Μισιρλού μου, η γλυκιά σου η ματιά
Φλόγα μου 'χει ανάψει μες στην καρδιά.
Αχ, για χαμπίμπι, αχ, για λε-λέλι, αχ,
Τα δυο σου χείλη στάζουνε μέλι, αχ.
Αχ, Μισιρλού, μαγική, ξωτική ομορφιά.
Τρέλα θα μου 'ρθει, δεν υποφέρω πια.
Αχ, θα σε κλέψω μέσ' απ' την Αραπιά.
Μαυρομάτα Μισιρλού μου τρελή,
Η ζωή μου αλλάζει μ' ένα φιλί.
Αχ, για χαμπίμπι ενα φιλάκι, άχ
Απ' το γλυκό σου το στοματάκι, αχ.
H πιθανότερη καταγωγή της «Μισιρλούς» είναι από αυτό το τραγούδι του αλεξανδρινού Σαγιέντ Νταρβίς (17/3/1892 – 15/9/1923), που θεωρείται ο πατέρας της σύγχρονης αιγυπτιακής μουσικής. Το 1919 έγραψε το «Bint Misr» (κορίτσι της Αιγύπτου). Δυό χρόνια αργότερα, ο Τέτος Δημητριάδης θα ηχογραφούσε τη ρεμπέτικη εκδοχή του...
Στα αραβικά η Αίγυπτος ονομάζεται ''Μισρ'' (مصر ). Οι Τούρκοι πρόσθεσαν ένα ακόμη φωνήεν και η λέξη μεταπήδησε στη γλώσσα τους ως ''Mısır''. Για τους Τούρκους, ''Mısır'' είναι η ''Αίγυπτος'' αλλά και το ''καλαμπόκι''. Έτσι οι Τούρκοι θα συνοδεύσουν το ''mısır'' με την μετοχή του ρήματος patlamak (= εκρήγνυμαι), patlamış και θα αποδώσουν το ''ποπ κορν'' ως mısır patlamış. Ή θα προσθέσουν το ekmek ( = ψωμί) για να αποδώσουν το ''καλαμποκόψωμο'' ως mısır ekmeği. Καθώς η τουρκική γλώσσα είναι συγκολλητική, με την προσθήκη διαφόρων επιθημάτων παράγονται νέες λέξεις που αποκτούν διαφορετική σημασία. Προσθέτοντας λοιπόν το επίθημα ''– lı'' στην κατάληξη του ''Mısır'' αποδίδουν την εθνικότητα τόσο του Αιγύπτιου όσο και της Αιγύπτιας αφού στα τούρκικα δεν υπάρχουν γένη.
Η εικόνα της Μισιρλούς σχετίζεται για τους περισσότερους με το ομώνυμο τραγούδι: είναι η λάγνα αραπίνα που ξεσηκώνει τα πάθη και τις ηδονές του έρωτα
Το άσμα αναφέρεται στη ''Mısırlı'' (Μισιρλού) τη λάγνα Αιγύπτια, την Αραπίνα που ξεσηκώνει τα πάθη και τις ηδονές του έρωτα. Πρωτοεκτελέστηκε από τη ρεμπέτικη ορχήστρα του Μιχάλη Πατρινού στην Αθήνα του 1927 και τη τραγούδησε ο Τέτος Δημητριάδης. Αργότερα τη Μισιρλού τραγούδησαν η Σοφία Βέμπο και ο Νίκος Γούναρης ενώ το τραγούδι γνώρισε πολλές διασκευές από διάφορα μουσικά σχήματα παγκοσμίως, όπως από τους Last Driver για το άλμπουμ τους Underworld Shakedown, τους Sound Explosion και τον Αμερικανό πρωτοπόρο της Exotica, Korla Pandit.
