Ο δελφικός λόγος

Τις διαλέξεις της Τζίνας Πολίτη στην Αγγλική Φιλολογία Θεσσαλονίκης, όπου δίδασκε για χρόνια, τις παρακολουθούσε συστηματικά ένα πολύχρωμο κοινό. Φοιτητές και καθηγητές από άλλα τμήματα και σχολές, φίλοι και συγγενείς τους, ηθοποιοί, ξενυχτισμένοι που πρώτη φορά έβλεπες στο campus, nerds και φρικιά συνωστίζονταν οκτώ η ώρα το πρωί (!!!) για μια θέση μπροστά από το έδρανο. Αυτό που μας τραβούσε όλους στην παλαιά Φιλοσοφική άγρια χαράματα ήταν ο σχεδόν δελφικός λόγος της Τζίνας. Με εργαλεία την πολιτική και την ιδεολογία, και με απαράμιλλη φινέτσα, η Τζίνα ζωντάνευε τη λογοτεχνία, καθιστώντας τη δυναμικό παράγοντα του ιστορικοκοινωνικού γίγνεσθαι και άρα πάντα επίκαιρη. Μια γεύση από εκείνα τα μαγικά πρωινά στη Θεσσαλονίκη μπορεί πλέον να πάρει ο καθένας στο τελευταίο βιβλίο της Τζίνας Πολίτη Περι-διαβάζοντας την Αγγλική Λογοτεχνία 1593-1854: Κείμενα, Ιδεολογία, το Πολιτικό, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα.

Ποια είναι η πιο ωραία ανάμνηση που έχεις από τη Θεσσαλονίκη;

Δύο είναι οι πιο ωραίες αναμνήσεις μου από τη Θεσσαλονίκη. Η πρώτη ένα ηλιόλουστο, χειμωνιάτικο πρωινό με μιαν υπερφυσική σχεδόν διαύγεια. Καθώς κατηφόριζα από τις Σαράντα Εκκλησιές για το πανεπιστήμιο, αντίκρισα πάνω από τον υδάτινο κόλπο τη μεγαλειώδη, χιονισμένη μορφή του Ολύμπου. Τη στιγμή εκείνη, μια στιγμή όπως αυτές της «επιφάνειας» του Τζόις, διαισθάνθηκα την έννοια του υπέρτατου κάλλους. Η δεύτερη, το καταπληκτικό δρώμενο Oliver Twisted, που οργανώσατε οι φοιτητές και οι φοιτήτριες του τομέα Αγγλικής Λογοτεχνίας στην αποχαιρετιστήρια εκδήλωση του τμήματος προς τιμήν μου, όταν βγήκα στη σύνταξη. Το θεατρικό αυτό δρώμενο, που οργανώθηκε στη βάση των μαθημάτων που δίδασκα, με έκανε να νιώσω ότι εκτός από τις γνώσεις, είχα καταφέρει να τους μεταδώσω τις αξίες της φαντασίας και της ελευθερίας τόσο στη σκέψη όσο και στην πράξη. Αυτό που σήμαινε για μένα το δρώμενο ήταν ότι η σχέση που είχε δημιουργηθεί μέσα στα χρόνια ανάμεσά μας δεν ήταν σχέση εξουσίας αλλά φιλίας.

Υπάρχει λογοτεχνική σκηνή στη Θεσσαλονίκη;

Ασφαλώς και υπάρχει «λογοτεχνική σκηνή» στη Θεσσαλονίκη με μεγάλη παράδοση στην πρωτοπορία. Αναφέρω χαρακτηριστικά μόνο μερικά ονόματα μεγάλων μυθιστοριογράφων μας: Πεντζίκης, Χειμωνάς, Δημητριάδης, Ζατέλη.

