις που τίθενται η γνωστή κριτικός απαντά στις δύο… Η πρώτη αναπάντητη ερώτηση ήταν η εξής: «Πώς είδατε την πνευματική ζωή στο χρόνο που πέρασε;»…
Μετά το φθινόπωρο του ’69 το περιοδικό είναι πιο ελεύθερο, βγαίνει με εξώφυλλο Marcuse, αλλά κλείνει στο τέλος του ’71, όταν ως εκδότης του εμφανίζεται ο Σέργιος Τράμπας. Σ’ αυτό το τελευταίο (μάλλον) τεύχος του (το #2-3 της Β Περιόδου) διαβάζει κανείς το απίστευτο αντιπολεμικό κείμενο του Philip Roth «Φανταστική συνομιλία ενός καλού αμερικανού πολίτη με τον Πρόεδρο Νίξον».
2.
ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ #3
Νοέμβριος 69
Μηνιαίο Κινηματογραφικό Περιοδικό
Το κορυφαίο κινηματογραφικό περιοδικό της περιόδου, κι ένα από τα δυο-τρία σημαντικότερα (κινηματογραφικά) που τυπώθηκαν ποτέ στην Ελλάδα. Τον Σεπτέμβριο του ’69 βγαίνει το πρώτο τεύχος με υπεύθυνο τον Βαγγέλη Τρικεριώτη, διευθυντή σύνταξης τον Βασίλη Ραφαηλίδη, συντακτική ομάδα αποτελούμενη εκ των Θόδωρου Αγγελόπουλου, Γιώργου Κόρρα, Τώνη Λυκουρέση, Λάκη Παπαστάθη, Κώστα Σφήκα κ.ά. και με… οργανωτές τους Παντελή Βούλγαρη, Φανή Πετραλιά, Τάκη Χατζόπουλο κ.ά.
Με έξοχα κείμενα πρωτότυπα και μεταφρασμένα (κυρίως από τα γαλλικά και αγγλοσαξονικά ανάλογα περιοδικά), ο «Σύγχρονος Κινηματογράφος» δίδαξε κινηματογράφο και διδάσκει ακόμη… σε όποιον βρει και ξεφυλλίσει οποιοδήποτε τεύχος του. Μνημειακό το εξώφυλλο του τεύχους 3, με τους Ανέστη Βλάχο και Γιώργο Καλατζή ν’ ανοίγουν το χρηματοκιβώτιο του (αφεντικού) Δήμου Σταρένιου από τη «Ληστεία στην Αθήνα» του Βαγγέλη Σερντάρη.
Το περιοδικό πήγε σίγουρα μέχρι τέλη ’72 (τριπλό τεύχος 24-26), για να ξαναβγεί επί Μεταπολίτευσης πια ως «Σύγχρονος Κινηματογράφος ’74», «Σύγχρονος Κινηματογράφος ’75» κ.λπ.
3.
ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΕΣ #9
Δεκέμβριος 70
Επιθεώρηση Τέχνης και Πνευματικού Προβληματισμού
Ένα ελαφρώς mainstream, αλλά εξαιρετικό περιοδικό Τέχνης υπήρξαν οι Δημιουργίες του Κώστα Στολίγκα. Νομίζω πως έχουμε να κάνουμε με το πιο ενδιαφέρον σχετικό έντυπο που βγήκε επί δικτατορίας, επειδή κάλυπτε όλα τα πεδία (μουσική, κινηματογράφος, θέατρο, εικαστικά, αρχιτεκτονική, λαϊκή Τέχνη κ.ά.), εκφράζοντας συχνά ουσιαστικό-προοδευτικό λόγο. Πολύ καλή εκτύπωση, δέσιμο με ράχη, ωραιότατες φωτογραφίες, και άρθρα που διαβάζονται με ενδιαφέρον ακόμη και σήμερα. Η έκδοση ξεκινά τον Ιανουάριο του ’70 και φθάνει σε δύο περιόδους τουλάχιστον μέχρι το καλοκαίρι του ’72.