Όπως συμβαίνει με όλους τους μακραίωνους πολιτισμούς έτσι και η Αίγυπτος δεν κατάφερε να γλυτώσει από το πλήθος των διαφορετικών και διαδοχικών εξουσιών που ορίζουν το περιβάλλον για να προκύψουν νέες ταυτότητες. Αρχαία Βασίλεια, Χαλιφάτα και Σουλτανάτα, Αποικιοκρατία και Έθνος Κράτος με ενδιάμεσες συνδετικές αλυσίδες από υλικό όπως πραξικοπήματα, πολέμους, εκλογές και επαναστάσεις.
Στο πέρασμα του χρόνου, οι αγαπημένες μας Αιγύπτιες ή αλλιώς Μισιρλούδες είναι τόσο διαφορετικές μεταξύ τους όσο και οι εποχές που πρεσβεύουν. Διαφορετικές όπως η Κλεοπάτρα, η σουλτάνα Τζαμιλέ και η Ουμ Καλσούμ. Αναπόφευκτα, οι ιστορικές περίοδοι που τις περιβάλλουν τις καθιστούν τόσο διαφορετικές. Η θέση και ο ρόλος της γυναίκας στην Αίγυπτο διαφέρει ανά εποχή.
Στην Αρχαία Αίγυπτο η θέση της γυναίκας ήταν ανέλπιστα υψηλή συγκριτικά με τους άλλους πολιτισμούς. Επικρατεί ισότητα μεταξύ των δύο φύλων σε πολλούς τομείς και οι γυναίκες προστατεύονται σθεναρά από τη νομοθεσία. Ειδοποιός διαφορά της αρχαίας αιγυπτιακής κοινωνίας ήταν η κοινωνική τάξη και όχι το φύλο. Οι γυναίκες ήταν φυσικά πρόσωπα με αναγνωρισμένα δικαιώματα. Μπορούσαν να κατέχουν περιουσιακά στοιχεία δηλωμένα στο όνομά τους, σε έγκυρα συμβόλαια και να παρίστανται ως μάρτυρες σε δικαστήρια. Οι περισσότερες γυναίκες δεν εργάζονταν αλλά άτυπα συμπλήρωναν το οικογενειακό εισόδημα βοηθώντας τον σύζυγο σε αγροτικές εργασίες ή με την ενασχόληση στον οικιακό αργαλειό, δημιουργώντας και πωλώντας υφάσματα.
Ανάμεσα στα παντρεμένα ζευγάρια ήταν πολύ διαδεδομένη η σύναψη προγαμιαίου συμβολαίου το οποίο όριζε σε μεγάλο βαθμό τις ευθύνες του συζύγου έναντι της γυναίκας του, στη διάρκεια του γάμου αλλά και στην περίπτωση διαζυγίου. Συμφωνούσαν στην προβλεπόμενη συμπεριφορά που πρέπει να διατηρεί ο σύζυγος ακόμη και στο ποσό της διατροφής που θα λάμβανε η γυναίκα μετά τη διάλυση του γάμου. Τα παντρεμένα ζευγάρια συχνά συνυπήρχαν υπό καθεστώς κοινής περιουσίας τη διαχείριση της οποίας αναλάμβανε ο σύζυγος. Εξίσου συχνά ο σύζυγος έδινε ένα αξιόλογο χρηματικό ποσό στον μέλλοντα πεθερό του. Η πρακτική αυτή άλλοτε ερμηνεύεται ως αγορά της νύφης άλλοτε ως συμβολή αποκοπής της νύφης από την οικογένειά της και θεμέλιος λίθος για την εγκατάσταση του νοικοκυριού τους.
Η πολυγαμία, με εξαίρεση τον Φαραώ, δεν ήταν δημοφιλής. Αντιθέτως οι Αιγύπτιοι διακρίνονται για την αυστηρή μονογαμία και την ισότιμη καταδίκη της μοιχείας από. Με την επικράτηση του Ισλάμ, η θέση της γυναίκας περιορίστηκε λόγω του ισλαμικού νόμου (σαρία) που τις έθεσε υπό τον στενό κλοιό του συζύγου.
