Το σαββατοκύριακο ο Τζο Μπάιντεν έκανε πολλές δηλώσεις εκτός κειμένου, που ανέβασαν κατακόρυφα το θερμόμετρο στις σχέσεις Ουάσινγκτον- Μόσχας. Όμως, ήταν η αυθόρμητη φράση στο τέλος ομιλίας του στην Πολωνία το Σάββατο- όταν είπε ότι δεν μπορεί να μείνει στην εξουσία ο Βλαντιμίρ Πούτιν- εκείνη που χαρακτηρίστηκε επικίνδυνη.
«For God's sake, this man cannot remain in power» (Για όνομα του Θεού, αυτός ο άνθρωπος δεν μπορεί να παραμείνει στην εξουσία), είπε ο Αμερικανός πρόεδρος στο τέλος της ομιλίας του στη Βαρσοβία, αναφερόμενος στον Ρώσο ομόλογό του.
Σήμερα, σε νεότερη τοποθέτηση για την επίμαχη φράση του, ο Μπάιντεν επέμεινε ότι εξέφραζε τη δική του ηθική οργή και όχι κάποια αλλαγή κυβερνητικής πολιτικής. «Δεν εξέφρασα, ούτε τώρα εκφράζω, μια αλλαγή πολιτικής. Εξέφρασα την ηθική οργή που ένιωσα και δεν ζητάω συγγνώμη», είπε σε δημοσιογράφους στον Λευκό Οίκο.
«Δεν παίρνω τίποτα πίσω», τόνισε και όταν ρωτήθηκε για την περίπτωση να προκληθεί κάποια αρνητική αντίδραση του Πούτιν, απάντησε: «Δεν με ενδιαφέρει τι σκέφτεται. Θα κάνει αυτό που θέλει να κάνει». Όμως, συμπλήρωσε, αναφερόμενος στον Ρώσο πρόεδρο. «Αν συνεχίσει στην πορεία που βρίσκεται, θα γίνει παρίας του κόσμου και ποιος ξέρει τι θα συμβεί σε ό,τι αφορά την εγχώρια υποστήριξη».
Διευκρινίσεις με μεγάλη ταχύτητα
Η αντίδραση της Ρωσίας στην αρχική δήλωση του Τζο Μπάιντεν ήταν σφοδρή, όπως αναμενόταν. Εξίσου άμεση- και αναμενόμενη- ήταν η αμερικανική αναδίπλωση. «Το νόημα ήταν ότι δεν μπορεί να επιτραπεί στον Πούτιν να ασκεί εξουσία επί των γειτονικών χωρών, ή στην περιοχή. Δεν αναφερόταν στην εξουσία του Πούτιν στη Ρωσία, ούτε σε αλλαγή καθεστώτος», έσπευσε να πει Αμερικανός αξιωματούχος αμέσως μετά την ομιλία Μπάιντεν.
Λίγο αργότερα, ο υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν επανέλαβε το ίδιο, πιο κατηγορηματικά. «Δεν έχουμε καμία στρατηγική αλλαγής καθεστώτος στη Ρωσία, ή οπουδήποτε αλλού. Σε αυτή την περίπτωση, όπως και στην κάθε περίπτωση, εξαρτάται από τον λαό της κάθε χώρας. Εξαρτάται από τους Ρώσους», τόνισε.
Η ταχύτητα με την οποία έγιναν οι αμερικανικές διευκρινίσεις δείχνει πως η Ουάσινγκτον καταλαβαίνει τον κίνδυνο των λεγομένων του Μπάιντεν, σημειώνει το BBC. Ανάλογη επισήμανση κάνει και το CNN. Ήταν ξεκάθαρο από την ταχύτητα με την οποία κυβερνητικοί αξιωματούχοι έσπευσαν να διευκρινίσουν τις δηλώσεις Μπάιντεν ότι ήξεραν πως θα είναι ένα μεγάλο πρόβλημα, το οποίο θα κάνει ακόμη χειρότερη την ήδη τεταμένη ευρωπαϊκή γεωπολιτική σύγκρουση, σημειώνει το αμερικανικό δίκτυο.
Υπάρχει μια διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο να καταδικάζεις τον ηγέτη μιας χώρας και να ζητάς την απομάκρυνσή του, επισημαίνει το BBC. Μια γραμμή που σεβάστηκαν ακόμη και οι Αμερικανοί και οι Σοβιετικοί στο αποκορύφωμα του Ψυχρού Πολέμου. Και μια γραμμή που κατά τα φαινόμενα πέρασε ο Μπάιντεν.
