1992. Η Λίντα και ο Τζον μαθαίνουν ότι θα κάνουν δίδυμα. Φτάνοντας, όμως, στον υπέρηχο της 27ης εβδομάδας τούς ενημερώνουν ότι η κατάσταση είναι άσχημη. Τα παιδιά έπρεπε να γεννηθούν άμεσα προκειμένου να σωθεί η μητέρα, αλλά εκείνα δεν θα επιζούσαν. Τότε αποφασίζουν να επισκεφθούν τον χειρουργό Κύπρο Νικολαΐδη. Μπροστά στην οθόνη έβλεπαν τα μωρά να πεθαίνουν. Λίγα λεπτά μετά, βάζοντας το τηλεσκόπιο μέσα στη μήτρα, θα εφάρμοζε για πρώτη φορά την επέμβαση με λέιζερ.
2020. Ο Γκάρι και ο Τζέιμς είναι 28 ετών και επισκέπτονται στο Λονδίνο τον άνθρωπο που τους έσωσε τη ζωή, απολαμβάνοντας στιγμές οικογενειακής ευτυχίας. Αυτή είναι μία απ' τις αμέτρητες ιστορίες που συνοδεύουν τον Κύπρο Νικολαΐδη και τον έχουν αναγάγει στις σπουδαιότερες προσωπικότητες της ιατρικής επιστήμης.
Πρόκειται για έναν γιατρό που στη διάρκεια της επιστημονικής του πορείας είχε τη δυνατότητα να βλέπει τη ζωή και τον θάνατο πριν από τη γέννηση. Ο ίδιος κάνει περίπου 200 πολύπλοκες επεμβάσεις τον χρόνο και σε καθημερινή βάση τον επισκέπτονται ζευγάρια απ' όλα τα μέρη του κόσμου για να του ζητήσουν βοήθεια. Γυναίκες με σοβαρό πρόβλημα κατά τη διάρκεια της κύησής τους εναποθέτουν τις ελπίδες τους σε αυτόν.
Δεν υπάρχει μεγαλύτερη δυστυχία για έναν γιατρό από το να βλέπει ένα έμβρυο να πεθαίνει. Γι' αυτό και οι μέθοδοί μας σκοπό είχαν να σώσουν τις ζωές χιλιάδων παιδιών. Κάποιες φορές τα καταφέραμε, άλλες δυστυχώς όχι.
Ως καθηγητής Εμβρυϊκής Ιατρικής του King's College του Λονδίνου έχει καταφέρει να καταξιωθεί διεθνώς για τα ιατρικά του επιτεύγματα. Ο κ. Νικολαΐδης θεωρείται ο «πατέρας» της αυχενικής διαφάνειας, της διαγνωστικής τεχνικής που συντελεί στον πρώιμο εντοπισμό των γενετικών μεταλλάξεων που σχετίζονται με το σύνδρομο Down, ενώ είναι πρωτοπόρος στην έρευνα και τις εφαρμογές Cell Free DNA testing για τον εντοπισμό χρωμοσωμικών ανωμαλιών στο περιφερικό αίμα της γυναίκας. Επίσης, έχει αναπτύξει και επεμβατικές θεραπείες, όπως ο διαχωρισμός μονοχοριονικών διδύμων και η θεραπευτική απόφραξη τραχείας, που έχουν εφαρμογή στον τομέα της Μικροχειρουργικής του Εμβρύου.
Γεννήθηκε στις 9 Απριλίου του 1953 στην Πάφο της Κύπρου. Σπούδασε Ιατρική στο King's College School of Medicine and Dentistry στο Λονδίνο. Αργότερα, έγινε διευθυντής του Harris Birthright Research Centre for Fetal Medicine, της πρώτης μονάδας Εμβρυϊκής Ιατρικής του Ηνωμένου Βασιλείου, ενώ δημιούργησε ένα ερευνητικό και εκπαιδευτικό πρόγραμμα Εμβρυϊκής Ιατρικής, με αποτέλεσμα το King's College Hospital να γίνει ένα εξαιρετικά σημαντικό κέντρο Εμβρυϊκής Ιατρικής με χιλιάδες γιατρούς-επισκέπτες. Πρόσφατα εξελέγη μέλος της Εθνικής Ακαδημίας Ιατρικής στις ΗΠΑ, μία από τις υψηλότερες τιμές στον τομέα της υγείας και της ιατρικής.
