Υποθέτω πως σε κάθε ταξιδιωτική εκπομπή που προβάλλεται υπάρχει πάντα ένας «ντόπιος» ο οποίος θα έχει ενστάσεις. Ενστάσεις για τα μέρη που επέλεξε η δημοσιογραφική ομάδα της εκάστοτε εκπομπής, για τα πρόσωπα που μιλούν, το τι τρώνε, που επισημαίνει τις παραλείψεις και πάει λέγοντας. Είναι κατανοητό. Είναι ο τόπος σου. Τον ξέρεις καλύτερα, τον βλέπεις αλλιώτικα από τον κάθε ξένο που έρχεται και πρέπει σε λίγες μέρες να βγάλει μια εκπομπή. Tο παίρνεις και λίγο πατριωτικά, θέλεις ο άλλος να δει το σαλόνι σου, όχι την αποθήκη σου.
Χθες προβλήθηκε στο CNN η πολυαναμενόμενη εκπομπή του Anthony Bourdain που γυρίστηκε στην όμορφη Νάξο. Για όσους δεν το γνωρίζουν, το «Parts Unknown» είναι με διαφορά μία από τις σημαντικότερες ταξιδιωτικές εκπομπές στον κόσμο, με κεντρικό άξονά της συνήθως το φαγητό και πρωταγωνιστή τον μέγιστο Tony, ο οποίος με τη δουλειά του ως συγγραφέας αλλά και παρουσιαστής ταξιδιωτικών εκπομπών έχει αλλάξει πολλά στον τρόπο που τρώμε στα εστιατόρια, στον τρόπο που ταξιδεύουμε, στο τι ψάχνουμε σε ένα ταξίδι. Είναι, αν θες, ο βασικός υπέρμαχος της ιδέας «ταξιδιώτης και όχι τουρίστας». Μισεί το gentrification, τους hipsters, τους χορτοφάγους και στις εκπομπές του η κατανάλωση κρέατος, το street food, οι σκηνές ζώων που σφάζονται σε εντυπωσιάζουν. Δέχεται πόλεμο για όλα αυτά, αλλά παραμένει αεικίνητος και γι’ αυτό τον αγαπάμε πολύ.
Μιλώντας για φαΐ, θέλω να πω πως για μένα αυτό ήταν ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα της χθεσινής εκπομπής. Η Νάξος είναι ο μεγαλύτερος γαστρονομικός παράδεισος των Κυκλάδων. Δεν υπάρχει αυτό που γίνεται στο νησί αυτό. Τα τυριά, οι πατάτες, τα κατσίκια, οι παραγωγοί. Μιλάμε για κάτι στ' αλήθεια σπάνιο, ακόμα και για τα ελληνικά δεδομένα, το οποίο προβάλλεται ελάχιστα στο επεισόδιο.
Πίσω στην επίμαχη εκπομπή. Καταρχάς, να πούμε ότι και σε αυτή την περίπτωση ισχύει η ρήση «there is no bad publicity». Ένα από τα μεγαλύτερα και τα πιο έγκυρα τηλεοπτικά κανάλια στον κόσμο και μια εκπομπή με τεράστια ratings αποφασίζει να ρίξει τον προβολέα σε ένα ελληνικό νησί. Δεν τίθεται θέμα. Πολλοί, πάρα πολλοί άνθρωποι θα δουν αυτή την εκπομπή και θα θελήσουν να έρθουν στο νησί. Και να μην έρθουν, η Νάξος μπαίνει στον χάρτη, ούτως ή άλλως.
Και για να πω και άλλα καλά, μιλάμε για μια εκπομπή με άψογη φωτογραφία, ιδιαίτερο τρόπο προβολής του νησιού και μαγικές εικόνες, που όσο κι αν εμείς διαφωνούμε, θα μαγέψουν τον παραλήπτη (ο οποίος δεν είμαστε εμείς). Υπήρχαν, όμως, και κάποια σημεία που παρατήρησα και με ξένισαν.
Ο Tony κατεβαίνει στη Νάξο με τον Λάμπρο, τον συνοδό του για το ταξίδι. Ο Λάμπρος είναι μάλλον στην ηλικία μου, έχει ένα μπαρ στην Αθήνα και είναι με διαφορά ένας από τους καλύτερους «ξεναγούς» σε ταξιδιωτική εκπομπή για την Ελλάδα που είδαμε ποτέ. Δεν είναι παλιομοδίτης, ούτε κλασικούρα, είναι ένα νέο παιδί μιας συγκεκριμένης κατάστασης, καπνίζει συνεχώς, πίνει με τον Τony ρακές και μιλάει τα καλύτερα αγγλικά που έχει μιλήσει Έλληνας στην ηλικία του σε ταξιδιωτική εκπομπή ever. Ακόμα και το αγγλικό χιούμορ που κάνει είναι σωστό, ολόσωστο.