Εισηγήτρια του φεμινισμού στην Αίγυπτο ήταν η τολμηρή Huda Shaarawi (1879 – 1947). Ανήκε σε εύπορη οικογένεια και έλαβε σπουδαία μόρφωση. Αν και παντρεύτηκε σε ηλικία δεκατριών ετών δεν έπαψε να είναι μαχητική. Προσκάλεσε πολλές γυναίκες και καθιέρωσε σαλόνια διαλέξεων και έντονων συζητήσεων, εστιάζοντας σε γυναικεία θέματα που απασχολούσαν έντονα την καθημερινότητά τους. Η ενέργεια αυτή, αποτέλεσε το πρώτο κίνητρο για να βγουν οι γυναίκες από τα σπίτια τους και να ενισχύσουν την κοινωνικότητά τους. Εν συνεχεία, έπεισε τις πλούσιες κυρίες να θεσπίσουν ένα ταμείο βοηθείας για τις μαστιζόμενες γυναίκες των χαμηλών στρωμάτων και το 1910 ίδρυσε το πρώτο σχολείο για κορίτσια.
Μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο τα συνθήματα κατά της αγγλικής αποικιοκρατίας στην Αίγυπτο πλήθυναν. Το 1919 η Huda οργάνωσε τη μεγαλύτερη συγκέντρωση διαμαρτυρίας γυναικών κατά των βρετανικών δυνάμεων. Χιλιάδες γυναίκες υπέμεναν για τρεις ώρες τον καυτό ήλιο στέλνοντας ένα μήνυμα εθνικής και φεμινιστικής αφύπνισης συγχρόνως. Το 1923, επιστρέφοντας από το Διεθνές Φεμινιστικό Συνέδριο της Ρώμης αποβιβάζεται από το τρένο και πετάει τον φερετζέ, αποκαλύπτοντας το πρόσωπό της δημοσίως. Δύο χρόνια αργότερα, εξέδωσε το πρώτο φεμινιστικό περιοδικό L' Egyptienne και συνέχισε να εκπροσωπεί την Αίγυπτο σε διάφορα συνέδρια φεμινισμού στο Παρίσι, Άμστερνταμ, Βερολίνο, Βουδαπέστη, Βρυξέλλες, Μασσαλία, Γενεύη, Κωνσταντινούπολη και Κοπενγχάγη. Η Huda Shaarawi άφησε αξιόλογο ποιητικό έργο και μελέτες επί των γυναικείων ζητημάτων.
Η Αιγυπτιακή Επανάσταση του 1952 εκκοσμίκευσε σε σημαντικό βαθμό το δίκαιο και προώθησε μεταρρυθμίσεις για τη βελτίωση της θέσης της γυναίκας. Παρά τις προσπάθειες για την πάταξη της πολυγαμίας, του αναλφαβητισμού και της επιρροής της σαρία, η κατάσταση στη σημερινή Αίγυπτο είναι αποκαρδιωτική.
Το 98% των ξένων γυναικών και το 83% των γηγενών έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση ενώ τα 2/3 των αντρών παραδέχονται πως έχουν ασελγήσει σε γυναίκες. Σύμφωνα με έρευνα της Επιτροπής Ισότητας του ΟΗΕ για το 2013, η Αίγυπτος κατέχει την πρωτιά με το θλιβερό ποσοστό του 99,3% των γυναικών να έχουν υπάρξει θύματα λεκτικής ή σωματικής παρενόχλησης. Από τις παρενοχλήσεις δεν έχουν ξεφύγει ούτε οι καλυμμένες με μαντήλα, συντηρητικές Αιγύπτιες. Επίσης, το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σημείωσε 91 βιασμούς γυναικών στην πλατεία Ταχρίρ του Καΐρου, σε διάρκεια μόλις τεσσάρων ημερών και εν μέσω των διαδηλώσεων του περασμένου καλοκαιριού.
Στην Επανάσταση του 2011 που ανέτρεψε τον Χόσνι Μουμπάρακ, ο ρόλος των γυναικών ήταν καταλυτικός. Πολλές γυναίκες από διαφορετικά κοινωνικά στρώματα συμμετείχαν στις διαδηλώσεις ενώ οι νεότερες σε ηλικία κατηύθυναν το κίνημα μέσω των social media.
