Καθώς η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία συνεχίζεται για την τρίτη εβδομάδα, η πιο αργή από το αναμενόμενο ανάπτυξη των ρωσικών δυνάμεων προκαλεί ερωτήματα και αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητα των επιχειρήσεων και το άμεσο μέλλον του πολέμου.
Στο παρελθόν, οι Ρώσοι δεν έχουν διστάσει να ισοπεδώσουν πόλεις, σε συρράξεις που δεν απασχόλησαν τόσο πολύ την κοινή γνώμη της Δύσης. Πόσο μεγάλος είναι ο κίνδυνος μιας πολλοστής επανάληψης της ιστορίας στην Ουκρανία αν η «ρωσική αρκούδα» χάσει την υπομονή της;
Μεταξύ των ειδικών που παρακολουθούν τον πόλεμο με εξοικειωμένο μάτι, είναι και ο πρώην σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας του πρωθυπουργού, Αντιναύαρχος ε.α. Αλέξανδρος Διακόπουλος, που μιλά στην LiFO, με τη γνώση και την εμπειρία που έχει αποκομίσει από θέσεις όπως η Διεύθυνση Διεθνών Σχέσεων του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας, η διοίκηση της Ναυτικής Ακαδημίας και η διοίκηση της Εθνικής Ακαδημίας Άμυνας.
— Όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, ακούστηκαν εκτιμήσεις πως η σύρραξη θα τελειώσει σε λίγα 24ωρα, όμως πέρασαν ήδη δύο εβδομάδες. Αργούν οι Ρώσοι και, αν ναι, ποιοι είναι οι λόγοι για αυτό;
Πράγματι όταν άρχισε η σύρραξη η γενική αίσθηση που υπήρχε στους αναλυτές, αλλά και αυτό που έβγαινε σαν αισιοδοξία από τη ρωσική πλευρά, ήταν ότι θα επρόκειτο για μία πολύ μικρή επιχείρηση, πως σύντομα θα πετύχαιναν τους στόχους τους, θα έφταναν στο Κίεβο και θα άλλαζαν την κυβέρνηση. Αυτό δεν έγινε, και ο λόγος που δεν έγινε ήταν επειδή οι Ρώσοι υποτίμησαν πάρα πολύ διάφορους παράγοντες.
Οι Ρώσοι δεν υπολόγισαν καλά το οδικό δίκτυο της Ουκρανίας. Είναι μια αχανής χώρα - η δεύτερη μεγαλύτερη στην Ευρώπη - και δεν έχει μεγάλους αυτοκινητοδρόμους. Έχει ένα μικρό αγροτικό δίκτυο στο οποίο τεράστιες φάλαγγες μηχανοκίνητες δεν μπορούν να κινηθούν με ταχύτητα.
Πρώτον, επειδή είχαν μπει και είχαν καταλάβει αναίμακτα σχεδόν την Κριμαία, στην πρώτη εισβολή το 2014, είχαν υποτιμήσει πάρα πολύ τη μαχητική ικανότητα των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων. Δεύτερον, δεν υπολόγισαν τη βοήθεια που έδωσε η Δύση στην Ουκρανία, και μιλάμε για τους τομείς των νέων τεχνολογιών, πληροφοριών και επικοινωνιών στους οποίους φαίνεται ο ρωσικός στρατός να υστερεί.
Το τρίτο και κυριότερο, δεν υπολόγισαν την πάρα πολύ σημαντική διάσταση του πολέμου που συχνά παραβλέπουμε, που είναι η επιμελητεία και η διοικητική μέριμνα. Είχαν τεράστιες γραμμές επικοινωνίας και ανεφοδιασμού που δεν τις είχαν διασφαλίσει. Μεγάλες φάλαγγες - μηχανοκίνητες και αρμάτων μάχης - ξέμειναν από καύσιμα, από τρόφιμα. Ήταν ευάλωτοι σε στοχευμένες επιθέσεις που έκαναν οι Ουκρανοί. Ήταν ευάλωτοι στις γραμμές εφοδιασμού τους και αυτό καθυστέρησε τις μετακινήσεις τους ακόμα περισσότερο.