Ο Tony μένει σε μια βίλα στον κάμπο, όμορφη, με κήπο και πισίνα. Οι σκηνές στη βίλα αναδεικνύουν αυτή την τάση για ηρεμία και χαλάρωση που σου βγάζουν κάποια ελληνικά νησιά. Ξυπνά, φτιάχνει καφέ, χαλαρώνει στον καναπέ, βλέποντας σκηνές από επεισόδια που γίνονται μπροστά στην ελληνική Βουλή (ετεροχρονισμένα, φυσικά, γιατί, αν δεν κάνω λάθος, το καλοκαίρι τους 2015 δεν συνέβησαν αυτά που έδειχνε η τηλεόραση). Σκοπός είναι να δείξει την αντίθεση μεταξύ της ζωής στο κέντρο της Αθήνας, το κέντρο της κρίσης, και σε ένα ελληνικό νησί. Ωραία ιδέα. Και ισχύει. Δεν λέει κανείς πως οι άνθρωποι στα νησιά δεν έχουν έγνοιες και προβλήματα. Άλλο όμως να διασχίζεις το καμένο Σύνταγμα για να πας στη δουλειά και άλλο να διασχίζεις τον κάμπο της Νάξου. Γενικώς, και σε αυτή την εκπομπή, όπως σε όλες τις πιο πρόσφατες του Bourdain, υπάρχει μια τάση το περιεχόμενό της να αποκτήσει πολιτική διάσταση. Ο κόσμος αλλάζει και οι ταξιδιώτες, ή όσοι καταναλώνουν εκπομπές και βιβλία αυτού του είδους, θα πρέπει να γνωρίζουν σε ποιο κόσμο ζουν. Η Κωνσταντινούπολη δεν είναι η μαγική πόλη των Σουλτάνων που νόμιζες, είναι μια πόλη που αλλάζει με τρομερούς ρυθμούς, όπου όλα τα παλιά αντικαθίστανται με τα νέα, όπου υπάρχει μια εσάνς δικτατορίας και τρόμου στον αέρα, η ανάσα της Αυτοκρατορίας. Η Ασία είναι η ήπειρος των αντιθέσεων. Η Αμερική είναι χιλιάδες πράγματα μαζί, αλλά είναι και η περιοχή που καταστράφηκε από τον τυφώνα Κατρίνα, ωστόσο παραμένει ζωντανή και θέλει να ξαναζήσει, είναι το Μαϊάμι, η Νέα Υόρκη. Η Ευρώπη είναι το πιο μαγικό, το πιο κομψό, αλλά και πολλές φορές το πιο βαρετό πράγμα που έχεις δει.
Ορθά, λοιπόν, αναζήτησε και η εκπομπή του CNN να βρει την πολιτική διάσταση των πραγμάτων στην Ελλάδα. Ο θεατής θα δει την κρίση, θα ακούσει για τη φτωχή Ελλάδα που της επιτίθεται η Ευρώπη και ο κόσμος όλος, και θα δει, φυσικά, και το προσφυγικό πρόβλημα. Ωραία και η ιδέα να συμφάγει ο παρουσιαστής με τις Stray Bitches. Δεν γνώριζα τις Stray Bitches, αλλά μαθαίνω από την εκπομπή ότι είναι μια ομάδα που κάνει περφόρμανς με πολιτικό μήνυμα. Αφού έχουν προηγηθεί αποσπάσματα από μια περφόρμανς τους, ο Τony, τρώγοντας σε ταβέρνα, ενημερώνεται από τις γοητευτικές και πολύ δυναμικές καλλιτέχνιδες για την κατάσταση στην Ελλάδα. Για να μη σας κουράζω, δεν πρέπει να φοβηθούμε την αποχώρηση από το ευρώ και αν χρειαστεί να ζήσουμε ως αγρότες σε κοινόβια, μια χαρά. Όσον αφορά τις πολιτικές απόψεις που ακούγονται στην εκπομπή, πάνω-κάτω είναι αυτές που ανέφερα, όπως και ότι οι πολιτικοί μάς έφεραν εδώ που έχουμε φτάσει και ότι το Δημόσιο φταίει για όλα και γι’ αυτό πρέπει να νοικοκυρευτεί. Όλα καλά και δεν έχω κάποιο σχόλιο να κάνω για τα πολιτικά, αν θες συμφωνείς, αν θες διαφωνείς, και όλοι ξέρουμε πως αυτή η άποψη επικρατεί στην Ελλάδα, τουλάχιστον το 2015. Δεν γίνεται ξεκάθαρο στην εκπομπή, πάντως, αν οι Stray Bitches κατάγονται από την όμορφη Νάξο ή αν είναι απλώς επισκέπτριες στο νησί.
