Ο πόλεμος των υιών του φωτός κατά των υιών του σκότους είναι ένα ύφασμα στα χέρια τα Αμος Γκιτάι. Το υφαίνει μπροστά στα μάτια των θεατών, με τη φωνή και το λυρισμό της Ζαν Μορώ. Μέσα σε αυτό το δυνατό έργο -δυνατό αφού πατάει στο κείμενο του Ιώσηπου Φλάβιου, που καταγράφει με λεπτομέρειες μια πραγματική ιστορία- η σημαντική σκηνογράφος και καλλιτεχνική διευθύντρια Χλόη Ομπολένσκι στήνει 4 στιβαρούς πύργους που γίνονται ένα εργαλείο στα χέρια του Γκιτάι. Η παράσταση παρουσιάστηκε ήδη στην Αβινιόν, στη Βαρκελώνη και έρχεται στην Επίδαυρο με φόρα και τη σοφία του ειδωμένου. Ζητήσαμε από τη Χλόη Ομπολένσκι να μας πλοηγήσει στο σπουδαίο έργο, σε αυτή την παράσταση-συνάντηση της αφήγησης με την ιστορία και τη μοίρα της διαμάχης που πάντα σκιάζει την ανθρώπινη ιστορία.
Η αληθινή ιστορία: Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό κείμενο γραμμένο τον 1ο αιώνα μ.Χ. από τον ιστορικό Ιώσηπο Φλάβιο, που ήταν γόνος αρχαίας ιουδαϊκής οικογένειας και ιερέας στο Ναό του Σολομώντα. Έλαβε ο ίδιος μέρος στον πόλεμο που οδήγησε στην κατάκτηση της Ιουδαίας από τους Ρωμαίους και την καταστροφή της Ιερουσαλήμ. Όλα αυτά τα καταγράφει με κάθε λεπτομέρεια. Με ενδιέφερε πολύ το γεγονός ότι το κείμενο αυτό είναι μια σύγχρονη, εμπεριστατωμένη πηγή πληροφοριών για μια κρίσιμη, μεταβατική περίοδο που σήμανε τη διάλυση του εβραϊκού κράτους και φυσικά την απαρχή της εξορίας του εβραϊκού έθνους που διήρκησε 1.900 χρόνια. Το κείμενο που θα ακούσετε έχει την ακρίβεια ρεπορτάζ.
Πάνω απ' όλα η διαμάχη: Πέρα από συζήτηση γύρω από τον ίδιο τον Ιώσηπο, το ιστορικό χρονικό του περιγράφει μια καταστροφική διαμάχη. Από τη μια βλέπουμε τη σύγκρουση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας με ένα μικρό, ιστορικό, ποιμενικό λαό και από την άλλη τον εμφύλιο πόλεμο. Όλο αυτό το θέμα, η διαμάχη και ό,τι σώζεται από αυτήν είναι ένα πολύ σύγχρονο θέμα, αγγίζει μια κατάσταση που συνεχίζεται και σήμερα, με πολλά πρόσωπα, σε ολόκληρο τον κόσμο. Είναι δύσκολο να μην κάνει κανείς αυτόν το συνειρμό.
Οι λέξεις-το νόημα: Θα ήθελα το κείμενο να ακουστεί όχι μόνο σε σχέση με όσα συμβαίνουν σήμερα ανάμεσα σε Ισραήλ, Γάζα και Παλαιστίνιους, αλλά, πιο γενικά, σε σχέση με μια κατάσταση που φέρνει την καταστροφή. Για μένα αυτή είναι η σημασία του κειμένου.
Ο Άμος Γκιτάι: Αυτό που κίνησε το ενδιαφέρον μου για την παράσταση, μεταξύ άλλων, ήταν το γεγονός πως ο Γκιτάι ζει και εργάζεται στο Ισραήλ. Συμμετέχει συνεχώς σε μια δύσκολη, εμπόλεμη, θα έλεγε κανείς, κατάσταση. Έχει σημασία ότι εργάζεται εκεί, προσπαθεί να κρατήσει μια γραμμή και μια στάση ζωής που δεν αγγίζει τον εθνικισμό - εξάλλου είναι γνωστός αραβόφιλος. Δεν κάνει σημαία του το Ισραήλ ο Γκιτάι.
Ασκήσεις τοπιογραφίας: Ένα άλλο σημείο που με γοήτευσε ήταν το γεγονός ότι ο Πόλεμος των υιών του φωτός κατά των υιών του σκότους είναι μια παράσταση που δίνεται σε τέσσερα διαφορετικά μέρη: Αβινιόν, Βαρκελώνη, Επίδαυρος, Κωνσταντινούπολη. Κάθε τόπος είναι ένα εντελώς διαφορετικό τοπίο από όλες τις πλευρές: πολιτιστικές, ιστορικές, κοινωνικές. Ο Ζαν Βιλάρ έφτιαξε το Φεστιβάλ της Αβινιόν με στόχο να έρθει το ευρύτερο κοινό σε επαφή με τα μεγάλα κείμενα μέσω του θεάτρου. Η Βαρκελώνη έχει έντονη, νωπή θα έλεγα τη θύμηση του εμφυλίου πολέμου. Η Ελλάδα έχει την Επίδαυρο με το μοναδικό της θέατρο, ενώ και στην Τουρκία η παράσταση θα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, τόσο λόγω της πρόσφατης ιστορίας όσο και επειδή θα παιχτεί στα τείχη Ρούμελη Χισάρ. Κάθε φορά ο συλλογισμός μου είναι διαφορετικός. Θέλω να πω, το νταμάρι της Αβινιόν δεν έχει σχέση με το Θέατρο της Επιδαύρου. Αυτό για μένα είναι μια άσκηση: πώς, χωρίς να χάνεται η ουσία του έργου, βρίσκεις τον άξονα του νέου χώρου.
