Γιατί επιλέξατε την παραφορά του έρωτα ως θέμα για τις παραστάσεις στο Μέγαρο Μουσικής με τη Σόνια Θεοδωρίδου;
Η αιτία που μπήκα στη μουσική είναι επειδή ερωτεύτηκα τον Χατζιδάκι. Δεκαεσσάρων με είκοσι ετών είχα τη «Χατζηδακιάδα» μου. Η αιτία που ήθελα να γράψω τραγούδια ήταν επειδή ερωτεύτηκα τη Λίνα. Τα τραγούδια που γράφω είναι γιατί πάντα περνάνε έρωτες από τη ζωή. Η ίδια μου η ύπαρξη σε αυτή τη δουλειά οφείλεται στους έρωτες. Δεν το φτιάχνω όλο αυτό. Το σκηνικό μου έρχεται. Είμαι στην τσίλια.
Πώς σκηνοθετείτε και τοποθετείτε τον εαυτό σας στη σκηνή;
Βγαίνω λίγο από τον εαυτό μου. Μπορώ να δω τον Κραουνάκη και να ξέρω τι να του δώσω.
Τι βλέπετε;
Βλέπω έναν πολύ συμπαθητικό χοντρό που τα χώνει.
Αυτός που βλέπετε πληγώνεται; Ή μήπως δεν μασάει;
Δεν μασάω, αλλά πληγώνομαι. Πληγώνομαι. Στα νιάτα μου έλεγα ότι θα αντικαταστήσω το λήμμα «γ» με το λήμμα «ρ». Αντί να πληγώνομαι θα πληρώνομαι. Αυτό ήταν μια λύση για εκείνη την ηλικία. Αλλά τελικά ούτε αυτό σε γιατρεύει. Φροντίζω να συγχωρώ για να μη μένει η πίκρα. Δεν είμαι μνησίκακος. Την ώρα που ζυγίζω τη σχέση μου με έναν άνθρωπο, θα μετρήσω πρώτα την ομορφιά που έχω ζήσει μαζί του. Ουσιαστικά, οι περισσότερες βλακείες σε αυτό το επίπεδο γίνονται είτε από άμυνα είτε από φόβο. Πρόσφατα είχα ένα περιστατικό βαρύ, με ένα φίλο πολλών ετών, αλλά τον κατανόησα. Ζούσε μια κατάσταση δύσκολη εκείνη τη στιγμή και γι' αυτό τον κατάλαβα.
Αυτό είναι γενναιοδωρία;
Όχι.
Τι είναι;
Να στο πω; Να κάνουμε τη δουλειά μας. Η δουλειά μου είναι να είμαι καθαρός την ώρα που ετοιμάζομαι να επικοινωνήσω κάτι με τον κόσμο. Εκείνη την ώρα δεν επιτρέπεται να παίζει το «εγώ» πρωταγωνιστής. Δεν κουβαλάω το σταυρό του κόσμου, όμως εκείνη την ώρα είμαι διαθέσιμος, θέλω να ταυτιστώ με το δικό του εγώ. Αλλιώς δεν έχει νόημα. Όσο πιο πολύ ανοίγει ο καλλιτέχνης σε αυτή την επικοινωνία, εμπνέεται.
Φτάσατε στην έπαρση, στην αλαζονεία λόγω της επιτυχίας;
Ποτέ, γιατί πάντα είχα στόχο. Αλίμονό σου αν δεν τον ξέρεις το στόχο.
Ούτε όταν η Μοσχολιού τραγούδησε στον πρώτο σας δίσκο το 1981, στα Σκουριασμένα Χείλη;
Όχι. Κόμπλαρα όμως. Πήγαινα ιερά. Πάντα σαν χαρακτήρας ήμουν σε αυτήν τη γραμμή. Πήγαινα ιερά, δεν πήγαινα να φορτώσω στο ψώνιο μου. Είχα αλλού τα ψώνια μου.
Πού ακριβώς;
Έχουν γίνει γεγονότα με ανθρώπους που με έχουν ενοχλήσει και που μόλις έκανα επιτυχία άρχισαν να με γλείφουν... Εκεί ναι, το έχω ευχαριστηθεί. Καλά το είπες πριν, δεν μασάω. Σε γενικές γραμμές αυτός που θα με πει εύκολα «μεγάλε» δεν είναι φίλος μου. Αυτοί οι τύποι δεν είναι ποτέ χρήσιμοι.