Κι ένας άλλος λόγος ήταν ότι δεν υπολόγισαν καλά το ότι θα υπήρχαν πάρα πολλές λάσπες. Έχει ακόμα χιόνια και λάσπες και το έδαφος είναι πάρα πολύ δύσκολο. Και κυρίως το οδικό δίκτυο της Ουκρανίας. Είναι μια αχανής χώρα - η δεύτερη μεγαλύτερη στην Ευρώπη - και δεν έχει μεγάλους αυτοκινητοδρόμους. Έχει ένα μικρό αγροτικό δίκτυο στο οποίο τεράστιες φάλαγγες μηχανοκίνητες δεν μπορούν να κινηθούν με ταχύτητα. Όλα αυτά - συν το ηθικό των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων που παρέμεινε υψηλό, ενώ δεν έχουμε παρόμοια εικόνα για αυτό των ρωσικών δυνάμεων - συνέτειναν στο να μην προχωρήσει η επιχείρηση με την ταχύτητα που όλοι περιμέναμε.
— Σε προηγούμενους πολέμους, η Ρωσία δεν έχει διστάσει να ισοπεδώσει πόλεις - στο Γκρόζνι, στο Χαλέπι. Κινδυνεύουν οι Ουκρανοί, αν οι Ρώσοι δυσκολευτούν περισσότερο, από μία παρόμοια μεταχείριση με ισοπεδωτικούς βομβαρδισμούς σε πόλεις όπως το Κίεβο;
Κάθε εκτίμηση που κάνουμε, την κάνουμε με επιφυλάξεις. Ο μόνος τρόπος που έχουμε για να εκτιμήσουμε το μέλλον είναι να δούμε το παρελθόν και να κάνουμε μια αναγωγή. Έχετε δίκιο για τον τρόπο που διεξάγει τον πόλεμο σε κατοικημένες περιοχές η Ρωσία. Εδώ κάνω μία παρένθεση: στην αρχή, το να προχωρήσουν οι Ρώσοι ήταν το εύκολο κομμάτι. Οι Ουκρανοί δεν έδωσαν μάχη δία παρατάξεως και οχυρώθηκαν στις πόλεις. Το δύσκολο κομμάτι είναι ο πόλεμος μέσα σε κατοικημένη περιοχή.
Όπως λέμε, παίρνεις εύκολα το φρούτο που κρέμεται χαμηλά, αλλά το φρούτο που είναι ψηλά στο δέντρο είναι πολύ πιο δύσκολο να το κόψεις. Στους χάρτες που βλέπουμε με τις θέσεις των ρωσικών και των ουκρανικών δυνάμεων, πράγματι έχουν προχωρήσει οι Ρώσοι, αλλά δεν σημαίνει όμως ότι ελέγχουν πλήρως το έδαφος στην περιοχή που έχουν προχωρήσει. Για αυτό και υπόκεινται σε επιθέσεις, πολλές φορές, στα μετόπισθέν τους, από μικρές, ευέλικτες ουκρανικές δυνάμεις που αξιοποιούν την γνώση του πεδίου.
Για να πάμε λοιπόν πίσω στην άμυνα εναντίον κατοικημένης περιοχής, αυτό που ξέρουμε λοιπόν από το παρελθόν, είναι πως τόσο στο Χαλέπι όσο και στο Γκρόζνι, οι Ρώσοι σχεδόν ισοπέδωσαν τις πόλεις. Παραβιάζοντας κάθε κανόνα ανθρωπιστικού δικαίου. Απλώς ούτε η εδώ κοινή γνώμη, ούτε η διεθνής, δεν έδειξε να ενδιαφέρεται πολύ για την τύχη αυτών των πόλεων ή των Σύρων και των Τσετσένων οι οποίοι υπέστησαν αυτή την επίθεση.