Στο τεύχος 9 η σύνταξη τα χώνει στον Δημήτρη Ψαθά, παίρνοντας θέση στο editorial υπέρ της ταινίας «Woodstock», διαβάζουμε συνέντευξη του Jean-Paul Sartre και κείμενο του Herbert Marcuse για την «απελευθέρωση από την κοινωνία της αφθονίας», πληροφορούμαστε για το «θέατρο της σκληρότητας» του Antonin Artaud, για τον underground κινηματογράφο (Kenneth Anger, Jonas Mekas, Andy Warhol, Stan Brakhage, Stan Vanderbeek κ.ά.), για τις αθηναϊκές θεατρικές σκηνές της εποχής και άλλα πολλά.
4.
ΔΙΑΛΟΓΟΣ #4
Χειμώνας 1971
Έκδοση Αμερικανικής Πρεσβείας
Το περιοδικό της Αμερικανικής Πρεσβείας, που το έβλεπαν οι αριστεροί με μισό μάτι. Και όμως σ’ αυτό το λοιδορημένο από μέρος της διανόησης έντυπο μπορούσες να διαβάσεις πολλά κι ενδιαφέροντα, κείμενα μεταφρασμένα από το αντίστοιχο αμερικανικό «Dialogue». Στα πολιτικά/κοινωνικά ζητήματα εκφραζόταν φυσικά ένας συντηρητισμός (αν και ενός κάποιου επιπέδου…), όμως στα της Τέχνης υπήρχε, οπωσδήποτε, μεγαλύτερη ελευθερία.
Στο συγκεκριμένο τεύχος από τον Φεβρουάριο του ’71, ο «Διάλογος» καταπιάνεται με τη μεταπολεμική αμερικανική ποίηση, στο σχετικό κείμενο του RichardKostelanetz, προτείνοντας ποιήματα του Allen Ginsberg (ένα απόσπασμα από τον «Μαγικό Ψαλμό» σε μετάφραση Σπύρου Μεϊμάρη), του Lawrence Ferlinghetti («Αυτός» σε μετάφραση Ιουλίας Ραλλίδη), της Sylvia Plath («Λαίδη Λάζαρος» σε μετάφραση Νανάς Ησαΐα) κ.ά., ενώ, στο ίδιο τεύχος, ο Eric Salzman, στο κείμενό του «Η Επανάσταση στη Μουσική», ξεκινά από τη «βασιλεία της εγγραφής» και την «παρακμή της παρτιτούρας», για να καταλήξει στον John Cage, αλλά και στο δικό του «Verses and Cantos» (a.k.a «Foxes and Hedgehogs», ήτοι «Αλεπούδες και Σκαντζόχοιροι»)… «μια γιγαντιαία σύγκρουση αυτοσχεδιασμού με κολλάζ από ροκ, που ξεχύνεται απ’ όλα τα μεγάφωνα»…
Ο «Διάλογος» θα φθάσει να τυπώνεται μέχρι της αρχές της δεκαετίας του ’90, καθότι μετά την πτώση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» δεν είχε πλέον εκδοτικό νόημα…
5.
ΚΟΥΡΟΣ
Σεπτ.-Δεκ. ’71
Μηνιαία Έκδοση Τέχνης
Το γνωστό και μάλλον… θρυλικό περιοδικό του Λεωνίδα Χρηστάκη, που πρωτοκυκλοφορεί το 1959 και που επανέρχεται, στη δεύτερη πια εποχή του (τον Απρίλη του ’71), με άλλο μακρόστενο σχήμα.
Στο εξώφυλλο του έκτου τεύχους, που κυκλοφορεί τον Δεκέμβρη του 1971, ο… θίασος σκιών συμπληρώνεται με τρεις νέες φιγούρες, εκείνες των Χίτλερ, Γκαίριγκ και Μουσολίνι! Εντός σελίδες για εικαστικά (Αντώνης Απέργης…), για ποιητές (Στρατής Χαβιαράς, Αντώνης Διαμαντής, Νανά Ησαΐα, Μπίλη Βέμη, Νίκος Σπάνιας, Γιώργος Χρονάς…), ένα κείμενο του Δημήτρη Γέρου, πληροφορίες για το Πειραματικό Θέατρο της Μαριέττας Ριάλδη, για την «4η Ελληνική Εβδομάδα Σύγχρονης Μουσικής», την Αρλέτα, τον Δημήτρη Πουλικάκο με τον Εξαδάκτυλο, την ποιητική αντι-ανθολογία του Δημήτρη Ιατρόπουλου και άλλα τινά. Πρόσωπα και καταστάσεις μιας εποχής, στο γνωστό λίγο… «τρέχα-γύρευε» (πείτε το και αναρχικό), αλλά και τόσο ιδιοσυγκρασιακό συνάμα, στήσιμο των περιοδικών του Χρηστάκη (Panderma, Ιδεοδρόμιο κ.λπ.).
