Από το Πεκίνο μέχρι τις Βρυξέλλες οι κυβερνήσεις όλων των χωρών, εν μέσω πανδημίας, στρέφονται στη λύση των «διαβατηρίων εμβολιασμού» προκειμένου να ανοίξουν με ασφάλεια τον τουρισμό και τα διεθνή ταξίδια, αλλά και προκειμένου να παρέχουν επαρκή κάλυψη σε επιχειρήσεις που απαιτούν απευθείας επαφές με κόσμο.
Ωστόσο, δεδομένης της αβεβαιότητας σχετικά με την αποτελεσματικότητα ή τη διάρκεια των εμβολίων - ειδικά ενόψει των νέων μεταλλάξεων του κορωνοϊού- η χρήση του διαβατηρίου εμβολιασμού, ως ύστατο μέσο εξόδου από τη «φυλακή» της καραντίνας δεν παύει να είναι ένα άλμα πίστης και καλής θέλησης, όπως λένε τουλάχιστον οι επαγγελματίες του ιατρικού τομέα.
«Ίσως η ανοσία έναντι του Covid-19 να διαφέρει από εμβόλιο σε εμβόλιο, οπότε ίσως για καιρό να μην είμαστε θέση να εκφράσουμε ξεκάθαρη άποψη. Δηλαδή, για περίπου δύο χρόνια», λέει ο Birger Forsberg, καθηγητής Πολιτικής της Υγείας στο Karolinska Institutet στη Στοκχόλμη. «Μπορείς να κάνεις εικασίες, να φτιάξεις θεωρητικά ή ανοσολογικά μοντέλα και ούτω καθεξής, αλλά όπως λέγεται, η απόδειξη της... γεύσης είναι στο φαγητό».
Λίγα μέρη απεικονίζουν τις εντάσεις τόσο ξεκάθαρα όσο η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία ακολουθεί κατά πόδας τις ΗΠΑ σε ό,τι αφορά την εκστρατεία εμβολιασμού της και βασίζεται στην ελεύθερη κυκλοφορία των ανθρώπων ως κεντρικό πυλώνα της ύπαρξής της. Αυτή η ιδέα δέχτηκε επίθεση κατά τη διάρκεια της πανδημίας, καθώς οι χώρες κλείνουν σύνορα - μερικές φορές φαινομενικά εν μία νυκτί - για πρώτη φορά μετά τον Β 'Παγκόσμιο Πόλεμο.
Και ενώ οι ερευνητές μελετούν πόσο καλά αποδίδουν οι εμβολιασμοί εναντίον υπαρχουσών μεταλλάξεων, είναι αδύνατον να πούμε πώς θα αντιμετωπίσουν τα στελέχη που θα εμφανιστούν στο μέλλον - κάτι που υποδηλώνει ότι η υποτιθέμενη σφραγίδα έγκρισης διαβατηρίου εμβολίου για την προστασία ενός ατόμου έναντι του Covid θα μπορούσε να καθίσταται άκυρη ή έστω αδύναμη με το πέρασμα του χρόνου.
Τον Μάρτιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε το Ψηφιακό Πράσινο Πιστοποιητικό της, το οποίο θα εκδοθεί σε όσους έχουν αναρρώσει από Covid και έλαβαν πρόσφατα αρνητικό αποτέλεσμα δοκιμής ή εμβολιάστηκαν με εμβόλιο εγκεκριμένο από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Φαρμάκων. Προς το παρόν, αυτό περιλαμβάνει εμβόλια μόνο από τις Pfizer / BioNTech, Moderna, AstraZeneca και Johnson & Johnson.
Αυτό είναι το εύκολο της υπόθεσης. Οι κανόνες της ΕΕ επιτρέπουν σε μεμονωμένα κράτη -μέλη να αποφασίσουν μόνα τους για το πώς θα προχωρήσει ο εμβολιασμός ή ποιο εμβόλιο θα επιλέξουν, ή αν θα παρασκευάσουν κάποιο δικό τους σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Ορισμένες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης το έκαναν αυτό, με κορυφαίο το παράδειγμα του Sputnik V της Ρωσίας και το Sinopharm της Κίνας.