Ο τόπος και το κοινό: Κάθε τόπος, είτε δυνατός είτε αδύνατος, έχει μια παρουσία που πρέπει ο σκηνογράφος να την κοιτάξει με μεγάλη προσοχή για να δει πώς πρέπει να τη χρησιμοποιήσει. Όταν πήγαμε την Αντιγόνη από την Επίδαυρο στο νταμάρι της Πετρούπολης, είδαμε ότι κάποια στοιχεία της παράστασης πήραν άλλα χρώματα. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον αυτό. Πάνω απ' όλα, όμως, σημασία έχει να υπάρχει μια εντελώς ζωντανή συνάντηση του κοινού με αυτό που γίνεται πάνω στη σκηνή. Αλλιώς, κανένα σκηνικό δεν έχει σημασία.
Οι πύργοι της Επιδαύρου: Στην Επίδαυρο θα βάλω τέσσερις μεταλλικούς πύργους, οι οποίοι με κανέναν τρόπο δεν αντιπροσωπεύουν τους Πύργους της Ιερουσαλήμ. Το λέω κατηγορηματικά αυτό. Είναι ένα στοιχείο σκληρό. Το κρύο μέταλλο παραπέμπει στον πόλεμο και ο Γκιτάι το χρησιμοποιεί με έναν τρόπο που φέρνει στο νου τέτοιες σκηνές. Ταυτόχρονα, οι πύργοι χρησιμεύουν για να στήσουμε τα φώτα και να λύσουμε το πρόβλημα του φωτισμού στην Επίδαυρο. Εγώ τους βλέπω ως μια εγκατάσταση που μας επιτρέπει να πούμε την ιστορία χωρίς να βαρύνουμε το τοπίο. Δεν θα υπάρχει τίποτα άλλο στην ορχήστρα, μόνο η Ζαν Μορώ, που θα αφηγείται την ιστορία, και η καρέκλα της, ίσως και μερικά μικρά αντικείμενα, αλλά αυτό θα το αποφασίσουμε στις πρόβες.
Ό,τι ακουστεί στην Επίδαυρο: Ο Γκιτάι έχει κάνει μια σύνθεση. Το κείμενο δεν είναι έργο, δεν είναι ούτε Σαίξπηρ ούτε Μπρεχτ, ούτε Ευριπίδης. Είναι μια λεπτομερέστατη ιστορική περιγραφή ενός δραματικού γεγονότος. Θα ακούσουμε μια αφήγηση.
Το μωσαϊκό των λέξεων: Η Ζαν Μορώ είναι ο αφηγητής, ο Ιώσηπος. Η Μορώ φέρνει την ποίηση σε αυτή την παράσταση. Υπάρχει μια σύνεση, ένα μωσαϊκό, καθώς ο Γκιτάι ήθελε μέσα από την αφήγηση της Μορώ να υπάρχουν αυτά τα φλας όπου ζωντανεύουν οι κύριοι συντελεστές της ιστορίας, αλλά με έναν τρόπο επεισοδιακό. Δεν έχει φτιάξει μια δραματουργία - υπάρχει πάντα η Μορώ που αφηγείται. Αντί να τα φαντάζεστε όλα, όμως, εμφανίζονται και οι δύο Καίσαρες, η επαναστάτρια Μύριαμ και οι υπόλοιποι επαναστάτες.
Το χρώμα της παράστασης: Ο ήχος είναι το άλλο στοιχείο με το οποίο δουλεύει πολύ ο Γκιτάι στην παράσταση. Υπάρχει από την αρχή ένα γκρουπ μουσικών που συμμετέχουν, μπαίνουν μέσα στην παράσταση με τους ήχους τους σαν χρώμα. Θα ακούσετε και δυο πολύ αρχαίους ψαλμούς. Το έργο είναι ένα ύφασμα που υφαίνεται από τον Γκιτάι, με βάση την ιστορία του Ιώσηπου.
Επίδαυρος, τρίτη στάση: Η παράσταση παρουσιάστηκε στην Αβινιόν και στη Βαρκελώνη. Αυτό βοηθά. Γίνεται απόσταγμα το έργο μέχρι να φτάσει στο κοινό και έτσι μπορεί να προοδεύσει. Είναι αυτή η επικοινωνία που δείχνει το δρόμο στην παράσταση.
σχόλια