Αυτή την περίοδο είναι ο πρωταγωνιστής του πρώτου επεισοδίου της πρωτοποριακής σειράς «Surgeon's Cut» που παίζεται στο Netflix και αποτελεί μια παραγωγή της BBC Studios Production. Τέσσερις κορυφαίοι γιατροί απ' όλο τον κόσμο επιχειρούν καινοτόμες χειρουργικές επεμβάσεις και διαδικασίες, όχι μόνο εξιστορώντας το δικό τους ταξίδι στην ιατρική αλλά και ανοίγοντας ένα μοναδικό παράθυρο στον κόσμο της χειρουργικής. Μέσα από τις αφηγήσεις αυτών των ειδικών η σειρά εξερευνά το πώς αναθεωρούμε διαρκώς την άποψή μας για το ανθρώπινο σώμα μέσω νέων δεδομένων και τεχνικών. Συγχρόνως, η σειρά ασχολείται με ειδικούς τομείς, όπως η Εμβρυϊκή Ιατρική, η Νευροχειρουργική, οι επεμβάσεις μεταμοσχεύσεων και η Καρδιολογία.
Με αφορμή το «Surgeon's Cut» συνομίλησα διαδικτυακά με τον κ. Νικολαΐδη, εγώ από το κέντρο της Αθήνας κι εκείνος από το σπίτι του στο Λονδίνο, όπου ζει και εργάζεται για περίπου πενήντα χρόνια. Καθ' όλη τη διάρκεια της συζήτησής μας διακρίνω έναν συναρπαστικό συνομιλητή με λόγο άμεσο και κατανοητό. Είναι ευγενής, ευδιάθετος, με ιδιαίτερη αίσθηση του χιούμορ και διεισδυτική σκέψη. Κάθε φορά που αναφέρεται στο παρελθόν ή στις περιπτώσεις ανθρώπων που έσωσε, συγκινείται.
Ο πατέρας του, Ηρόδοτος Νικολαΐδης, ήταν επίσης ένας από τους σημαντικότερους γιατρούς στην Πάφο. Όπως λέει, συχνά τον ακολουθούσε στις επισκέψεις του στα χωριά τη δεκαετία του '50, όταν οι μετακινήσεις πραγματοποιούνταν κυρίως με γαϊδούρια. Όλα αυτά τα χρόνια ο κ. Κύπρος Νικολαΐδης έχει αφιερώσει τη ζωή του στην επιστήμη της Εμβρυϊκής Ιατρικής. Αμέτρητες εγχειρήσεις και επεμβάσεις, πρωτοποριακές μέθοδοι, αδιάκοπες έρευνες, επιτυχημένες θεραπείες, διάσωση εκατοντάδων μητέρων και παιδιών αλλά και άτυχες στιγμές, αντιξοότητες, διλήμματα και, τέλος, μια προσωπική περιπέτεια που αντιμετωπίζει με αισιοδοξία.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί ο παγκοσμίου φήμης γιατρός μιλά για την τηλεοπτική σειρά, τα «θαύματα» της Εμβρυϊκής Ιατρικής, την πορεία του στον χώρο της ιατρικής, τις δύσκολες στιγμές, την Κύπρο αλλά και τι θεωρεί σημαντικό στη ζωή.
— Αυτό το διάστημα παίζεται στο Netflix η σειρά «The Surgeon's Cut», στο πρώτο επεισόδιο της οποίας πρωταγωνιστείτε εσείς. Πείτε μας πώς το βιώσατε όλο αυτό;
Πρώτα απ' όλα, ήταν μια καλή ευκαιρία να μάθει περισσότερος κόσμος τι είναι η Εμβρυϊκή Ιατρική αλλά και ποιες ανακαλύψεις έχουν γίνει. Με προσέγγισαν από το BBC τον Οκτώβριο του 2019 με σκοπό να δημιουργηθεί ένα ντοκιμαντέρ στο οποίο θα μιλούσαν τέσσερις χειρουργοί, ώστε μέσω της διεθνούς πλατφόρμας το πλατύ κοινό να γνωρίσει τη δουλειά μας.