Σύμφωνα με το σχέδιο της ΕΕ, κάθε χώρα που ολοκληρώνει ένα μέρος της διαδικασίας εμβολιασμού μπορεί να παρέχει ειδικά προνόμια στους πολίτες- για παράδειγμα, άρση περιοριστικών μέτρων. Παρ’ όλα αυτά, άλλες χώρες της ΕΕ δεν χρειάζεται να επεκτείνουν αυτά τα προνόμια. Είναι χώρες όπως η Ουγγαρία, όπου ο πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπάν έλαβε εμβόλιο της Sinopharm.
«Ένα πιθανό διαβατήριο Covid δεν μπορεί να κάνει διακρίσεις σε κανέναν», δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών της Ουγγαρίας Péter Szijjártó στις 16 Μαρτίου. «Όλα τα εμβόλια που έχουν εγκριθεί από τις εθνικές αρχές σύμφωνα με τους ευρωπαϊκούς κανόνες πρέπει να αναγνωρίζονται στα ευρωπαϊκά διαβατήρια Covid».
Στο μεταξύ, παρά τη γκάμα των εμβολίων που έχουν εγκριθεί στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη και που έχουν δείξει εντυπωσιακές επιδόσεις στο να αποτρέψουν ήπιες έως σοβαρές περιπτώσεις Covid, ακόμη δεν είναι σαφές ποια είναι η αποτελεσματικότητά τους αναφορικά με τη μετάδοση ή πόσο θα διαρκέσει η προστασία που παρέχουν στους εμβολιασθέντες. Αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο πολλοί εμπειρογνώμονες συνεχίζουν να παροτρύνουν τα εμβολιασμένα άτομα να ακολουθούν τα μέτρα περί κοινωνικής απόστασης και χρήσης μάσκας.
Από την άλλη, όμως, υπάρχουν και κάποια ενθαρρυντικά δεδομένα. Μια μελέτη στο Ισραήλ διαπίστωσε ότι το εμβόλιο της Pfizer «μπλόκαρε» το 94% των ασυμπτωματικών λοιμώξεων, αμέσως μόλις οι πολίτες έλαβαν τη δεύτερη δόση, και μάλιστα με ισχυρές ενδείξεις για δραστική μείωση της μετάδοσης. Μόνο μία δόση εμβολίου της AstraZeneca ή της Pfizer -που χορηγήθηκε σε εργαζόμενους στον τομέα της υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου- φάνηκε να μειώνει το ποσοστό μόλυνσης για άλλους στο περιβάλλον τους, κατά τουλάχιστον 30%, σύμφωνα με άλλη μελέτη.
Ακόμη και έτσι όμως, για την ώρα παραμένει εξαιρετικά δύσκολο να συγκρίνουμε την αποτελεσματικότητα διαφορετικών εμβολίων, επειδή οι κλινικές δοκιμές τους πραγματοποιήθηκαν σε διαφορετικές χώρες και υπό διαφορετικές συνθήκες. Το πλάνο της J&J υποβλήθηκε σε δοκιμές εν μέσω «έκρηξης» των πιο μεταδοτικών μεταλλάξεων, όπως αυτή που πρωτοεμφανίστηκε στη Νότια Αφρική.
Το εμβόλιο των Pfizer / BioNTech δεν εμφάνισε, για παράδειγμα, την ίδια συμπεριφορά στις μεταλλάξεις.
Και ενώ οι ερευνητές μελετούν πόσο καλά αποδίδουν οι εμβολιασμοί εναντίον υπαρχουσών μεταλλάξεων, είναι αδύνατον να πούμε πώς θα αντιμετωπίσουν τα στελέχη που θα εμφανιστούν στο μέλλον - κάτι που υποδηλώνει ότι η υποτιθέμενη σφραγίδα έγκρισης διαβατηρίου εμβολίου για την προστασία ενός ατόμου έναντι του Covid θα μπορούσε να καθίσταται άκυρη ή έστω αδύναμη με το πέρασμα του χρόνου.