Ο Κούρος σ’ αυτή τη μορφή πήγε μέχρι το 1975 (τεύχος 43), όταν τύπωσε την πρώτη ποιητική συλλογή του Γιάννη Βαρβέρη («Εν Φαντασία και Λόγω»).
6.
ΝΕΟΙ ΣΤΟΧΟΙ #6-7
Ιανουάριος 1972
Μηνιαία Έκδοση Οικονομικών και Κοινωνικών Μελετών
Με το βιβλιοπωλείο (Μαυρομιχάλη 1), τις φερώνυμες εκδόσεις, αλλά και με το περιοδικό «Νέοι Στόχοι» καταγράφεται μία βασική όψη της αριστερής (διάβαζε τροτσκιστικής) αντίστασης στα χρόνια της δικτατορίας. Το πρώτο βιβλίο των εκδόσεων του Θύμιου Παπανικολάου ήταν το «Σημειώσεις για την Πολιτιστική Ζωή στο Βιετνάμ» του Peter Weiss (Οκτώβριος ’70), με το περιοδικό να κυκλοφορεί τον Ιούλιο του ’71, προβάλλοντας φυσικά το επαναστατικό κλίμα, έτσι όπως εκείνο μεταφερόταν από το εξωτερικό (γαλλικός Μάης κ.λπ.), μαζί με κείμενα των Μαρξ, Ένγκελς, Λένιν, Τρότσκι, Λούξεμπουργκ, Γκράμσι, Κάστρο, Paul Sweezy, Tariq Ali κ.ά.
Στο συγκεκριμένο τεύχος έχει πολύ ενδιαφέρον το άρθρο «Η σκοταδιστική εκστρατεία ενάντια στο μαρξιστικό βιβλίο», καθώς οι… νοικοκυραίοι που διάβαζαν «Βραδυνή» εξανίσταντο μπροστά στα «κόκκινα» βιβλιοπωλεία. («Ακόμη και εις μικρά βιβλιοπωλεία της πρωτευούσης και εις κεντρικωτάτας θέσεις πωλείται η κομμουνιστική φιλολογία, μεταφρασμένη εις χαμηλάς τιμάς, ώστε αι ερυθραί τοξίναι να είναι προσιταί εις τα ισχνά βαλάντια, και κυρίως εις την σπουδάζουσαν νεότητα, εις την περιοχή της οποίας αλιεύει τους πλέον μαχητικούς οπαδούς»).
Το περιοδικό θα κλείσει ένα χρόνο αργότερα (Ιούλιος ’72) βγάζοντας δέκα τεύχη συνολικά (το ένα ήταν διπλό), ενώ οι εκδόσεις αφού μετονομαστούν σε σκέτο «στόχοι» (έτσι νομίζω – αν κάνω λάθος ας με διορθώσει κάποιος) θα κλείσουν κι αυτές την επόμενη χρονιά (1973).
Ο Παπανικολάου θα τρέξει, το 1980 πια, τις εκδόσεις «Θεωρία», ενώ το 2005 θα εκδώσει το… πατριωτικό/αριστερό «Ρεσάλτο».
7.
ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΘΕΜΑΤΑ #2
Φλεβάρης 1972
Μηνιαία Έκδοση Γενικού Προβληματισμού
Δεν έχω πολλά στοιχεία γι’ αυτό το περιοδικό των εκδόσεων «Διεθνούς Επικαιρότητος», αφού πρέπει να τυπώθηκαν μόλις 3 τεύχη, το πρώτο τρίμηνο του 1972. Όπως στην περίπτωση των «Νέων Στόχων», έτσι κι εδώ εκδόσεις και περιοδικό πήγαιναν παράλληλα. Στη «Διεθνή Επικαιρότητα» είχε τυπωθεί το κλασικό βιβλίο του δομηνικανού πολιτικού κ.λπ. Juan Bosch «Πενταγωνισμός: Ένα υποκατάστατο του ιμπεριαλισμού», βιβλία του πρωτοπόρου σοσιαλιστή Γεωργίου Σκληρού, το «Τις Πταίει;» του Χαρίλαου Τρικούπη, τα «Κείμενα» του Jean Jaurès και άλλα διάφορα.
Στο συγκεκριμένο τεύχος ξεχωρίζει το κείμενο του γνωστού μας βρετανού μαρξιστή Eric Hobsbawm «Το Πολιτικό ξύπνημα της Λατινικής Αμερικής», όπως και η συνέντευξη του Alain Labrousse με μέλη των Tupamaros (του αντάρτικου εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος της Ουρουγουάης στα χρόνια του ’60 και στις αρχές του ’70). Εκείνη την εποχή ή και λίγο αργότερα είχε κυκλοφορήσει και το σχετικό βιβλίο του Labrousse «Οι Τουπαμάρος» από τις εκδόσεις «Μνήμη», που ξαναβγήκε, νομίζω, από τον Γαρμπή (Ελεύθερος Τύπος) πριν λίγα χρόνια.
8.
ΑΝΤΙ #1
Μάιος 72
Μηνιαία Επιθεώρηση
Το ιστορικό και συνάμα θρυλικό πρώτο τεύχος του Αντί –δεν υπήρξε δεύτερο– από τον Μάιο του 1972. Εκδότης-διευθυντής ο Χρήστος Παπουτσάκης φυσικά.
Το περιοδικό προκαλεί σημειολογικά ήδη από το εξώφυλλό του. Η λέξη «αντί», το μαύρο φόντο που σχίζεται από μια άσπρη γραμμή, τα ονόματα των Μίκη Θεοδωράκη και Γ. Α. Μαγκάκη μέσα σε κόκκινο περίγραμμα… Η ύλη ακολουθεί…
Κριτική στο καθεστώς, ήδη από τις πρώτες σελίδες, που σφάζει με το βαμβάκι… Κριτική σε νόμους που αφορούσαν στα εκκλησιαστικά. Άρθρο του Μαγκάκη για την «εσωτερική δομή της δημοκρατίας», προδημοσίευση από το βιβλίο του Μίκη Θεοδωράκη «Μουσική για τις Μάζες», που θα κυκλοφορούσε μέσα στη χρονιά (1972) από τις εκδόσεις Ολκός. Ακόμη, το εξωφρενικό κείμενο του Μποστ «Υπέρ Δικτατορίας», μία καταλυτική σάτιρα που δεν θα άφηνε κανέναν… δικτάτορα ασυγκίνητο, ένα άρθρο του Λευτέρη Παπαδόπουλου για το ελληνικό τραγούδι («Χατζιδάκις, Θεοδωράκης και μετά;»), άρθρο που καίει υπό τον τίτλο «Εκλογές στις Ανώτατες Σχολές / Πότε θα γίνουν;», η επανεμφάνιση του Μιχάλη Κατσαρού στα γράμματα (δυνατό κείμενο του Γιάννη Θεοδωράκη) και άλλα διάφορα.
Στα «άλλα διάφορα» η «Ελληνική Πρωτομαγιά» στην Καισαριανή (κείμενο κάποιου Γ.Θ. – του Γιάννη Θεοδωράκη;) με το πολυβόλο να κοιτάει προς τον τοίχο του Σκοπευτηρίου (μνήμη για τους 200 εκτελεσθέντες του ’44) και από την άλλη το κέντρο «Χάραμα», με τα μπουζούκια τού Τσιτσάνη και του Παπαϊωάννου… (Ποτέ δεν κατάλαβα τι δουλειά είχε το «Χάραμα» δίπλα στον ιερό χώρο του Σκοπευτηρίου).