Τέλη Οκτωβρίου, όμως, διαγνώστηκα με λευχαιμία, ένα είδος καρκίνου στο αίμα. Έτσι, εξήγησα στους ανθρώπους της παραγωγής τι συνέβαινε, ώστε να ξέρουν ότι υπήρχε σοβαρό ενδεχόμενο να μη ζω μέχρι να ολοκληρωθούν τα γυρίσματα της σειράς. Επίσης τους πρότεινα, αν ήθελαν, να βρουν κάποιον άλλον, αλλά επέμειναν. Κατά τη διάρκεια των επόμενων μηνών, συγκεκριμένα ως και τον Μάρτιο, πραγματοποιήθηκαν όλα τα γυρίσματα και το επεισόδιο ολοκληρώθηκε. Ενδιάμεσα είχαν προκύψει κάποια προβλήματα γιατί έπρεπε να κάνω ορισμένες χημειοθεραπείες, ενώ υποβλήθηκα σε μεταμόσχευση μυελού των οστών.
Σκοπός του επεισοδίου, μέσω των τριών ιστοριών που επιλέχθηκαν, ήταν να φανεί ότι πολλές φορές γυναίκες έρχονται τελευταία στιγμή σ' εμάς, έχοντας την ελπίδα ότι τα παιδιά τους θα επιζήσουν, δηλαδή να αποτυπωθεί η έννοια της γέννησης και του θανάτου πριν ακόμη έρθει στον κόσμο ένα παιδί. Πολλές φορές χρειάστηκε να πάω αντίθετα στο ρεύμα, να δεχτώ κριτική ή να ξεσηκώσω αντιδράσεις. Δεν είναι λίγες οι στιγμές που ο ιατρικός τομέας αποδεικνύεται πολύ συντηρητικός. Ωστόσο, παίρνοντας μεγάλα ρίσκα, σκεπτόμενοι αντισυμβατικά, βλέποντας τα πράγματα από διαφορετική οπτική, προχωρήσαμε και εφαρμόσαμε νέες μεθόδους, σώζοντας πολλά παιδιά από βέβαιο θάνατο.
Προσωπικά, όσον αφορά τη σειρά, είμαι πολύ ικανοποιημένος με το εξαιρετικό αποτέλεσμα.
— Πώς αποφασίσατε να γίνετε γιατρός; Και γιατί σας θεωρούν έναν μικρό θεό;
Γεννήθηκα το 1953 στην Πάφο της Κύπρου, σε μια εποχή κατά την οποία οι Ελληνοκύπριοι διεκδικούσαν την απελευθέρωσή τους από τους Άγγλους και το αίτημα τους ήταν η ένωσή τους με την Ελλάδα. Ποτέ δεν με ενδιέφερε η Ιατρική, αλλά μεγάλωσα με δεδομένο ότι θα γινόμουν γιατρός. Άλλωστε, ο πατέρας μου, Ηρόδοτος, ήταν κι εκείνος γιατρός. Γι' αυτό με έστειλε στην Αγγλία να σπουδάσω Ιατρική.
Πήρα το πρώτο μου δίπλωμα στη Βιοχημεία και ύστερα σπούδασα Ιατρική στο Kings College. Ήμουν φοιτητής τη δεκαετία του '70. Εκείνα τα χρόνια στην Ελλάδα υπήρχε δικτατορία, στην Κύπρο είχαμε την τουρκική εισβολή, στη Χιλή ανατράπηκε ο Αλιέντε και στη Νότια Αφρική η Θάτσερ υποστήριζε ότι ο Μαντέλα ήταν τρομοκράτης. Ήταν μια έντονα πολιτικοποιημένη περίοδος, στην οποία συμμετείχα ενεργά είτε λαμβάνοντας μέρος σε διαδηλώσεις είτε ως πρόεδρος των φοιτητών του Λονδίνου.
