Το 2020, μια κορεατική ομάδα ντοκιμαντέρ κάλεσε στην εκπομπή της μια μητέρα που είχε χάσει την 7χρονη κόρη της από ανίατη ασθένεια.
Ο θάνατος του κοριτσιού ήταν τόσο ξαφνικός - πέθανε μια εβδομάδα μετά από τη διάγνωσή της το 2016 - που η μητέρα της, Jang Ji-Sun, δεν είχε την ευκαιρία να την αποχαιρετήσει. Για τρία χρόνια είχε αποκτήσει εμμονή με την απώλεια της κόρης της.
Οι παραγωγοί του ντοκιμαντέρ «Meeting You» δημιούργησαν μια ψηφιοποιημένη αναπαράσταση του παιδιού, που η μητέρα μπορούσε να δει μέσω ενός headset εικονικής πραγματικότητας (το τηλεοπτικό κοινό μπορούσε επίσης να δει την εικόνα της κόρης).
Στην εκπομπή, το εικονικό κορίτσι, η Na-yeon, εμφανίζεται πίσω από έναν σωρό ξύλων να τρέχει προς τη μητέρα της, φωνάζοντάς της «μαμά!». Η μητέρα ξεσπάει σε δάκρυα, λέγοντας: «Στη μαμά έλειψες τόσο πολύ, Na-yeon!». Το βίντεο της όλης κατάστασης φέρεται να έχει λάβει 19 εκατομμύρια προβολές. Αν και η εμπειρία ήταν οδυνηρή, η μητέρα δήλωσε στους Korean Times ότι θα το έκανε ξανά αν μπορούσε. Είχε επιτέλους την ευκαιρία να την αποχαιρετήσει.
«Ανησυχούσα για το πώς θα αντιδρούσε η μητέρα» στην ψηφιοποιημένη κόρη, δήλωσε στην εφημερίδα ο παραγωγός του ντοκιμαντέρ, Kim Jong-woo. «Όσο κι αν προσπαθήσαμε να κάνουμε τον χαρακτήρα παρόμοιο, η μητέρα εξακολουθούσε να μπορεί να καταλαβαίνει τη διαφορά. Αλλά είπε ότι χάρηκε που είδε έστω και έναν ελάχιστο αντίλαλο της Na-yeon».
Οι άνθρωποι πάντα αποζητούσαν την επαφή με τους αγαπημένους τους μετά από το θάνατό τους. Εδώ και αιώνες, πολύ συχνά οι άνθρωποι προσπαθούν να έρθουν σε επαφή με τους νεκρούς, φωτογραφίζοντας ή ζωγραφίζοντας για παράδειγμα τα αποθανόντα τους παιδιά, πραγματοποιώντας τελετουργίες με σκοπό το κάλεσμα των πνευμάτων τους, ακόμη και διατηρώντας ένα πτώμα στο σπίτι για τις επόμενες γενιές.
Αλλά η τεχνητή νοημοσύνη και η εικονική πραγματικότητα, μαζί με άλλες τεχνολογικές εξελίξεις, μας έχουν φέρει ένα τεράστιο βήμα πιο κοντά στο να φέρουμε τους νεκρούς πίσω στη ζωή, έστω και σαν ολογράμματα.
«Το να διατηρούν μια σύνδεση με κάτι που αγαπούσαν, είναι κάτι πολύ θεμελιώδες για τους ανθρώπους» δήλωσε στο Newport News ο Sherman Lee, αναπληρωτής καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Christopher Newport και διευθυντής του Pandemic Grief Project (Πρότζεκτ για το Πένθος στην Πανδημία).
Η συνέχιση της σύνδεσης με ένα αγαπημένο πρόσωπο - όπως με την ακρόαση παλαιών φωνητικών μηνυμάτων, την παρακολούθηση παλαιών βίντεο και την επικοινωνία με chatbots που μπορούν να μιλήσουν με τη φωνή του αγαπημένου προσώπου - μπορεί να προσφέρει μια κάποια παρηγοριά. Αλλά μπορεί επίσης να επιδεινώσει το πένθος, ιδίως για όσους οι αγαπημένοι τους αυτοκτόνησαν, καθώς έτσι η απώλεια αναβιώνεται εκ νέου, όπως δείχνουν κάποιες έρευνες.
«Αν με ρωτάτε αν είναι χρήσιμο να παρακολουθείτε κάθε βράδυ βίντεο με τον αποθανόντα σύζυγό σας, αντί να ξαναασχοληθείτε με τον κόσμο και να περάσετε αυτόν τον χρόνο με τους φίλους και την οικογένειά σας; Όχι, δεν νομίζω ότι είναι χρήσιμο», δήλωσε ο Lee. «Αλλά μήπως θα ήταν χρήσιμο να διαγράψετε όλα τα βίντεο; Αυτό θα κάνει τη διαδικασία του πένθους χειρότερη».