Ποιοι σας θυμώνουν;
Θυμώνω όταν βλέπω ένα συνεργάτη να βαριέται ή να αυτολογοκρίνεται. Είχα ένα περιστατικό με μια κοπελιά που κάνει ένα νούμερο υπερκαταναλωτικό και επειδή είναι ο χαρακτήρας της έτσι, φράκαρε. Βάλαμε 18 «γιατί» για να βρούμε την άκρη, γιατί φέρεται έτσι, τι την ελευθερώνει... Για να φτάσουμε στο γιατί δεν της αρέσει αυτό που ζει περάσαμε ένα βράδυ.
Πολλοί αποφεύγουν συνεργασίες με σκηνοθέτες που θεωρούνται ιδιαίτερα απαιτητικοί. Όλοι θέλουν να δουλέψουν με τον Βογιατζή, αλλά λενε πόσο δύσκολος είναι, για παράδειγμα.
Αυτά είναι μαλακίες. Εγώ ανήκω σε αυτή την κατηγορία... Βέβαια οφείλω να σου πως ότι δεν τον τυραννάω τον άλλο, αν δω ότι δεν πάει άλλο. Δάσκαλός μου στην ερμηνεία και στη σκηνοθεσία ήταν ο Ανδρέας Βουτσινάς. Μου έλεγε πάντα ότι αν δεν μπορεί ο άνθρωπος που έχεις απέναντί σου να το φέρει εις πέρας όπως εσύ το έχεις σκεφθεί, θα πας μαζί του και θα τον περιφρουρήσεις. Ειδικά με τον Ανδρέα έχω ζήσει εξαιρετικά περιστατικά τέτοιων περιπτώσεων, που όχι μόνο τους περιφρούρησε αλλά τους έκανε το πρόβλημα αρετή. Τους έδωσε επιτυχία.
Πώς ήταν η εμπειρία του Ηρωδείου το καλοκαίρι;
Mαγική. Δούλεψα τόσο γλυκά με αυτούς τους ανθρώπους. Μου δόθηκαν. Για μένα ήταν σαν να έδινα εξετάσεις, σαν να με έχει διαλέξει κάποιος να εκπροσωπήσω συναδέλφους. Ήθελα να το φέρω σε πέρας έτσι που να μην ξεχάσω σε ποια χώρα έγινε αυτό, με τι συνθήκες κάθε φορά, τι έτρεχε μαζί με εκείνες τις παραστάσεις και κυρίως αυτοί οι άνθρωποι να βρουν πυρήνες σαν σημάνουν στο τώρα ότι δεν έχει χαθεί για πάντα αυτό το «κάτι».
Ήταν πάντως ένα δύσκολο καλοκαίρι, με βαριές κριτικές και γιουχαΐσματα.
Αυτό συμβαίνει επειδή δεν υπάρχει χρόνος για σωστή προετοιμασία. Κοίταξε τα μεγάλα που έχουμε δει, ηΟρέστεια του Στάιν και του Πήτερ Χολ, οι Πέρσες και οι Όρνιθες του Κουν, ηΜήδεια του Στάιν αντιπρόπερσι... Οτιδήποτε καλό, σημαίνον, που άφησε αποτύπωμα, είχε χρόνο στην προετοιμασία του. Δεν μπορούν αυτά τα κείμενα να αντεπεξέλθουν στην ερμηνεία με δύο και τρεις μήνες πρόβα. Κάτι θα σου ξεφύγει, όσο και αν βάλεις τα δυνατά σου. Είναι κείμενα κώδικες. Την παράσταση των Χορικών την ετοίμαζα δύο χρόνια, γεννήθηκαν μουσικές από αυτοσχεδιασμό, ανάλυση κειμένου, γεννήθηκαν ρυθμοί από τη γλώσσα, ήμουν σε άμεση συνεργασία με τον Γεωργουσόπουλο για το παραμικρό «και». Από την άλλη, δεν πρέπει να το δεις το έργο ως μουσειακό, είναι ζωντανός οργανισμός. Ο χρόνος της έρευνας είναι για μένα το βασικότερο πράγμα. Σε αυτό βοηθάνε όλοι, οι συνθήκες, ο τρόπος των αμοιβών. Το Εθνικό Θέατρο έπρεπε από τον Οκτώβρη να ξεκινά πρόβες, όπως γινόταν παλιά. Δεν μπορείς να εκπαιδεύσεις ένα χορό σε τρεις μήνες.
Οι οικονομικές συνθήκες δεν ευνοούν τις πολύμηνες πρόβες, όμως.