Ο επόμενος πρωταγωνιστής στο επεισόδιο είναι ο ψαράς. Δεν σχολιάζω τίποτε άλλο για τον ψαρά, πέρα από το πιο σεξιστικό, αηδιαστικό, σχόλιο που άκουσα ποτέ μου στην τηλεόραση και που πάει κάπως έτσι. Κάποια στιγμή, στο τέλος της εκπομπής, ο ψαράς καλεί τον Τony σε γεύμα στη βάρκα του. Εκεί θα πει τα γνωστά για την κατάσταση, για τους ψαράδες που είναι είδος προς εξαφάνιση, αφού η κακή Ευρώπη τούς γέμισε με επιδοτήσεις για να σταματήσουν να ψαρεύουν κ.λπ. Ο γιος του ψαρά, ένα ωραίο και χαμογελαστό παιδί, ψήνει δυο ροφούς. Ο Τony τον ρωτά: «Πώς βρίσκεις γυναίκες στη θάλασσα». Ο χαριτωμένος νεαρός λέει «άμα θες, βρίσκεις» – τέλειο. Και τότε ο πατέρας συμπληρώνει τα εξής εξαιρετικά: «Μόλις μεγάλωσαν λίγο τα παιδιά μου και άρχισαν να πιάνουν το νόημα, τα έστελνα στις πουτάνες. Τους λες: “Πήγαινε σε ένα μπαράκι, πιάσε τις ξεκωλιάρες, βάλε τρεις-τέσσερις απάνω σου, βάλε μια στο πόδι σου, βάλε την άλλη να τη χαμουρεύεις...”». Γέλασε κι ο Λάμπρος και τα μετέφρασε κάπως πιο ευγενικά όλα αυτά που ακούστηκαν σε όλο τον κόσμο και όχι τόσο σεξιστικά, όπως ακούγονται στα ελληνικά από το στόμα του ψαρά. Δεν είναι θέμα σεμνοτυφίας, παιδιά, και ξέρω πολύ καλά πόσο υπερισχύει όλο αυτό, αλλά δεν μου είναι και πολύ ευχάριστο να το ακούω. Ειδικά όταν αυτή η εικόνα της Eλλάδας είναι το 70% αυτής της εκπομπής. Και αφήστε τoυς Έλληνες. Οι Έλληνες ξέρουν πως αυτό δεν είναι η Νάξος. Ή, τέλος πάντως, δεν είναι μόνο αυτό. Ο ξένος τηλεθεατής που το βλέπει τι ακριβώς αποκομίζει από αυτή τη σκηνή; Μεγάλη ευθύνη της παραγωγής που επέλεξε να αφήσει αυτά να ακουστούν κατά τη γνώμη μου.