Η επιστήμη έχει ενδιαφερθεί να συνδέσει τους πενθούντες με τους αγαπημένους τους. Για παράδειγμα, ο Hossein Rahnama, καθηγητής στο Μητροπολιτικό Πανεπιστήμιο του Τορόντο και ερευνητικός συνεργάτης του Media Lab του MIT, έχει δημιουργήσει μια πλατφόρμα με την ονομασία Augmented Eternity (Επαυξημένη Αιωνιότητα), η οποία επιτρέπει σε κάποιον να δημιουργήσει μια ψηφιακή περσόνα από τις φωτογραφίες, τα κείμενα, τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, τις αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τις δημόσιες δηλώσεις και τις καταχωρήσεις σε ιστολόγια ενός νεκρού. Η περσόνα αυτή θα μπορεί να αλληλεπιδρά με συγγενείς και φίλους.
Αυτό, λέει ο Rahanna, μπορεί να λειτουργήσει εξαιρετικά για τους νεότερους και ειδικά για εκείνους που δημοσιεύουν σχεδόν ό,τι κάνουν στο διαδίκτυο. Όμως όχι και τόσο για τους μεγαλύτερους. Πάντως ο ίδιος λαμβάνει σχεδόν εβδομαδιαία μηνύματα από ανθρώπους, των οποίων κάποια κοντινά τους πρόσωπα είναι ετοιμοθάνατα, και οι οποίοι αναρωτιούνται αν υπάρχει τρόπος να διατηρήσουν κάτι από αυτούς ζωντανό, έστω και ψηφιακά.
Φαίνεται πάντως ότι ο Rahanna δεν είναι μόνος του στο παιχνίδι. Στις αρχές του καλοκαιριού η Amazon παρουσίασε μια λειτουργία που αναπτύσσει για την Alexa, σύμφωνα με την οποία η ψηφιακή βοηθός θα μπορεί να διαβάζει ιστορίες με τη φωνή ενός αποθανόντος αγαπημένου προσώπου, έχοντας ακούσει μόλις ένα λεπτό από την ομιλία του.
Αρκετοί ακόμα επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης, όπως ο ο James Vlahos της HereAfter AI και η Eugenia Kuyda, η οποία συνίδρυσε τις νεοφυείς επιχειρήσεις AI Luka και Replika, έχουν επικεντρωσει τις προσπάθειές τους στη δημιουργία ψηφιακών αναπαραστάσεων.
Η εφαρμογή HereAfter παίρνει από τους χρήστες της μια συνέντευξη πριν πεθάνουν, καταγράφοντας τις ιστορίες και τις αναμνήσεις που ανακαλούν. Μετά τον θάνατό τους, τα μέλη της οικογένειας μπορούν να κάνουν ερωτήσεις και η εφαρμογή απαντά με τη φωνή του αποθανόντος, χρησιμοποιώντας τις συσσωρευμένες πληροφορίες της συνέντευξης, σχεδόν σαν να συμμετέχει σε μια συζήτηση.
Ο Vlahos, διευθύνων σύμβουλος της HereAfter, δήλωσε ότι παρακινήθηκε να ξεκινήσει την εταιρεία αφού δημιούργησε ένα chatbot - ή Dadbot, όπως το αποκαλεί - από περίπου δώδεκα ωριαίες ηχογραφήσεις που έκανε με τον πατέρα του, αφού ο μπαμπάς του διαγνώστηκε με καρκίνο του πνεύμονα σε τελικό στάδιο το 2016.
Για παρόμοιο λόγο και η Kuyda δημιούργησε ένα chatbot του αγαπημένου της φίλου και συγκάτοικου, Roman Mazurenko. Σε ένα τους ταξίδι ο Roman είχε σκοτωθεί κι αυτή σκέφτηκε να αξιοποιήσει τα 10.000 μηνύματα που είχαν ανταλλάξει μεταξύ τους, καθώς και κείμενα που είχε στείλει σε άλλους.
Για να διατηρήσει και να τιμήσει τη μνήμη του, έφτιαξε μια εφαρμογή, στην οποία έδωσε το όνομά του, η οποία απαντούσε γραπτά όπως ακριβώς έκανε κι αυτός. Αφού έκανε δημόσια διαθέσιμη την εφαρμογή της, της ζητήθηκε να φτιάξει ανάλογα chatbots και για άλλα πρόσωπα.
Οι ψυχολόγοι λένε ότι η δημιουργία ενός εικονικού αντιγράφου κάποιου χαμένου αγαπημένου μπορεί να δράσει θεραπευτικά, ειδικά σε περιπτώσεις με άλυτα ζητήματα. Θα μπορούσε όμως να οδηγήσει κάποιον να καθηλωθεί σε αυτόν τον εικονικό κόσμο;
Ούτως ή άλλως όμως, κάποιοι θεραπευτές που ασχολούνται με το πένθος καλούν τους θεραπευόμενούς τους να γράψουν στους αγαπημένους τους ή να συνομιλήσουν μαζί τους, σαν να συνομιλούσαν με πρόσωπα που έχασαν.
Αν αξιοποιηθεί λοιπόν κατάλληλα η ψηφιακή πραγματικότητα, ίσως να βοηθήσει στην επούλωση του τραύματος της απώλειας. Ίσως όμως να δημιουργήσει μια ψευδαίσθηση, μέσα στην οποία θα εγκλωβιστεί ο άνθρωπος που πονάει. Ο κίνδυνος του εθισμού όμως ποτέ δεν απέτρεψε την ανάπτυξη λογισμικών. Το αντίθετο.
με πληροφορίες από The Washington Post