Παρά την απογοητευτική εξέλιξη της Αραβικής Άνοιξης σε Ισλαμικό Χειμώνα, ας ελπίσουμε ότι οι Αιγύπτιες θα συνεχίσουν να αγωνίζονται για την ελευθερία, τη δημοκρατία και την εκκοσμίκευση.
Μεριταμούν
Σύζυγος του Φαραώ Αμένωφις (περίοδος βασιλείας του, 1526 – 1506 π.Χ.)
Νεφερτίτη (1370 – 1330 π.Χ.)
Σύζυγος του Φαραώ Ακενατών και μητέρα του Τουταγχαμών. Εισήγαγε στην Αίγυπτο τον μονοθεϊσμό, λατρεύοντας τον θεό Άθωνα. Η πανέμορφη Νεφερτίτη ήταν πολύ περήφανη για τον μακρύ της λαιμό. Η εξαιρετική προτομή της εντοπίστηκε από τον αρχαιολόγο Ludwig Borchardt και εκτίθεται στο Αιγυπτιακό Μουσείο του Βερολίνου. Η ανατομία του προσώπου της, με τις λεπτεπίλεπτες γραμμές, τα ζυγωματικά, τα όμορφα χείλη και τη διακριτική μύτη, είναι εκπληκτική.
Κλεοπάτρα (69 – 30 π.Χ.)
Κόρη του Πτολεμαίου ΙΒ' Αυλητή και τελευταία βασίλισσα της δυναστείας των Πτολεμαίων. Πανέξυπνη, χαρισματική, μορφωμένη και πολύγλωσση. Εκτός από τη μητρική γλώσσα της τα αιγυπτιακά, μιλούσε αραβικά, αραμαϊκά, εβραϊκά, ελληνικά, περσικά και αιθιοπικά. Με τη γοητεία που ακτινοβολούσε σαγήνευσε δύο ισχυρούς άντρες της εποχής της, τον Ιούλιο Καίσαρα και τον Μάρκο Αντώνιο. Το 31 π.Χ., μαζί με τον εραστή της Μάρκο Αντώνιο πολέμησαν κατά του Οκταβιανού στη Ναυμαχία του Άκτιου, στα στενά του δικού μας Αμβρακικού Κόλπου. Ηττήθηκαν και επέστρεψαν στην Αίγυπτο όπου αυτοκτόνησαν και οι δύο όταν οι δυνάμεις του Οκταβιανού εισέβαλλαν στο βασίλειο των Πτολεμαίων. Ο Μάρκος Αντώνιος μαχαιρώθηκε με το σπαθί του και η Κλεοπάτρα με τις πιστές της υπηρέτριες Ειράς και Χάρμιον πέθαναν από δάγκωμα οχιάς.
Υπατία (370 – 416 μ.Χ.)
Νεοπλατωνική φιλόσοφος, αστρονόμος και μαθηματικός. Κόρη του αστρονόμου και μαθηματικού Θέωνα, γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή των Αθηνών έχοντας για δασκάλους τον Πρόκλο και Ιεροκλή. Συνέχισε τις σπουδές της στην Ιταλία και όταν επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια άρχισε να διδάσκει στους πνευματικούς κύκλους της πόλης. Διαυγές πνεύμα της εποχής, σεβάσμια και ταπεινή ως προσωπικότητα προκάλεσε το μίσος του Αρχιεπισκόπου Κυρίλλου της Αλεξάνδρειας λόγω της στενής της φιλίας με τον Ρωμαίο διοικητή της πόλης, Ορέστη (Θανάσιμος εχθρός του Κυρίλλου). Ο αρχιεπίσκοπος Κύριλλος διέταξε την εκτέλεσή της κατηγορώντας την ως μάγισσα των ειδωλολατρών. Ο όχλος των φανατικών χριστιανών της επιτέθηκε, την έγδυσαν, την έσυραν μέχρι τον καθεδρικό ναό, την έγδαραν και την σκότωσαν με κοφτερά όστρακα ενώ τη σορό της, την έκαψαν.