Θυμάμαι, όμως, πολύ έντονα ότι κατά το τελευταίο έτος των σπουδών μου, τέλη της δεκαετίας του '70, είχε έρθει στο πανεπιστήμιο ένας νέος καθηγητής Μαιευτικής, ο Στιούαρτ Κάμπελ. Ήταν μαθητής του Ίαν Ντόναλντ, του ανθρώπου που εισήγαγε τους υπερήχους στη Μαιευτική, εμπνεόμενος από τα υποβρύχια Ντόπλερ του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Στην ομιλία του για την ανάληψη της θέσης του μας μίλησε για τους υπερήχους. Εκείνη τη στιγμή ενθουσιάστηκα με την ιδέα ότι μπορείς να δεις το έμβρυο πριν καν γεννηθεί το παιδί, κάτι που μέχρι τότε δεν συνέβαινε, διότι τα παιδιά αποκτούσαν ζωή και έννοια μόνο τη στιγμή που γεννιόντουσαν.
Εκείνο το καλοκαίρι δεν πήγα διακοπές και αποφάσισα να εργαστώ μαζί του για τρεις μήνες. Μόλις είδα το έμβρυο να κινείται στη μήτρα, αυτός ο νέος τομέας της Ιατρικής με γοήτευσε. Εκείνη τη χρονιά τελείωσα τις σπουδές μου και μεταπήδησα στο τμήμα της Γυναικολογίας. Τότε αποφάσισα να γίνω γιατρός των εμβρύων.
— Ποια είναι τα θαύματα της Εμβρυϊκής Ιατρικής και γιατί θεωρείστε ο «πατέρας» της αυχενικής διαφάνειας;
Εκείνη την περίοδο όλα ήταν καινούργια. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι διανύαμε την «εποχή της παρατήρησης». Παρακολουθούσαμε τις ανωμαλίες στο έμβρυο και προσπαθούσαμε να σκεφτούμε ιδέες ή τρόπους για χειρουργικές επεμβάσεις ώστε να μπορέσουμε να σώσουμε όσο το δυνατόν περισσότερα παιδιά και μητέρες.
Οι πρώτες επεμβάσεις που κάναμε ήταν όταν βλέπαμε συλλογή υγρών στην ουροδόχο κύστη ή στον θώρακα και με νέα όργανα προχωρούσαμε, αναλόγως, σε παροχέτευση ή μετάγγιση. Αργότερα, στις αρχές της δεκαετίας του '90, διακρίναμε ορισμένες περίεργες σκιές και εντοπίσαμε συσσώρευση μαύρου υγρού στον αυχένα. Ήμασταν μπροστά σε κάτι πρωτόγνωρο και άγνωστο, καθώς ουδείς γνώριζε πως συνδέεται με ανωμαλίες στην ανάπτυξη του εμβρύου. Ουσιαστικά, με αυτή την ανακάλυψη μπορούσαν όλες οι γυναίκες να κάνουν την εξέταση της αυχενικής διαφάνειας στη 12η εβδομάδα της κύησής τους και να μάθουν αν το μωρό θα γεννηθεί με σύνδρομο Down ή άλλες, διαφορετικές γενετικές ανωμαλίες.
Έκτοτε, αποφασίσαμε να δοκιμάσουμε την αυχενική διαφάνεια σε 100.000 γυναίκες, προκειμένου να βρούμε τους μαθηματικούς συσχετισμούς. Αυτή ήταν μια ανακάλυψη με παγκόσμιο αντίκτυπο. Αντιλαμβάνεστε, όμως, ότι ήταν μια απόφαση μεγάλου ρίσκου, καθώς, αν δεν είχε θετικά αποτελέσματα, πολλές γυναίκες σε όλο τον κόσμο ίσως έκαναν έκτρωση, θεωρώντας εσφαλμένα ότι τα έμβρυα που κυοφορούσαν έπασχαν από σύνδρομο Down.