Και η σταγόνα που θα ξεχείλιζε το ποτήρι και που θα οδηγούσε στο άρον-άρον μάζεμα του εντύπου. Η έκθεση του Διεθνούς Ινστιτούτου Τύπου από τη Ζυρίχη για την ελευθεροτυπία στην Ελλάδα:
«Η συνεχιζόμενη ισχύς του στρατιωτικού νόμου φέρνει τον ελληνικό τύπο σε δυσχερή θέση, με παγίδες σε κάθε γωνιά.(…) Επιβεβαίωση της επαγρυπνήσεως και του ελέγχου της κυβερνήσεως επί του Τύπου αποτελεί η ενέργεια κατά της αγγλοφώνου εφημερίδας Athens News. Ο εκδότης κατεδικάσθη σε φυλάκιση 7 μηνών και βαρύ πρόστιμο επειδή η εφημερίδα του εδημοσίευσε τίτλο που δεν συμφωνούσε με το περιεχόμενο, αν και η εφημερίδα εδημοσίευσε, την επομένη, επανόρθωση».
Ενδιαφέρον, σ’ ένα τεύχος που έσταζε δράση από το εξώφυλλό του, είχε ακόμη και το οπισθόφυλλο – μια διαφήμιση ενός μαγαζιού στη Λόντου που πουλούσε πόστερ. Ένα από αυτά το βλέπετε…
Το «Αντί» θα κυκλοφορούσε ξανά στην Μεταπολίτευση πια, μ’ εκείνο το «Περίοδος Β» να θυμίζει, πάντα, την πρώτη βίαιη διακοπή του τον Μάιο του ’72.
9.
ΔΕΛΤΙΟ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΑΣ #8
Νοέμβρης ’72-Μάρτης ’73
Τρίμηνη Έκδοση της Λέσχης του Δίσκου
Συγκριτικά, το «Δελτίο Κριτικής Δισκογραφίας» που εξέδιδε η Λέσχη του Δίσκου από το 1971 (μάλλον) ήταν το σοβαρότερο μουσικό περιοδικό που κυκλοφορούσε στην Ελλάδα επί δικτατορίας. Συνολικά, στο διάστημα αυτό τυπώθηκαν 13 νούμερα (η έκδοση συνεχίστηκε και στη Μεταπολίτευση), αν και τα τεύχη ήταν λιγότερα, αφού ορισμένα ήταν ακόμη και… τετραπλά (όπως το #10-13).
Ο κύριος όγκος των θεμάτων αφορούσε βεβαίως στην «κλασική μουσική», όμως υπήρχαν και αναφορές στην «έντεχνη» ευρωπαϊκή μουσική, στην όπερα, στην avant-garde, στις παραδοσιακές μουσικές, στη μουσική λαογραφία κ.λπ. (Δεν υπήρχαν θέματα για το ποπ/ροκ δηλαδή). Ιδιαίτερο βάρος δινόταν στην ελληνική «κλασική» και σύγχρονη μουσική, με άρθρα για τον Νίκο Σκαλκώτα, τον Γιάννη Χρήστου κ.λπ. Έγραφαν, ανάμεσα σε άλλους, ο Μάρκος Φ. Δραγούμης και ο «πάπας» των σύγχρονων μουσικοκριτικών στην Ελλάδα Γιώργος Λεωτσάκος (λαμπρά κείμενα διαχρονικής αξίας).
10.
ΘΕΑΤΡΙΚΑ #8
Απρίλιος 1973
Μηνιαία Θεατρική Έκδοση
Αν και ήθελα να γράψω μερικά λόγια για το καλύτερο θεατρικό περιοδικό που τυπωνόταν επί χούντας, το «Ανοιχτό Θέατρο» της Μαρίκας Τζιραλίδου και του Γιώργου Μιχαηλίδη (θα βρεθεί κάποια άλλη αφορμή), προτίμησα εν τέλει τα «Θεατρικά» της Ελένης Παπασωτηρίου λόγω του συγκεκριμένου εξωφύλλου – μ’ αυτή την κάπως brutal πόζα της Κατίνας Παξινού (1900-2/1973) στο εξώφυλλο.