Για ποιο λόγο στο τελευταίο σου βιβλίο επιστρέφεις σε κλασικά κείμενα της αγγλικής λογοτεχνίας του 17^ου, 18^ουκαι 19^ου αιώνα;

Οι μελέτες που δημοσιεύονται στο τελευταίο μου βιβλίο Περι-διαβάζοντας την Αγγλική λογοτεχνία 1593-1854: Κείμενα, Ιδεολογία, το Πολιτικό, εκτός από την τελευταία, αποτελούν μεταφράσεις κειμένων που έχουν γραφτεί και δημοσιευτεί σε αγγλόφωνα επιστημονικά περιοδικά και τόμους, όπως άλλωστε και τα δύο προηγούμενα βιβλία μου, Στα Όρια της Γραφής καιΔοκίμια για το Ιστορικό Μυθιστόρημα.Ένας από τους κύριους λόγους που με ωθεί στη μετάφραση και δημοσίευση αυτών των μελετών είναι ότι, σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, δεν υπάρχει στην Ελλάδα μια παράδοση πρακτικής επιστημονικού λόγου για τις ξένες λογοτεχνίες, ίσως επειδή τα ξενόγλωσσα τμήματα δημιουργήθηκαν στα πανεπιστήμιά μας μετά τη μεταπολίτευση. Ο χώρος αυτής της έρευνας είναι μια «έρημος» με στίγματα, θα έλεγα, από πένες ημιμαθών. Χρέος μας λοιπόν είναι να καλύψουμε αυτό το κενό και ταυτόχρονα να δημιουργήσουμε το αντίστοιχο αναγνωστικό κοινό. Αν θέλεις, η πρακτική αυτή είναι μια πράξη εκπαιδευτικής, πολιτιστικής πολιτικής. Για το λόγο αυτό συμβουλεύω τις νεότερες και τους νεότερους επιστήμονες του κλάδου: γράφετε τις μελέτες σας στα ελληνικά!

Τι μπορεί να μας διδάξει η ιστορία για τη βαθιά κρίση των ημερών μας;

Ότι όποτε οι λαοί, οι καταπιεσμένες τάξεις και ομάδες έβαλαν «πλάτη» στη ρόδα της ιστορίας και αντιστάθηκαν, τα πράγματα άλλαξαν. Παράδειγμα πρόσφατο: η φοιτητική εξέγερση για το άρθρο 16 που συνεχίζεται και φέτος για τα κολέγια του Nothingham και του Swindle, που μοιράζουν πτυχία πλουτίζοντας! Υπάρχει ένα γνωμικό που λέει: «Οργή λαού, φωνή θεού». Η τελευταία μελέτη στο βιβλίο μου, που αφορά τις γυναίκες της εργατικής τάξης στην Αγγλία στο 19^οαιώνα, δείχνει το δρόμο της αντίστασης απέναντι στο άγριο καπιταλιστικό σύστημα που, στις μέρες μας, πέταξε την «ανθρωπιστική» του μάσκα και εμφανίστηκε γι' αυτό που είναι: «καζινοκαπιταλισμός». Η περίφημη «λιτότητα» των τελευταίων δεκαετιών -προκειμένου, λέει, να «εξυγιανθεί» η οικονομία- άλλο στόχο δεν είχε παρά την αναγκαστική προσφυγή των εργαζομένων στα τραπεζικά δάνεια. Ώσπου ήρθε κι έσκασε από το φαγοπότι το χρηματοπιστωτικό σύστημα!

Κεντρική θέση στο νέο σου βιβλίο κατέχει το δίπολο του συμβιβασμού και της σύγκρουσης. Βλέπεις μέσα από αυτή την κρίση να ξεπροβάλλει μια νέα μορφή αντίστασης;

Πιστεύω πως κάθε λαϊκή αντίσταση φέρνει μέσα της τους σπόρους μιας πολιτισμικής επανάστασης γιατί ξυπνάει τις εφησυχασμένες συνειδήσεις. Η τεχνο-συνείδηση, η εικονική «πραγματικότητα», αυτός ο μετα-ανθρώπινος καλωδιακός πολιτισμός δεν μπορεί με τίποτα να ακυρώσει το πάσχον υποκείμενο, την πάσχουσα συλλογικότητα. Από τα απρόσωπα chatrooms η νεολαία θα ξεχυθεί στους δρόμους. Μυριάδες σώματα, σαν ένα σώμα. Μόνο μια τέτοια αγωνιστική κατάσταση θα ξαναδώσει στους μαχόμενους διανοούμενους τη θέση που τους πρέπει. Η πρώτη πράξη βίας θα πρέπει να είναι να σπάσουμε τα τηλεοπτικά «παράθυρα»! Νομίζω έφτασε ο καιρός να σηκωθεί ψηλά το σκυμμένο κεφάλι. Κανένας και καμιά μας δεν πρέπει να αποφύγει τη «σύγκρουση» και να «συμβιβαστεί». Η ιστορία δεν συγχωρεί.