Πριγκίπισσα Ιφέτ Χασάν (1876 – 1967)
Εγγονή του Ισμαήλ Πασά, ηγεμόνα της Αιγύπτου και του Σουδάν από το 1863 μέχρι το 1879. Ο παππούς του Ισμαήλ Πασά ήταν ο στρατηγός Μωχάμμαντ Άλι, ιδρυτής της ομώνυμης Δυναστείας Μωχάμμαντ Άλι που κυβέρνησε την Αίγυπτο και το Σουδάν για περίπου 150 χρόνια. Ο Μωχάμμαντ Άλι είχε γεννηθεί στην Καβάλα της Μακεδονίας από Αλβανούς γονείς. Η Υψηλή Πύλη τον έστειλε στην Αίγυπτο για να εκδιώξει τα στρατεύματα του Ναπολέοντα. Μετά την επικράτησή του στην Αίγυπτο, κήρυξε αντάρτικο και αποσχίστηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Βασίλισσα Φαριντά (1921 – 1988)
Πρώτη σύζυγος του βασιλιά Φαρούκ και βασίλισσα της Αιγύπτου για δέκα χρόνια, από το 1938 μέχρι το 1948. Μητέρα τριών κοριτσιών, της Φεριάλ, Φαουζία και Φαντία. Μετά το διαζύγιο έζησε στον Λίβανο και στη Γαλλία. Επέστρεψε στην πατρίδα της το 1974 και ασχολήθηκε με τα εικαστικά πραγματοποιώντας ατομικές εκθέσεις στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Πέθανε από λευχαιμία το 1988.
Βασίλισσα Φαουζία (1921 – 2013)
Αδερφή του τελευταίου βασιλιά της Αιγύπτου, Φαρούκ. Πρώτη σύζυγος του σάχη του Ιράν, Ρεζά Παχλαβί και βασίλισσα του Ιράν (1939 – 1948). Την διαδέχθηκε η Θλιμμένη Πριγκίπισσα, Σοράγια.
Munira el Mahdeya (1885 – 1965)
Τραγουδοποιός.
Um Kalsum (1904 – 1975)
Η μεγαλύτερη γυναικεία φωνή ολόκληρου του αραβικού κόσμου. Η κηδεία της συγκέντρωσε περισσότερο κόσμο και από του Αιγύπτιου ηγέτη Νάσερ.
Dalida (1937 – 1987)
Γαλλίδα τραγουδίστρια, αιγυπτιακής καταγωγής.
Samya Ghamal (1924 – 1994)
Χορεύτρια του χορού της κοιλιάς και ηθοποιός.
Nagwa Fuad (1939 - ...)
Χορεύτρια του χορού της κοιλιάς
Ηθοποιοί
Bahiga Hafez (1908 – 1983)
Hind Rostom (1929 – 2011)
Magda (1931 - ...)
Maha Sabri (1933 – 1989)
Leila Fawzi (1925 – 2005)
Naema Akef (1929 – 1966)
Nadia Lutfi (1938 - ...)
Berlanty (1935 – 2010)
Suad Hosni ( 1943 – 2001)
Riham Said
Η γενναία δημοσιογράφος που συγκρούστηκε με τον φανατικό κληρικό σχετικά με την ισλαμική μαντήλα.
Κατερίνα Κολτσίδα και Πέγκυ Ρίγγα
Αν και Ελληνίδες, τις κατατάσσω στις Μισιρλούδες γιατί είναι εξαίρετες αρχαιολόγοι, με διδακτορικές διατριβές στην Αιγυπτιολογία και λατρεύουν την Αίγυπτο.
Aκούστε πολλές εκδοχές του τραγουδιού, παρουσιασμένες από τον Γιώργο Παπαστεφάνου