Αφιέρωμα, λοιπόν, στην «παντοτινή Κατίνα Παξινού» (με πολλές φωτογραφίες και ωραία κείμενα) επ’ αφορμής του προσφάτου, τότε, θανάτου της, μα και άρθρα για το «Jesus Christ Super Star», για το πρωτοποριακό θέατρο του Peter Handke και άλλα επίκαιρα της εποχής.
11.
ΕΝΑ #1
Μάιος 1973
Το «ΕΝΑ», ήταν το ένα από τα δύο ογκώδη περιοδικά –το άλλο ήταν το «ΔΥΟ» από τον Ιούλιο του ’73– που εξέδωσε ο Ανδρέας Λεντάκης (1935-1997) στην Αθήνα.
Βαρύ κυριολεκτικά και μεταφορικά έντυπο, αλλά με πολύ ενδιαφέρουσα ύλη το «ΕΝΑ» αποτελεί μία κάπως χαμηλών τόνων, αλλά όχι άηχη αντιδικτατορική φωνή.
Από τα διάφορα κείμενα που περιλαμβάνονται στις 211 σελίδες του ξεχωρίζω, κατ’ αρχάς, εκείνο της Ρέας Γαλανάκη για το πασίγνωστο τραγούδι «Πότε θα κάνη ξαστεριά» που είχε τραγουδήσει ο Νίκος Ξυλούρης το 1971 σε διασκευή του Γιάννη Μαρκόπουλου (δισκάκι στην Columbia), καθώς τούτο μετατρεπόταν σ’ έναν αντιδικτατορικό ύμνο. Η Γαλανάκη αναλύει στίχο-στίχο το παλιό ριζίτικο σ’ ένα λεπτομερές, όσο και διαφωτιστικό 20σέλιδο άρθρο. Πολύ ενδιαφέρον έχει επίσης το μεταφρασμένο από την ποιήτρια Μαρία Λαϊνά κείμενο του T.S. Eliot «Οι τρεις έννοιες της κουλτούρας», όπως και το μετρίως μεταφρασμένο άρθρο της Joan Holden (συγγραφέας και ηθοποιός του underground πολιτικού/σατιρικού θεάτρου San Francisco Mime Troupe) που περιστρέφεται γύρω από την «κωμωδία και την επανάσταση» (με αναφορές σε William S. Burroughs, Carl Oglesby, Living Theatre κ.λπ.). Το περιοδικό κλείνει με «το τρίτο από τα χειρόγραφα του 1844» του Καρλ Μαρξ, το σχετικό με την ατομική ιδιοκτησία και την εργασία.
12.
Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ #3
Μάιος 1973
Γράμματα, Τέχνες, Επιστήμες του Ανθρώπου
Ακόμη ένα ιστορικό περιοδικό της επταετίας, που άνοιξε και έκλεισε μέσα στο ’73 (Μάρτιος-Οκτώβριος). Ως υπεύθυνοι εκδότες για τη «Συνέχεια» εμφανίζονταν οι Αλέξανδρος Αργυρίου, Αλέξανδρος Κοτζιάς και Δημήτρης Μαρωνίτης (που ήταν φυλακισμένος), ενώ πίσω απ’ αυτούς βρισκόταν η εκδότρια του Κέδρου Νανά Καλλιανέση. Συνέχεια τίνος ήταν «Η Συνέχεια»; Όπως είχε πει στην εφημερίδα «Το Βήμα» (4/10/1992) ο καθηγητής Μαρωνίτης:
«Σίγουρα η συνέχεια πήρε το όνομά της γιατί συνέχιζε τα ‘Δεκαοχτώ Κείμενα’ (σ.σ. το κλασικό βιβλίο του Κέδρου από το 1970). Για όσους όμως ξέρουν, το βαφτιστικό της ήθελε να είναι η λοξή παραπομπή και στον πιο τίμιο ποιητή της – τον Μανόλη Αναγνωστάκη (σ.σ. «Η Συνέχεια» , «Η Συνέχεια 2» και «Η Συνέχεια 3» ήταν ποιητικές συλλογές του Αναγνωστάκη)».