Το Κίεβο όμως είναι κάτι τελείως διαφορετικό. Εκτός του ότι είναι στην Ευρώπη και όλα τα μάτια της κοινής γνώμης είναι στραμμένα πάνω τους, θεωρείται και από τους Ρώσους το λίκνο της χώρας τους, του πολιτισμού τους, του ρωσικού έθνους. Είναι μια πόλη που έχει τεράστιους αρχιτεκτονικούς και πολιτιστικούς θησαυρούς, και η καταστροφή της θα προκαλέσει ένα σοκ και αντιδράσεις, ίσως και μέσα στη Ρωσία. Ή εν πάση περιπτώσει θα δικαιολογήσει και πολύ αυστηρότερες κυρώσεις που δεν έχουν μπει ακόμα.
Εντούτοις φαίνεται πως οι Ρώσοι πετάνε λίγο το «μπαλάκι» στους Ουκρανούς, δηλαδή θέλουν να περικυκλώσουν το Κίεβο, προχωράνε μεν αλλά προχωράνε πολύ αργά. Θέλουν να πετάξουν το μπαλάκι στους Ουκρανούς, «το να αντιστέκεστε είναι ανώφελο. Παραδοθείτε για να σωθεί και το Κίεβο, να σωθούν όλα.» Αυτό είναι ένα κομμάτι των διαπραγματεύσεων που γίνονται παράλληλα με τις επιχειρήσεις.
— Συμφωνείτε κι εσείς πως οι Ρώσοι προχωρούν αργά. Έχουμε ας πούμε την εικόνα αυτού του τεράστιου ρωσικού κομβόι που κινείται υπερβολικά αργά. Γιατί οι Ουκρανοί δεν το χτυπούν; Δείχνει κάτι για τις αδυναμίες τους αυτό σε σχέση και με τη δυτική βοήθεια; Με όποιο κομμάτι βοήθειας έχει φτάσει. Έχουν τρόπο να απαντήσουν στη ρωσική υπεροπλία οι Ουκρανοί;
Οι Ουκρανοί χτυπούν «εδώ κι εκεί» και έχουν επιφέρει πλήγματα αρκετά στους Ρώσους. Κι είναι ένας λόγος που το κομβόι αυτό έχει σταματήσει και προχωρά τόσο πολύ αργά. Απλώς, όπως είπα, δεν γίνεται μια εκ παρατάξεως μάχη, ούτε οι Ουκρανοί έχουν τη δυνατότητα να τους απωθήσουν πλήρως και να τους πετάξουν πίσω στη Λευκορωσία, ή στη Ρωσία. Αυτό που κάνουν είναι να τους καθυστερούν. Παρότι οι Ρώσοι πηγαίνουν πολύ χειρότερα από ό,τι περιμέναμε, και οι Ουκρανοί πηγαίνουν πολύ καλύτερα, δεν αλλάζει το γεγονός ότι έχουν υπεροπλία.
— Ποιος είναι ο ρόλος των ρωσικών μονάδων ειδικών δυνάμεων και των Τσετσένων μαχητών που έχει ρίξει ο Πούτιν στη μάχη; Γιατί ακούσαμε πως ο Ζελένσκι γλίτωσε από τρία διαφορετικά πλάνα εκτέλεσής του - εάν αυτό φυσικά ευσταθεί.
Ξεκινώ από το δεύτερο. Δεν έχω κανέναν τρόπο να ξέρω αν ισχύει. Διατηρώ τις αμφιβολίες μου. Σε κάθε περίπτωση το να δολοφονήσεις τον πρωθυπουργό ή τον πρόεδρο της χώρας με την οποία βρίσκεσαι σε σύρραξη είναι παράνομο κατά το δίκαιο του πολέμου. Δηλαδή είναι μια πράξη που αντιβαίνει κάθε νόμο του πολέμου, δεν έχω στο μυαλό μου να έχει συμβεί στο παρελθόν και έχω τις αμφιβολίες μου για το κατά πόσο αυτά που ακούσαμε ισχύουν. Δεν μπορώ να είμαι σίγουρος ότι αποπειράθηκαν να τον σκοτώσουν.