Υπάρχει επίσης ο κίνδυνος οι χώρες να αλλάξουν στάση σχετικά με τα εμβόλια που μέχρι στιγμής θεωρούν αξιόπιστα. Η Ευρώπη έχει ήδη αλλάξει επανειλημμένα γνώμη για το πόσο ασφαλές και αποτελεσματικό είναι το εμβόλιο της AstraZeneca. Τέτοιες μεταστροφές θα μπορούσαν να προκαλέσουν πονοκεφάλους σε άτομα που βρίσκονται μακριά από την πατρίδα τους.
«Τι θα συμβεί εάν διαμένω σε άλλη χώρα και το εμβόλιο μου έχει τεθεί σε παύση;», αναρωτιέται η Melinda Mills, η οποία πρόσφατα ηγήθηκε μιας έκθεσης σχετικά με τα διαβατήρια εμβολιασμών για λογαριασμό της Royal Society. «Τι καθιστά έγκυρο ένα εμβόλιο; Είναι σα να μιλάμε για κινούμενη άμμο», καταλήγει.
Στο άμεσο μέλλον, αυτά τα ερωτήματα δεν θα ισχύουν καν για πολλούς από εμάς, μόνο και μόνο επειδή ενδεχομένως δεν θα έχουμε ασθενήσει με Covid. Αυτό είναι σίγουρα αλήθεια για τα περισσότερα παιδιά σε όλο τον κόσμο, γεγονός που εγείρει το ερώτημα εάν τα διαβατήρια εμβολιασμού έχουν νόημα στο εγγύς μέλλον για τα οικογενειακά ταξίδια.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ΕΕ επιμένει στις δοκιμές και αναζητά αποδείξεις για το ότι έχει ήδη ανακτήσει δυνάμεις έναντι του Covid-19.
Όμως, αυτοί είναι επίσης ατελείς τρόποι για να οχυρώσεις τους πληθυσμούς έναντι της ασθένειας. Βρισκόμαστε ήδη στον ένα χρόνο (και κάτι μήνες) πανδημίας, αλλά υπάρχουν αυξανόμενοι αριθμοί τεκμηριωμένων περιπτώσεων στις οποίες οι άνθρωποι έχουν μολυνθεί εκ νέου – ο λόγος για μία μόνιμη απειλή, όσο αναπτύσσονται παραλλαγές και μεταλλάξεις του ιού.
Και ενώ το αίτημα των ανθρώπων να μπορούν να περνούν τα σύνορα κάνοντας χρήση ενός πολύ πρόσφατου αρνητικoύ τεστ Covid είναι καθολικό και σίγουρα ένα χρήσιμο βήμα, όμως δεν είναι και αλάνθαστο.
Πολλές ευρωπαϊκές χώρες ακολούθησαν αυτή τη μέθοδο ασφαλείας και πάλι, όμως, όταν χαλάρωσαν τους περιορισμούς στα σύνορά τους, διαπίστωσαν αύξηση κρουσμάτων στα τέλη του καλοκαιριού και του φθινοπώρου.
«Η αντιμετώπιση των προκλήσεων σε ό,τι αφορά τα διαβατήρια εμβολιασμών σαν να ξεφλουδίζει κανείς ένα κρεμμύδι», λέει ο Howard Koh, καθηγητής στο Harvard T.H. «Υπάρχουν μόνο πολλά, πολλά επίπεδα που δεν λαμβάνετε απαραίτητα υπόψη όταν αρχίζετε να σκέφτεστε το όλο ζήτημα και την αντιμετώπισή του. Και ως εκ τούτου θα μπορούσαν να υπάρξουν πολλές συνέπειες, το μέγεθος των οποίων ακόμη δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε», καταλήγει.
ΠΗΓΗ: Bloomberg