Αν δεχθούμε πως το κύριο άρθρο χαράσσει και τη γραμμή ενός εντύπου, τότε «Η Συνέχεια» ήταν ένα σαφέστατο αντιδικτατορικό περιοδικό. Διαβάζουμε στο τεύχος 3:
«Η στάση της εξουσίας που θέλει να ελέγχει την πνευματική ζωή εκδηλώνεται με δύο φαινομενικά αντικείμενους τρόπους: την επιβολή της σιωπής και την επιδίωξη της ομιλίας.
Επιβολή της σιωπής: όταν περιορίζεται ή αποκλείεται ο έλεγχος των πράξεων κάθε φορέα της εξουσίας. Όταν εξαφανίζεται με κάθε τρόπο (λογοκρισία, έλεγχος μέσων μαζικής επικοινωνίας κ.λπ.) η δυνατότητα κριτικής, ο αντίλογος.
Επιδίωξη της ομιλίας: όταν καλλιεργείται μόνο με σκοπό την εξύμνηση των κρατούντων, της ιδεολογίας τους και των πράξεών τους (ομιλίες, εκπομπές, τηλεοπτικά προγράμματα, ‘λαϊκές’ γιορτές, ‘αυθόρμητες’ συγκεντρώσεις κλπ.). Όταν σκοπός της εξουσίας είναι να εξασφαλίζει το διάλογο με προκαθορισμένο (περιορισμένο) τρόπο και σε προκαθορισμένους τομείς, για να δοθεί η επίφαση ελεύθερου διαλόγου και η εντύπωση μιας τάσης για φιλελευθεροποίηση(…)».
Πόσο πιο σαφές;
Στο τεύχος 5 του Ιουλίου ’73, «Η Συνέχεια» (ήδη από το εξώφυλλό της) παίρνει θέση υπέρ του «ΟΧΙ» στο ψετοδημοψήφισμα της 29/7/1973. Εναντίον δηλαδή της τροποποίησης του ψευτοσυντάγματος του ’68, εναντίον της εκλογής του Παπαδόπουλου και του Αγγελή στις θέσεις Προέδρου και Αντιπροέδρου της «Δημοκρατίας» αντιστοίχως, αλλά και εναντίον της πολιτικής αλλαγής (δηλαδή υπέρ του βασιλιά – το ίδιο είχαν πράξει πολλοί κεντρώοι και αριστεροί!).
Το αποτέλεσμα ήταν η Γενική Γραμματεία Τύπου και Πληροφοριών, το Τμήμα Εποπτείας Τύπου, να κόψει την ατέλεια χαρτιού στη «Συνέχεια», με το περιοδικό να αντιμετωπίζει, πάραυτα, οικονομικά προβλήματα και τον Οκτώβριο του ’73 να κλείνει οριστικά.
13.
ΤΩΡΑ #4-5
25 Ιουλίου 1973
Δεκαπενθήμερη Επιθεώρηση
Βραχύβιο περιοδικό, που διηύθυνε ο Αντώνης Καρκαγιάννης (1932-2010) και τύπωνε, κατά βάση, ο «Ολκός» (ο Καρκαγιάννης υπήρξε από τους συνιδρυτές των εκδόσεων).
Το «Τώρα» κυκλοφορεί σε μεγάλο σχήμα για πρώτη φορά την 15/5/1973, βγάζει ένα δεύτερος τεύχος την 1/6/1973 με πρωτοσέλιδο «Με βασιλιά ή χωρίς βασιλιά το αίτημα παραμένει: ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ», αλλά και Marcuse («Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότης»), για να καταλήξει (μάλλον) με το #4-5 προβάλλοντας και υποστηρίζοντας το «ΟΧΙ» στο χουντικό δημοψήφισμα της 29ης Ιουλίου (στο εξώφυλλο τα κεφάλια των Ηλία Ηλιού, Γεωργίου Μαύρου και Παναγιώτη Κανελλόπουλου). Έχει ενδιαφέρον η αιτιολόγηση υπέρ του «ΟΧΙ» τέως βουλευτών της Αριστεράς. Στην απόφασή τους βαραίνει το «ΟΧΙ» στο «ανελεύθερο και δεσποτικό πολίτευμα» όπως τονίζουν, σημειώνοντας για τα περί έμμεσης υποστήριξης της βασιλείας:
«Ασφαλώς υπήρχε και υπάρχει ζήτημα πολιτεύματος. Το ζήτημα αυτό θα το λύσει ο μόνος αρμόδιος, ο Ελληνικός Λαός, όταν θ’ αποκατασταθεί στα κυριαρχικά του δικαιώματα και θα μπορεί να λύνει τα προβλήματά του σύμφωνα με τη γνήσια κι αβίαστη θέλησή του. Και είναι γνωστό ότι ανέκαθεν έχουμε σταθερά ταχθεί με την αβασίλευτη Δημοκρατία».