Η «αλλαγή καθεστώτος» είναι κάτι που έχουν κατηγορηθεί ότι έχουν επιβάλλει οι ισχυρές χώρες σε πιο αδύναμες, όχι αυτό που απαιτεί μία πυρηνικά εξοπλισμένη χώρα από μία άλλη, σημειώνει ακόμη το βρετανικό δίκτυο. Ακόμη και σύμμαχοι των ΗΠΑ επιχείρησαν να πάρουν αποστάσεις. Ο Εμανουέλ Μακρόν προειδοποίησε ότι ο Αμερικανός πρόεδρος θέτει σε κίνδυνο τις διαπραγματεύσεις μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, για κατάπαυση του πυρός.
«Θέλουμε να σταματήσουμε τον πόλεμο που εξαπέλυσε η Ρωσία στην Ουκρανία, χωρίς κλιμάκωση. Αν αυτό είναι που θέλουμε να κάνουμε, δεν θα πρέπει να κλιμακώνουμε τα πράγματα, ούτε με λόγια, ούτε με πράξεις», τόνισε ο Γάλλος πρόεδρος.
Είναι γνωστή η τάση του Μπάιντεν για αυθόρμητα σχόλια που μπορεί να τον φέρουν σε δύσκολη θέση. Κάποιες φορές, αυτό είναι πολιτικό ατού, γράφει ο Τομ Νίκολς του The Atlantic, καθώς του επιτρέπει να συνδέεται με το συναίσθημα των Αμερικανών. Όμως, σε αυτή τη διπλωματική κρίση- όταν η κακή επιλογή λέξεων μπορεί να έχει συνέπειες- η συγκεκριμένη τάση αποτελεί και ελάττωμα.
«Είναι δύσκολο να κατηγορήσεις τον Μπάιντεν επειδή ενέδωσε στον θυμό του, αφότου είχε μιλήσει με ανθρώπους που έχουν υποφέρει από τη βαρβαρότητα του Πούτιν», γράφει ο Νίκολς. «Αλλά τα λόγια κάθε παγκόσμιου ηγέτη έχουν παίζουν ρόλο τώρα και κανενός τόσο πολύ όσο εκείνα του προέδρου των ΗΠΑ», επισημαίνει.
Τα ερωτήματα που προκύπτουν
Η επίμαχη ατάκα του Τζο Μπάιντεν δημιουργεί μία σειρά από σοβαρά ερωτήματα, τα οποία καλείται να απαντήσει η αμερικανική κυβέρνηση, τονίζει το CNN. Κάποια από αυτά τα ερωτήματα είναι στρατηγικά, που θα μπορούσαν να έχουν αντίκτυπο στη μελλοντική πορεία του πολέμου και στις ελπίδες για κατάπαυση του πυρός. Και άλλα είναι πολιτικά ερωτήματα.
«Κλιμάκωσε το σχόλιο του προέδρου την ήδη τεταμένη κατάσταση στη χειρότερη εδώ και δεκαετίες αντιπαράθεση της Ρωσίας με τη Δύση; Έπληξε ο Μπάιντεν τη διεθνή εμπιστοσύνη στην έως τώρα ηγεσία του προκειμένου να παρουσιάσει το ΝΑΤΟ ένα ενιαίο μέτωπο απέναντι στη Μόσχα; Η υπόνοια ότι ο Μπάιντεν ελπίζει να ανατραπεί ο Πούτιν θα ενισχύσει την αποφασιστικότητα του Ρώσου ενάντια στις διαπραγματεύσεις ή θα τον κάνουν να κλιμακώσει περαιτέρω έναν ήδη ανελέητο πόλεμο εναντίον αμάχων; Η ρητορική του Μπάιντεν απέκλεισε ουσιαστικά την όποια άμεση διπλωματία ή συνάντηση ανάμεσα στις δύο παγκόσμιες πυρηνικές δυνάμεις; Και θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την παγκόσμια ειρήνη αν δεν μπορούν να επικοινωνήσουν σε μια μελλοντική κρίση που απειλεί την ανθρωπότητα;», είναι μερικά από αυτά τα ερωτήματα.
Ή η ανθρώπινη αντίδραση του Μπάιντεν, έπειτα από συναντήσεις με Ουκρανούς πρόσφυγες, θα ξεπεραστεί σύντομα από την καθημερινή φρίκη του πολέμου; Εξάλλου, σημειώνει το CNN, και η έκκληση του Ρόναλντ Ρίγκαν στον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ «ας ρίξουμε αυτό το τείχος» στο Βερολίνο, αρχικά θεωρήθηκε πολύ προκλητική από κάποιους συνεργάτες του.
Οι διευκρινίσεις που δόθηκαν μετά βίας ήταν πειστικές δεδομένης της σαφήνειας της αρχικής δήλωσης, επισημαίνει το CNN. Όμως, ένα σχόλιο με τέτοιες επιπλοκές, σε μια περίοδο υψηλών εντάσεων, ξεκάθαρα απαιτούσε αναδίπλωση και γρήγορα.