Οι ειδικές δυνάμεις είναι για να μπορούν να διεισδύουν στις γραμμές των αντιπάλων, να χτυπούν από πίσω σε στόχους μεγάλης αξίας, να προετοιμάζουν το έδαφος για τις κύριες δυνάμεις που ακολουθούν, να κάνουν σαμποτάζ... όλα αυτά. Αυτός φαντάζομαι είναι και ο ρόλος των ρωσικών ειδικών δυνάμεων. Εκ της φύσεώς τους, το τι κάνουν οι ειδικές δυνάμεις είναι κάτι που δεν το ξέρουμε και το βλέπουμε εκ του αποτελέσματος, μετά.
— Πρέπει να θεωρούμε τη νίκη των Ρώσων - αργά ή γρήγορα - το πιθανότερο σενάριο; Υπάρχει έστω και μία ελπίδα για τους Ουκρανούς να αντισταθούν επαρκώς;
Ήδη αντιστέκονται αρκετά και δεν έχει σπάσει το μέτωπο της αντίστασης. Οι επιχειρήσεις των Ρώσων, αν εξαιρέσουμε τη Χερσώνα στον νότο, δεν είναι εντυπωσιακές και δεν έχουν αλλάξει τη μέχρι τώρα εικόνα. Νομίζω όμως ότι όλο αυτό πρέπει να το δούμε στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων που γίνονται. Προσπαθούν οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές να έχουν την καλύτερη δυνατή θέση ώστε όταν φτάσει η ώρα του τελικού συμβιβασμού, της συνθηκολόγησης, επί της συμφωνίας να πετύχουν τους καλύτερους δυνατούς όρους.
Σε σχέση με τους αρχικούς στόχους που είχε θέσει η Ρωσία, αν πάρουμε το διάγγελμα του Πούτιν όταν κήρυξε την εισβολή, τον πόλεμο, που ήταν η κατάλυση του ουκρανικού κράτους, η αλλαγή της κυβέρνησης κ.λπ. Νομίζω ότι ήδη έχουν αναπροσαρμόσει τους στόχους τους οι Ρώσοι και πάνε στο να κατοχυρώσουν τη θέση τους στην περιοχή του Ντονμπάς, να δεχτεί η Ουκρανία την παραχώρηση της Κριμαίας η οποία είναι de facto, να την κάνουν de jure. Και να δεσμευτεί η Ουκρανία πως δεν θα γίνει μέλος του ΝΑΤΟ.
— Το οποίο όμως δεν είναι παράδοξο; Δημοκρατία δεν είναι; Δεν μπορεί να δεσμευτεί αυτή η κυβέρνηση αλλά να μην δεσμευτεί η επόμενη;
Δεν λειτουργούν έτσι οι διεθνείς συμφωνίες, μια διεθνής συμφωνία δεσμεύει το κράτος, δεν δεσμεύει την κυβέρνηση. Αν ήταν έτσι, από τη συνθήκη της Λωζάνης μπορούσε να πει κανείς «άλλαξε ο πρωθυπουργός». Δεν λειτουργεί έτσι ο κόσμος. Pacta sunt servanda. Οι συμφωνίες οι διεθνείς τηρούνται.
— Προς τι ο στραγγαλισμός τόσων πόλεων λοιπόν; Τοπικοί άρχοντες σε πόλεις της Ουκρανίας καταγγέλλουν βομβαρδισμούς, πολιορκίες περιοχών. Υπάρχει κίνδυνος η Ρωσία να προχωρήσει τελικά σε εδαφική κατοχή μεγάλου μέρους της Ουκρανίας, έξω από το Ντονμπάς;
Από την κίνηση των ρωσικών δυνάμεων φαίνεται ότι θέλουν οπωσδήποτε την κατάληψη της Μαριούπολης. Θέλουν να κλείσουν τελείως την αζοφική θάλασσα. Και είναι εξίσου πιθανό να προχωρήσουν και δυτικά προς την Οδησσό και συναντούν δυσκολίες σε αυτό. Οι άποψη μου είναι πως στους στόχους τους, όπως τους αναπροσαρμόζουν αυτή τη στιγμή, η Μαριούπολη είναι must, όπως επίσης και η πολιορκία του Κιέβου, ώστε να είναι έτοιμοι να εξαπολύσουν την επίθεση.