Το «Τώρα» φαίνεται πως εξαναγκάζεται σε «λουκέτο» αμέσως μετά…
14.
ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ #3
δεύτερο 15θήμερο-Μάης 1974
15θήμερη Ενημέρωση
Τρία τεύχη τυπώθηκαν από το «Διάλειμμα» του Λεωνίδα Χρηστάκη – όλα μέσα στην άνοιξη του ’74 (επί δικτατορίας Ιωαννίδη δηλαδή). Το περιοδικό, λίγων σχετικά σελίδων και μικρού σχήματος, ήταν για την εποχή του ένα είδος «οδηγού». Πληροφορούσε δηλαδή για το τι συνέβαινε στο χώρο του βιβλίου (έναν χώρο τον οποίον ο Χρηστάκης πάντα γνώριζε καλά), στις γκαλερί (επίσης μια παλιά αγάπη του εκδότη), στις μπουάτ, στη μόδα, στον κινηματογράφο, στα περιοδικά, στη δισκογραφία…
Στο τρίτο και τελευταίο τεύχος διαφημίζεται, ανάμεσα σε άλλα, ο έξοχος δίσκος του Νίκου Ξυλούρη «Συλλογή» – ενώ από κάτω, λίγο άτσαλα, το δισκάδικο «Κύτταρο» στο Παγκράτι (Φιλολάου 114) του Γρηγόρη Ψαριανού και δίπλα μια… πες-τα-να-φύγουμε συνέντευξη του διευθυντή μάρκετινγκ, τότε, της ΕΜΙ Τάσου Φαληρέα…
15.
ΠΟΙΗΣΗ #1
Ιούνιος 74
Μηνιαίο Ποιητικό Περιοδικό
Από τα τελευταία περιοδικά που δημιουργήθηκαν και εκδόθηκαν λίγο πριν «πέσει» η χούντα, ήταν το μικρού μεγέθους και μόλις 32 σελίδων «Ποίηση» του Νίκου Δανδή (με επιμελητή τον Νίκο Πλατή). Δεν πρέπει να κυκλοφόρησε άλλο τεύχος. Εδώ διαβάζουμε κυρίως ποίηση (Βλαδίμηρος Μαγιακόβσκυ, Νίκος Δανδής, Λουκάς Θεοδωρακόπουλος, Μάχη Μουζάκη, Θανάσης Παπαθανασόπουλος, Νίκος Πλατής, Γιώργης Σαραντής, Αντώνης Φωστιέρης, Ντίνος Χριστιανόπουλος, Γιάννης Κουτσοχέρας… αλλά και Gregory Corso), ενώ υπάρχει κι ένα κείμενο της βρετανίδας ποιήτριας Edith Sitwell με τίτλο «Τι χρησιμεύει η ποίηση;».
Το περιοδικό κλείνει με μιαν ανακοίνωση: «Σε λίγες μέρες και για πρώτη φορά στην Ελλάδα/ ‘ΧΑΡΑΚΙΡΙ’/ αντεργκράουντ εικονογραφημένο περιοδικό/ κυκλοφορεί στις 10 Ιουλίου». Όπως είχαμε γράψει και παλιότερα το «Χαρακίρι» ήταν ένα περιοδικό επηρεασμένο από το «Charlie Hebdo»…
σχόλια