Επίσης, το 1992 πραγματοποιήθηκε, όπως θα είδατε και στη σειρά, η πρώτη ενδοσκοπική εγχείρηση με λέιζερ για δίδυμα έμβρυα που είχαν αιμορραγία, επηρεάζοντας το ένα το άλλο. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη δυστυχία για έναν γιατρό από το να βλέπει ένα έμβρυο να πεθαίνει. Γι' αυτό και οι μέθοδοί μας σκοπό είχαν να σώσουν τις ζωές χιλιάδων παιδιών. Κάποιες φορές τα καταφέραμε, άλλες δυστυχώς όχι.
Ξέρετε, στην Αγγλία, μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Τσόρτσιλ έχασε τις εκλογές γιατί το Εργατικό Κόμμα έφερε ψηλά στην πολιτική ατζέντα τις κοινωνικές αλλαγές. Έτσι, δημιουργήθηκε το Εθνικό Σύστημα Υγείας, για το οποίο ακόμη και σήμερα ο βρετανικός λαός είναι πολύ περήφανος και το οποίο παρέχει σε όλους, ανεξάρτητα από την οικονομική τους κατάσταση, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Επίσης, οι γυναίκες της Αγγλίας εμπιστεύονται το Εθνικό Σύστημα Υγείας, κάτι πολύ σημαντικό. Και το λέω αυτό γιατί χωρίς την έρευνα δεν μπορείς να εξελίξεις την ιατρική επιστήμη. Σχεδόν πάντα, λοιπόν, οι πολίτες δέχονταν να συμμετάσχουν στις έρευνες μας.
— Όταν αντικρίζετε το βλέμμα των ζευγαριών που σας επισκέπτονται και πιστεύουν ότι όλα κρίνονται από εσάς ποιες σκέψεις κάνατε;
Τις περισσότερες φορές με κυριεύουν η αγωνία και το δέος για την εξέλιξη κάθε ξεχωριστής περίπτωσης. Νιώθω ένα ασήκωτο βάρος. Προσπαθώ όσο μπορώ για το καλύτερο, χωρίς να υπόσχομαι θαύματα. Ελπίζω κι εγώ μαζί τους. Κάθε φορά που δεν τα καταφέρνω αισθάνομαι πληγωμένος, νιώθω απαίσια. Κλαίω. Απογοητεύομαι.
Την ίδια στιγμή, δεν υπάρχει μεγαλύτερη συγκίνηση από το να έρχονται γυναίκες και να σου λένε: «Πριν από λίγα χρόνια είχα έρθει στο Λονδίνο για να με χειρουργήσετε και σήμερα, χάρη σ' εσάς, έχω ένα υγιέστατο παιδί». Είναι ασύγκριτο το συναίσθημα του να σώζεις ζωές.
Ξέρετε, κάθε φορά που μια γυναίκα έρχεται για την επέμβαση, τής ζητώ να μου κρατά το χέρι μου. Αυτό το κάνω για να αισθάνονται ότι κάποιος τους νιώθει. Όταν του σφίγγεις το χέρι, ο γιατρός κατανοεί ότι πονάς, αλλά ταυτόχρονα παίρνεις και δύναμη.
— Ποιο είναι το μεγαλύτερο ηθικό δίλημμα που έχετε συναντήσει; Και το ρωτώ διότι ένα δημοσίευμα του «Atlantic» αναφερόταν στον προγενετικό έλεγχο ως ένα εργαλείο επιλεκτικής τεκνοποίησης. Ουσιαστικά, δηλαδή, ότι ο καθένας θα έχει το δικαίωμα να αλλάζει το ποιος γεννιέται και ποιος όχι, εφαρμόζοντας μια «βελούδινη» ευγονική. Τι απαντάτε;
Σε κάθε επέμβαση έχεις να αντιμετωπίσεις και ένα δίλημμα. Όμως, ο γιατρός οφείλει να υποστηρίξει την απόφαση που θα λάβει κάθε ζευγάρι, να μην τους κάνει να νιώσουν ενοχές. Ενθαρρύνω όσους με επισκέπτονται σε κάθε τους επιλογή. Απέναντι στους ασθενείς μου οφείλω να είμαι υποστηρικτικός και όχι να τους λέω τι θα έπραττα εγώ αν ήμουν στη θέση τους.