Μέχρι να καταφέρουν οι Ρώσοι να πάρουν τη θέση επίθεσης, να πολιορκήσουν και να κλείσουν το Κίεβο τελείως ώστε να μην μπορεί να ανεφοδιαστεί, να μην μπορεί να ενισχύεται - οι Ουκρανοί θα επιδιώξουν την οριστική διευθέτηση μέσω διαπραγματεύσεων. Εάν αυτό δεν επιτευχθεί, ενδεχομένως να δούμε και πόλεμο μέσα στην πόλη του Κιέβου που θα έχει τραγικά αποτελέσματα και σε ανθρώπους και σε ό,τι αφορά την πόλη την ίδια και τους πολιτιστικούς θησαυρούς της.
— Πάνω σε αυτό το ενδεχόμενο: η ουκρανική κυβέρνηση είχε πρόσφατα μοιράσει χιλιάδες όπλα σε πολίτες για να υπερασπιστούν τον αστικό ιστό. Τι θα σήμαινε μια τέτοια εξέλιξη για την διάρκεια του πολέμου; Ένα αντάρτικο πόλεων.
Αυτό πράγματι είχε γίνει και, όπως το έβλεπα εγώ, εξυπηρετώντας διάφορους σκοπούς, όχι απαραίτητα επιχειρησιακούς. Δηλαδή σε αυτή τη φάση που είμαστε τώρα, είναι μικρή η επιχειρησιακή αξία των μολότοφ ή ενός ανθρώπου με ένα καλάσνικοφ που θα βγει να επιτεθεί στα τανκς. Αυτό που δημιούργησε, ήταν την αίσθηση της παλλαϊκής άμυνας, απαντούσε στο αφήγημα του Πούτιν ότι δεν υπάρχει ουκρανικός λαός και δεν υπάρχει ουκρανικό έθνος.
Ίσα - ίσα εδώ βλέπουμε την ανάπτυξη ενός έντονου εθνικού αισθήματος, μπορώ να πω και εθνογέννεσης των Ουκρανών, ανεξάρτητα από το αν είναι ρωσόφωνοι ή όχι, και ενδεχομένως να δείχνει - και αυτός να είναι και ένας από τους λόγους που αναπροσαρμόζονται οι στόχοι της ρωσικής πλευράς - ότι η τοποθέτηση μιας κυβέρνησης «μαριονέτας» από πλευράς της Ρωσίας, όπως ήταν το αρχικό πλάνο - δεν θα μπορέσει να προχωρήσει διότι θα υπάρξει τεράστια αντίσταση από τον ουκρανικό λαό.
Τώρα το αν αυτό θα είναι αντάρτικο πόλεων ή αντάρτικο γενικώς, μένει να το δούμε. Πιστεύω όμως ότι δεν θα πάμε εκεί, οι Ρώσοι θα συμβιβαστούν με την υπάρχουσα ουκρανική κυβέρνηση.
— Είδαμε και την αλλαγή στάσης από το Κρεμλίνο, η Μαρία Ζαχάροβα που υποστήριξε ότι δεν σχεδιάζεται ανατροπή του Ζελένσκι.
Ναι, για αυτό είπα πως το ότι βλέπουμε στον χάρτη κάπου ρωσικές δυνάμεις, δεν σημαίνει πλήρη έλεγχο. Υπάρχουν συνεχώς μονάδες που μπορούν να αμφισβητήσουν την παρουσία των Ρώσων ή εν πάση περιπτώσει να τους κάνουν παρενόχληση.