Μην το κάνεις τότε, μην το ανεβάσεις. Θα πας στο λάθος, δεν υπάρχει περίπτωση. Με απασχολεί συνεχώς αυτό με τους ανθρώπους που έχω συνεργαστεί, κυρίως με τον Μαστοράκη που παιδεύεται πάρα πολύ πάνω στα κείμενα. Άλλη ηθική, άλλη θρησκεία, άλλα ζητούμενα, άλλη πολιτική. Ήταν όλα «άλλα». Και πρέπει εκτός από το να μεταφράσεις το λόγο να μεταφράσεις και το αίσθημα. Σε τι γλώσσα θα το βάλεις για να το εισπράξουν οι σημερινοί. Εκεί πάντα γίνεται κάτι που με ένα περίεργο τρόπο πολεμά το περιεχόμενο.
Μήπως ξαφνικά το παρακάναμε με τον πειραματισμό στην Ελλάδα;
Αν πρέπει να ξεράσω κάτι αυτή τη στιγμή που θα φανεί αντιδραστικό είναι ότι τα πειραματικά να τα κάνουν στα σπίτια τους ή σε χώρους που θα πάω με χαμηλό εισιτήριο να δω πειραματισμό. Έχω δει πολύ τολμηρά πράγματα, παντού. Αν στα έργα αυτά δεν πρωταγωνιστεί το κείμενο, την έχουμε πουτσίσει. Διακρίνω μια τάση αποδόμησης που προέρχεται από το «όσα δεν φτάνει η αλεπού τα κάνει κρεμαστάρια». Υπάρχουν βέβαια άνθρωποι στο χώρο που έχουν τρόπο να το κάνουν με ταλέντο και να έχει ενδιαφέρον.
Ποιοι είναι αυτοί;
Δεν θα δώσω παραδείγματα... Υπάρχουν πάντως κάποιοι που το κάνουν με ταλέντο. Άλλοι αποφασίζουν να βάλουν στην άκρη το έργο και εκεί αναρωτιέσαι γιατί το παίρνεις, άστο ήσυχο το εργάκι... Κάτι που θαύμασα στον Αγαμέμνονα της Μπρούσκου είναι ότι δεν έκοψε τίποτα από το έργο. Δέκα σελίδες χορικό το άφησε και το υποστήριξε. Νομίζω ότι ήταν η καλύτερη παράσταση του φετινού καλοκαιριού. Την είδα στην Ελευσίνα και μου άρεσε πολύ, δεν ξέρω αν θα μου άρεσε το ίδιο αν το έβλεπα στην Επίδαυρο.
Τι ακριβώς συνέβη με το κοινό, φέτος, στην Επίδαυρο;
Πιστεύω ότι η αντίδραση του κοινού στην Επίδαυρο ήταν συσσωρευτική, δεν αφορούσε τη Μήδεια. Θύμωσαν από τουςΒατρα-Χ, αλλά εκεί ήταν κωμωδία, δεν την έπεσαν στους ηθοποιούς. Από εκεί άρχισε η γκρίνια, αν και να σου πω την αλήθεια είχε και μερικά ωραία πράγματα αυτή η παράσταση. Η τραγωδία όμως έχει πρόβλημα, αν δεν πας με το κείμενο. Στην ουσία παλεύεις πάντα για το ένα. Εκεί μπορεί να χαθεί η μπάλα: τα γύρω γύρω να σε κάνουν να χάσεις το ένα. Τι είναι ηΜήδεια; Ένα απολύτως ερωτικό έργο. Τι είναι οι Βάτραχοι; Ένα κλάμα για την απώλεια των ποιητών. Εκεί, αν δεν υπάρχουν οι σωστοί συσχετισμοί, μπορεί να χαθεί εύκολα το παιχνίδι από τους φορμαλισμούς και τις αποδομήσεις.
Σας γοητεύει η αποδόμηση όμως.
Ναι, την θέλω. Κάντο μου. Πείραξε και το κείμενο και τα πάντα. Μη χάσουμε όμως το ζουμί. Πού πάει η δουλειά; Με τι πρέπει να φύγει ο θεατής πακέτο; Αυτό με ενδιαφέρει. Δεν πρέπει να θυμάται μόνο τα αστεία.
Έχετε γιουχάρει ποτέ σε παράσταση;
Όχι. Ως Σταμάτης Κραουνάκης, όχι. Έχω κοιμηθεί όμως. Πάντως, ως προς το γιουχάισμα, ως Κραουνάκης έχω άλλη άνεση, να το πω στο φίλο μου, στον καλλιτέχνη. Και θα το γράψω, αλλά μόνο όταν αισθανθώ ότι δεν μιλάει κανείς. Το καλοκαίρι το έκανα με τον Λιγνάδη.