Τώρα, όσον αφορά την ευγονική, πράγματι έχουμε ακούσει πολλά σχετικά με αυτό. Μας έχουν κατηγορήσει ακόμα και για «χιτλερικές» μεθόδους. Ο κλάδος μας εντοπίζει τις γενετικές ανωμαλίες και από κει και πέρα δίνεις τη δυνατότητα στους γονείς να αποφασίσουν τι θα κάνουν, ανάλογα με τις δικές τους ηθικές αξίες.
Αν παρακολουθήσετε το «Crown», θα δείτε ότι στη βασιλική οικογένεια γεννήθηκαν πολλά παιδιά με διάφορα προβλήματα, τα οποία απομόνωσαν. Ευτυχώς, όμως, οι κοινωνίες εξελίσσονται και το στίγμα ή οι διακρίσεις δεν απαντούν σε τόσο μεγάλο βαθμό όπως παλιότερα. Πολλές οικογένειες, πλέον, δέχονται να γεννηθούν τα παιδιά τους ακόμη και όταν μαθαίνουν ότι θα προκύψουν κάποια προβλήματα.
Επομένως, σε αυτού του είδους τις κατηγορίες εγώ απαντώ ότι ο Χίτλερ απαιτούσε την ομοιομορφία όλων, με ξανθά μαλλιά και μπλε μάτια. Εγώ πιστεύω ότι θα ήταν τραγωδία αν ήμασταν όλοι ίδιοι. Από την πλευρά μου, λοιπόν, παραμένω οπαδός της ζωής και της ετερομορφίας. Τα υπόλοιπα είναι ακατανόητες κινδυνολογίες.
— Ποια είναι η μεγαλύτερη δυσκολία που έχετε συναντήσει;
Δεν μπορώ να ξεχωρίσω μία, συνεχώς και καθημερινά βιώνουμε δυσκολίες. Προφανώς, όταν συναντάς ένα ζευγάρι που, έχοντας παλέψει καιρό για να καταφέρει η σύζυγος να μείνει έγκυος, μαθαίνει ότι το παιδί έχει σοβαρά προβλήματα και έρχεται σ' εσένα, προσμένοντας ένα «θαύμα», αυτό είναι κάτι που πολλές φορές είναι πολύ δύσκολο να το διαχειριστείς.
— Καθημερινά έρχεστε σε επαφή με τη γέννηση και τον θάνατο. Τι έχετε αποκομίσει απ' όλο αυτό;
Συνειδητοποιείς πόσο εύθραυστη είναι η ανθρώπινη ζωή. Είναι τρομακτικό όταν βλέπεις στην οθόνη σου τον υπέρηχο και διακρίνεις την καρδιά του εμβρύου, η οποία χτυπά, και, ξαφνικά, αντικρίζεις μια ευθεία γραμμή, η οποία δείχνει ότι αυτή η καρδιά σταμάτησε να λειτουργεί. Είναι στιγμές αμηχανίας, συναισθηματικής διάλυσης, ειδικά όταν θα γυρίσεις να κοιτάξεις τη γυναίκα που σου κρατά το χέρι και κλαίει. Τι να πεις σε αυτήν τη γυναίκα και στον άντρα της; Με ποια λόγια να τους παρηγορήσεις; Ευτυχώς, υπάρχουν πάρα πολλές φορές που όλα πάνε καλά και η χαρά απλώνεται παντού.
— Τι άλλαξε από την ημέρα που διαγνωστήκατε με καρκίνο στο αίμα;
Μέχρι εκείνη την ημέρα πίστευα ότι ήμουν άτρωτος, αθάνατος, ότι δεν θα πέθαινα ποτέ, ότι είναι κάτι που συμβαίνει μόνο στους άλλους. Δεν σας κρύβω ότι μόλις το έμαθα έκανα κι εγώ ότι θα κάνατε κι εσείς, μπήκα στο Google και έψαξα τα πάντα. Το σίγουρο είναι ότι συνειδητοποίησα με τον πιο σκληρό τρόπο ότι ο θάνατος είναι κι αυτός μέρος της ζωής.