Στην εκπομπή θα δεις και ένα κυνήγι λαγών, έναν αποκεφαλισμό κόκορα. Αναμενόμενα σε εκπομπή του Τony και δεν έχω κανένα πρόβλημα να βλέπω από πού προέρχεται το φαΐ που τρώω. Μιλώντας για φαΐ, θέλω να πω πως για μένα αυτό ήταν ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα της χθεσινής εκπομπής. Η Νάξος είναι ο μεγαλύτερος γαστρονομικός παράδεισος των Κυκλάδων. Δεν υπάρχει αυτό που γίνεται στο νησί αυτό. Τα τυριά, οι πατάτες, τα κατσίκια, οι παραγωγοί. Μιλάμε για κάτι στ’ αλήθεια σπάνιο, ακόμα και για τα ελληνικά δεδομένα, το οποίο προβάλλεται ελάχιστα στο επεισόδιο. Πέρα από αυτό, όλα τα γεύματα τα οποία καταγράφονται παραφαίνονται τουριστικά, ειδικά όσα μαγειρεύονται στη βίλα του Τony. Είναι σαν να βλέπω εικόνες από βιβλίο ελληνικής μαγειρικής που έγραψε Αμερικάνα μαγείρισσα. Δηλαδή, πού στην Ελλάδα κόβονται οι ντομάτες ροδέλες σε σαλάτα και όχι το πανέμορφο «τριαντάφυλλο» ή με τον χειροποίητο τρόπο; Γενικώς, ήταν μία από τις ελάχιστες εκπομπές του Bourdain που δεν μου άρεσε το φαγητό. Περίμενα να μου τρέχουν τα σάλια, αλλά δεν… Ούτε καν όταν πηγαίνει σε αυτό το σπίτι-φάρμα και τρώει τον κόκορα και τον λαγό και τα γεμιστά που έγιναν με λαχανικά από το μποστάνι. Ακόμα και εκεί όλα μου φάνηκαν υπερβολικά γυαλισμένα γι’ αυτό που είναι στ’ αλήθεια η ελληνική ύπαιθρος. Και, βέβαια, μία από τις τελικές σκηνές, όπου οι Stray Bitches τον καλούν σε δείπνο στην αμμουδιά. Κάτω στην άμμο, χωρίς να απλώσουν ούτε ένα σεντόνι, τρώνε ψητά ψαριά από μια σχάρα παραδίπλα. Δεν έχω δει ποτέ στη ζωή μου στην Ελλάδα (ούτε καν στην Ανάφη) να τρώνε ψάρια με τα χέρια τους στην άμμο. Ή, τέλος πάντως, δεν είναι αυτό ο πρωταγωνιστής της γαστρονομικής εμπειρίας στα ελληνικά νησιά. Eδώ ακούγονται και διάφορα κλισέ για τα ελληνικά ηλιοβασιλέματα, για τον τρόπο που τρώμε, για το τι είμαστε – από αυτά που θα ήθελες να μην ακούγονται και στη θέση τους να υπήρχε μια πνευματική παρατήρηση για την ελληνική φύση, για τις μοναδικές Κυκλάδες αλλά και για τους Έλληνες, που είναι κάτι πολύ καλύτερο από αυτό που (για άγνωστο λόγο) τα διεθνή μέσα επιμένουν να δείχνουν. Θα άξιζε, πιστεύω, μια έρευνα για να μάθει κάνεις πώς βρίσκουν τα ελληνικά θέματά τους τα ξένα media. Πώς επιλέγονται τα πρόσωπα, τα μέρη.
Πάντως, πέρα από τους προβληματισμούς, η εκπομπή ήταν πολύ ωραία και πιστεύω πως αν είσαι ξένος, βλέπεις μια πολύ καλογυρισμένη εκπομπή, με αλλιώτικες εικόνες της Ελλάδας, σωστή δόση προβληματισμού, εξωτισμού και ομορφιάς. Κρατάω δυο-τρεις στιγμές, που είναι πανέμορφες.
Η εκδρομή στην Απείρανθο και το γλέντι στην πλατεία του χωρίου. Δεν ήταν μόνο η ομορφιά του μέρους, η σπανιότητα των εικόνων, ήταν και όλα αυτά τα πρόσωπα του χωριού με τα οποία ο σκηνοθέτης έκανε θαύματα. Τα γέλια των κυριών του χωριού, τα «γεια μας», τα κορίτσια που χόρευαν. Και, φυσικά, το φαγητό, από τις λίγες στιγμές της εκπομπής που είπα: «Θα ήθελα να έχω ένα πιάτο με αυτό το ρόστο και να με ταΐζουν κι εμένα στο στόμα, όπως κάνουν σε αυτή την πλατεία». Υπέροχη, επίσης, στιγμή το δείπνο στη φάρμα. Ο πατέρας της οικογένειας εξηγεί σε λίγες συγκινητικές προτάσεις, ανοίγοντας ένα πανέμορφο ρόδι που έκοψε από ένα δέντρο, την αγροτική και κτηνοτροφική ιστορία του σπουδαίου αυτού νησιού. Και όταν αναφέρεται στους προγόνους του, δακρύζει. Κρατάω, επίσης, τις καλαμιές που έπαιρνε ο αέρας, τις εικόνες της αγροτικής Νάξου, τα καταπράσινα βουνά. Τι απίστευτη ομορφιά, τι ιστορία! Μια φίλη σημείωσε την παράλειψη της επίσκεψης στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάξου. Θα συμφωνήσω. Όχι γιατί είμαι αρχαιολάτρης και κολλημένος, αλλά άμα πας στη Νάξο και δεν δεις τους κούρους και τα εκθέματα αυτού του μουσείου, φεύγεις μισός. Τony or not Τοny.
σχόλια