Ναι, και ήταν σοκαριστικό.
Ήταν σοκαριστικό επειδή το έκανα με πάρα πολύ αγάπη. Δεν είμαι κριτικός θεάτρου και πιστεύω ότι ο Λιγνάδης είναι από τις πολύ σοβαρές μας δυνάμεις. Νομίζω ότι εδώ ο χρόνος δεν του έδωσε τη δυνατότητα να κάνει αυτό που είχε στο μυαλό του. Άρχισε πρόβες αργά. Ξέρεις κάτι, σε ένα ταλέντο δικαιολογούνται και ένα και δυο και τρία λάθη. Και ο Κουν έκανε χάλια παραστάσεις. Πιστεύω ότι πάντα ο καλλιτέχνης πρέπει να βουτάει στο άγνωστο με θάρρος.
Μήπως το παρακάνουν αυτό οι νέοι σκηνοθέτες;
Στους νέους καλλιτέχνες υπάρχει ένα θράσος. Ένα τουπέ τύπου «βαρεθήκαμε ό,τι βλέπαμε ως τώρα». Ενα πλάσμα στην Επίδαυρο τη νύχτα της Πίνα Μπάους μου είπε «ε, ξεπερασμένο». Τέτοια αναίδεια. Και εγώ στα 22 μου έλεγα ότι βαρεθήκαμε τον Κουν. Νομίζω ότι η ηλικία επιτρέπει το θράσος. Ας φάνε λίγο χώμα στο αλώνι...
Κάποιοι κατηγόρησαν τον Λούκο για τις αναθέσεις που έκανε.
Καλά κάνει ο Λούκος και τους τα δίνει. Κάπως πρέπει να μιλήσουν και αυτοί. Και μέσα από τη λογική ότι από τους δέκα καινούργιους θα σκάσει ένας σημαντικός, αξίζει τον κόπο. Δεν θα τα καταφέρεις αν η ερμηνεία δεν οδηγείται μέσα από προσωπική σου ερημία - και εδώ θα βάλω πρωθιερείς τον Βογιατζή και τον Μαστοράκη. Πρέπει να ξεκινάει από το σκοτεινό σου δωμάτιο που θα μείνεις μόνος να συγκρουστείς με το περιεχόμενο για να οδηγήσεις μετά το θίασό σου... Και ο καλλιτεχνης κοστολογεί νευρικό σύστημα. Μου έλεγε ο Βολανάκης να μη χρησιμοποιήσω ποτέ τη μουσική ως διακόσμηση σε ένα έργο. Δεν σπρώχνουμε το συναίσθημα. Το ενισχύουμε αλλά δεν το σπρώχνουμε.
Τι περιμένετε με ενδιαφέρον στη φετινή θεατρική σεζόν;
Κοιτάζω πάντα τι κάνει ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, γιατί πάντα κάτι νέο γεννιέται από το Θέατρο του Νέου Κόσμου. Κοιτάζω τι κάνει ο Μαστοράκης γιατί πιστεύω ότι είναι με μεγάλη απόσταση ο καλύτερος σκηνοθέτης που έχουμε αυτή στιγμή. Του έχω τυφλή εμπιστοσύνη, μαζί του πάω και στην κόλαση. Θα δω τι θα κάνει ο Λιβαθηνός, που είναι ένας σκηνοθέτης με αίτημα. Θα δω τα εμπορικά, τους καλούς κωμικούς μας, οπωσδήποτε τον Ζαχαράτο στο Σεσουάρ.
Πήρατε το βραβείο Μητρόπουλου από το Θεατρικό Μουσείο και το βραβείο του «Αθηνοράματος». Ποια η σχέση σας με τα βραβεία;
Μου έκανε κάπως που πήρα το βραβείο Μητρόπουλου για τη μουσική μιας φαρσοκομωδίας. Ήταν για την παράσταση της Δανδουλάκη Παρακαλώ ας μείνει μεταξύ μας.
Φαίνεστε ξαφνιασμένος. Γιατί;
Έχω κάνει καλύτερα πράγματα στο θέατρο από αυτό.
Γιατί σας το έδωσαν τότε;
Πιστεύω επειδή βοήθησε τόσο πολύ η μουσική μου την επιτυχία της παράστασης, αν και ήταν μια δραματική μουσική. Θυμάμαι, όταν το έπαιξα για πρώτη φορά στο φουαγιέ του θεάτρου, γυρίζει η Κάτια και λέει στον Ρήγα «ενημέρωσες τον Σταμάτη ότι είναι κωμωδία το έργο;». Την ώρα που παλεύεις με τους συντελεστές για ένα αποτέλεσμα πρέπει να αφήνεις τον εαυτό σου να δουλεύει σαν τους εργάτες στο μετρό. Δεν ξέρεις από πού πρέπει να έρθει η δόση της πίκρας, η δόση της νοσταλγίας, τα υπόλοιπα που δεν είναι στο κυρίως σώμα.