Υπάρχουν χρονικά διαστήματα που χιλιάδες σκέψεις κατακλύζουν το μυαλό σου. Αναθεωρείς. Μπήκα στη διαδικασία να αναρωτηθώ τι σημαίνει ζωή και τι θάνατος. Τι είχα καταφέρει και τι όχι αλλά και τι προλαβαίνω ακόμη να κάνω, καθώς και τι μπορώ να πω στους συνεργάτες μου, ώστε να συνεχίσουν χωρίς εμένα. Ωστόσο, είμαι εκ φύσεως αισιόδοξος, γι' αυτό έχω σκοπό να συνεχίσω να εργάζομαι μέχρι την τελευταία μου στιγμή.
— Έμαθα ότι έχετε ένα σπίτι στην Αμμόχωστο, τόπο καταγωγής της μητέρας σας. Το έχετε επισκεφθεί ποτέ;
Όλο αυτό που συμβαίνει στην Κύπρο με πονάει και όλα αυτά που γίνονται με τον Ερντογάν μου προκαλούν θλίψη. Η Αμμόχωστος ήταν η πιο όμορφη, η πιο πλούσια πόλη, φημιζόταν για την κουλτούρα της. Έχω πανέμορφες αναμνήσεις απ' τα παιδικά μου χρόνια.
Όταν άνοιξαν τα σύνορα, γνωστοί ή φίλοι μου πήγαν να δουν τα σπίτια τους. Αισθανόμουν οίκτο γι' αυτούς. Διότι επέστρεφαν λέγοντας πόσο καλοί και φιλόξενοι ήταν οι Τούρκοι έποικοι, επειδή τους κέρασαν έναν καφέ και τους άφησαν να δουν το σπίτι τους. Είναι δυνατόν να αισθάνεσαι ευτυχισμένος επειδή σε κέρασαν έναν καφέ; Αυτός ήταν και ο λόγος που δεν θέλησα ποτέ να επισκεφθώ το σπίτι της μητέρας μου στην Αμμόχωστο. Το θεωρούσα αποδοχή αυτού που έχει συμβεί. Να πάω στο σπίτι μου με διαβατήριο; Αδιανόητο. Λυπάμαι.
— Η πανδημία είναι μια καλή αφορμή να αναβαθμιστούν τα δημόσια συστήματα υγείας; Ποιο θα είναι το αποτύπωμα του κορωνοϊού;
Η πανδημία έδειξε πόσο ανέτοιμοι ήταν όλοι μπροστά στην εξάπλωση μιας υγειονομικής κρίσης. Δείτε τις ΗΠΑ και τη Μεγάλη Βρετανία, δυο ισχυρές χώρες που συμπεριφέρθηκαν σαν τριτοκοσμικά κράτη. Πανδημίες υπήρχαν και θα υπάρχουν. Κάθε δέκα χρόνια πεθαίνει ένα εκατομμύριο κόσμος εξαιτίας μιας επιδημίας. Επίσης, ανατρέξτε στην ισπανική γρίπη του 1918. Οι πανδημίες είναι μέρος της ζωής μας.
Ελπίζω ο κορωνοϊός να μας κάνει να είμαστε πιο έτοιμοι για το επόμενο ξέσπασμα ενός ιού ‒ αν και δεν το πιστεύω. Δυστυχώς, ήρθε να αναδείξει τα λάθη που έγιναν από την περικοπή των κονδυλίων στον τομέα της υγείας προς όφελος των πλουσίων. Ακόμη και σήμερα, σε καιρό πανδημίας, κάποιοι έχουν θησαυρίσει και ο υπόλοιπος κόσμος ετοιμάζεται για τη νέα, χειρότερη οικονομική κρίση.
— Τι θεωρείτε σημαντικό στη ζωή;
Το να δίνεις βαρύτητα στην ποιότητα και όχι στην ποσότητα των ετών που θα ζήσεις. Το μήκος της ζωής, αν δεν είναι εμπλουτισμένο με ουσιαστικό περιεχόμενο, δεν έχει νόημα. Για μένα σημασία έχει να προσφέρεις στους συνανθρώπους σου, κι ας ζήσεις λιγότερο. Να γεμίζεις τα χρόνια σου με ζωή και όχι τη ζωή με χρόνια.
σχόλια