Η όποια υπόνοια ότι οι ΗΠΑ βλέπουν τη σύγκρουση ως απόπειρα ανατροπής του Πούτιν θα ήταν επικίνδυνη, από τη στιγμή που θα μπορούσε να την αναβαθμίσει σε ευθεία αντιπαράθεση ανάμεσα στη Μόσχα και την Ουάσινγκτον. Ένα σενάριο που ο Μπάιντεν σχολαστικά έχει προσπαθήσει να αποφύγει, μπλοκάροντας και το πολωνικό πλάνο για αποστολή σοβιετικής κατασκευής μαχητικών αεροσκαφών στην Ουκρανία, προκειμένου να μη δοθεί η εντύπωση ότι το ΝΑΤΟ αναλαμβάνει πιο άμεσο ρόλο στον πόλεμο.
Δώρο προπαγάνδας στον Πούτιν
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Μπάιντεν έκανε ένα δώρο προπαγάνδας στον Πούτιν, που θα μπορούσε να υπονομεύσει τη σκληρή δουλειά του Αμερικανού προέδρου να παραμείνει η προσοχή στην Ουκρανία, σχολιάζει το CNN. Είναι βέβαιο ότι η Μόσχα παρουσιάζει στους Ρώσους τον πόλεμο ως μια εχθρική προσπάθεια της Δύσης, προκειμένου να αποκρύψει περισσότερο την αλήθεια για την απρόκλητη επίθεση στην Ουκρανία. Αυτό, θα μπορούσε να μετριάσει την πολιτική πίεση που ελπίζει η Δύση να δημιουργηθεί από τις σκληρές κυρώσεις.
Όμως, η αρχική προσπάθεια του Μπάιντεν να μην προσωποποιήσει τη σύγκρουση με τον Πούτιν και να μη χαρακτηριστεί ο πόλεμος ως ευθεία σύγκρουση ΗΠΑ- Ρωσίας, έχουν υπονομευθεί από τη δική του ρητορική, που έχει γίνει πιο σκληρή το τελευταίο διάστημα, για τον Ρώσο ηγέτη.
Πριν από λίγες ημέρες δήλωσε ότι πιστεύει πως ο Πούτιν είναι εγκληματίας πολέμου. Το σαββατοκύριακο, πέρα από την επίμαχη φράση, αφού συνάντησε Ουκρανούς πρόσφυγες χαρακτήρισε «χασάπη» τον Ρώσο πρόεδρο. Στο παρελθόν τον έχει αποκαλέσει «κακοποιό» και «δολοφονικό δικτάτορα».
Δεδομένου ότι πιθανότατα ο Μπάιντεν νιώθει το βάρος της παγκόσμιας ειρήνης στους ώμους του, όπως και συμπόνοια για εκείνους που έχουν έρθει αντιμέτωποι με ανείπωτη τραγωδία στην Ουκρανία, τα ξεσπάσματά του στην ευρωπαϊκή περιοδεία του μπορεί να είναι κατανοητά ως ανθρώπινη αντίδραση απέναντι στην τεράστια οδύνη, αναγνωρίζει το CNN.
«Πήγε στο εθνικό στάδιο της Βαρσοβίας και κυριολεκτικά συνάντησε εκατοντάδες Ουκρανούς. Εκείνη τη στιγμή, πιστεύω ότι ήταν μία ανθρώπινη αντίδραση στις ιστορίες που είχε ακούσει εκείνη την ημέρα», επεσήμανε η Τζούλιαν Σμιθ, πρέσβειρα των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ.
Όμως, σημειώνει το CNN, οι λέξεις ενός προέδρου πρέπει να επιλέγονται προσεκτικά. Όπως έδειξε το δράμα του Σαββάτου, χρειάζεται μία στιγμή για να προκληθεί μια επικίνδυνη διπλωματική κρίση.
Αν ο Πούτιν συμφωνήσει μελλοντικά σε μια κατάπαυση πυρός, αυτό είναι απίθανο να προκύψει μέσω της αμερικανικής διπλωματίας, δεδομένης της βαθιάς και αμοιβαίας εχθρότητας ανάμεσα στη Μόσχα και την Ουάσινγκτον.
Αλλά η όποια τελική συμφωνία- και ο μακροπρόθεσμος στόχος της αποτροπής επικίνδυνων κλιμακώσεων ανάμεσα στις δύο κορυφαίες πυρηνικές δυνάμεις- εξαρτάται από το αν μιλούν μεταξύ τους.
Ήταν ήδη δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς ο Μπάιντεν θα μπορούσε να συναντήσει έναν Ρώσο ηγέτη τον οποίο έχει χαρακτηρίσει εγκληματία πολέμου. Τα γεγονότα αυτού του σαββατοκύριακο το καθιστούν αυτό ακόμη πιο δύσκολο. Και παρότι ο αμερικανικός στόχος για τη Μόσχα δεν είναι μια αλλαγή καθεστώτος, είναι δύσκολο να δει κανείς κάποιο ουσιαστικό διάλογο ενώ ο Πούτιν είναι ακόμη στην εξουσία, καταλήγει το CNN.