Τι ονειρεύεστε;
Να κάνω μεγάλα μιούζικαλ. Στην ουσία πιστεύω ότι μέχρι τώρα έκανα πρόβες γι' αυτό. Αλλά αυτές οι παραγωγές θέλουν πολλά χρήματα. Έχω ήδη δυο τρία πράγματα στα σκαριά και στο μυαλό, συζητώ με το Παλλάς... θα δούμε. Θέλω όμως ελληνικά κείμενα και ελληνικούς ήρωες. Το καλοκαίρι θα κάνουμε με τον Νίκο Μαστοράκη Νεφέλεςστο ΘΟΚ. Ο Nίκος είναι number one και το λέω αυτό με όλο τον κίνδυνο...
Τι κίνδυνο; Φοβάστε κάτι;
Το καλοκαίρι, με αυτά που έγραψα, πήρα μέχρι και απειλητικά τηλεφωνήματα. Το χειρότερο ήταν «τι μιλάς και εσύ τσατσά του θεάτρου». Όμως το γεγονός ότι από την πορεία μου στο θέατρο απέκτησα περισσότερους φίλους απ' ότι στο τραγούδι λέει κάτι.
Σας κυνηγάνε για να τους δώσετε τραγούδια;.
Αν θέλει ένας άνθρωπος να του γράψω ένα τραγούδι και είναι κάποιος που δεν τον ξέρω, δεν έχουμε ξαναδουλέψει και τον αγαπάω, θα του δώσω.
Και σε επώνυμους;
Ναι, και εκεί θα δώσω.
Χωρίς συνθήκες;
Ναι, με αγάπη. Αν το θέλει, θα του το δώσω. Παλιά δεν το έκανα. Βέβαια, να σου πω την αλήθεια δεν είμαι σε όλους χρήσιμος. Δεν μπορούν να με καταναλώσουν εκεί που βγάζουν το ψωμί τους. Αυτό που λέμε καταναλωτικό κοινό στο χώρο μας αυτή τη στιγμή διαμορφώνεται πολύ τρυφερά και πολύ συγκεκριμένα. Λιγοστεύουν οι προτάσεις, άρα θα επιλέξουν πιο προσεκτικά τι θα αγοράσουν. Αυτήν τη στιγμή περισσότερο παρά ποτέ.
Εξαιτίας και της οικονομικής κρίσης;
Ακριβώς. Βέβαια η οικονομική κρίση είναι κυρίως ψυχολογική κρίση. Και έτσι θα δουλέψει στην Ελλάδα γιατί είμαστε τεμπέληδες και πήραμε δικαιολογίες για πολλά χρόνια ότι κάτι θα γίνει. Δεν θα γίνει τίποτα.
Το περιβάλλον που θα ακουστούν τα τραγούδια σας δεν σας απασχολεί;;
Όχι καθόλου. Ισα ίσα χαίρομαι αν ανακαλύψω ότι μπορεί να ακουστεί και κάπου που δεν το υπολογίζω. Μέσα μου πιστεύω ότι τα τραγούδια πάνε στον αέρα. Ανήκουν παντού. Παντού. Είναι μεταδόσιμα.
Σας έχει εκνευρίσει όμως παλαιότερα η ερμηνεία τραγουδιών σας από κάποιους τραγουδιστές.
Να σου πω την αλήθεια, σε αυτό το επίπεδο με έχει εκνευρίσει η ερμηνεία ανθρώπων που έχουν πει τις πρώτες εκτελέσεις και μετά το μεταποιούν. Οι άνθρωποι που τα έχουν διδαχθεί από μένα και μετά τα μεταποιούν στη χρήση με στεναχωρούν. Προς Θεού, δεν είμαι κατά των διασκευών, εγώ είμαι ο πρώτος που τα πειράζω διαβολεμένα τα τραγούδια μου. Αν ο ερμηνευτής έχει ταλέντο, όσες νότες και να πειράξει, ξέρει τι κάνει. Εγώ πιστεύω ότι βασικά αυτό που κάνει τη διαφορά σε μια ερμηνεία είναι το πώς αποφασίζει ο κάθε περφόρμερ τραγουδιστής να διατυπώσει το κείμενο μουσικά πάνω στο ρυθμό.
σχόλια