Οι πληροφορίες λένε ότι δεν έχει συνέλθει ακόμα από τη βαριά και –παραδόξως– απροσδόκητη για αυτόν ήττα. Δεν είχε προετοιμαστεί για την απώλεια της εξουσίας και δυσκολεύεται ακόμα να προσαρμοστεί. Κι επειδή ούτε εκείνος, ούτε κανείς άλλος στο κόμμα ήταν έτοιμος για αυτό, δεν υπάρχει και νέο αφήγημα να παρουσιάσουν, αφού κάτι τέτοιο θέλει πολλή δουλειά και για την ώρα κανείς δεν είναι διατεθειμένος να την κάνει.
Εκείνο όμως με το οποίο ασχολείται τόσο ο ίδιος ο Τσίπρας, όσο και τα στελέχη του κόμματος, είναι το προσεχές συνέδριο, στο οποίο θα κριθούν τα πάντα για τον ΣΥΡΙΖΑ της επόμενης μέρας. Όλη τους η ενέργεια καταναλώνεται στο ποιος θα κυριαρχήσει σε αυτό και παρεμπιπτόντως μόνο κάνουν και αντιπολίτευση, όπως π.χ. όταν τους καλούν στα ΜΜΕ.
Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ την επομένη της ήττας των εθνικών εκλογών μίλησε για «εντολή µετασχηµατισµού µε γοργά βήµατα, από ένα κόµµα µε τεράστια αναντιστοιχία µελών και ψηφοφόρων, σε µία µεγάλη παράταξη...» δηλώνοντας ότι θα δώσει όλες του τις δυνάμεις για αυτό.
Στην πρώτη συνεδρίαση της Πολιτικής Γραµµατείας του κόµµατος μάλιστα, επισήμανε με νόημα ότι δεν θα δεχτεί την πραγµατοποίηση ενός συνεδρίου που θα έχει ως στόχο την ενίσχυση των µηχανισµών, στέλνοντας σαφή µηνύµατα στην νομενκλατούρα του κόμματος, που του ασκεί έμμεσα κριτική, μιλώντας για «πασοκοποίηση». «Σας καλώ να τολµήσουµε» και «σας προτρέπω να µη φοβηθούµε να µολυνθούµε» είχε πει στα στελέχη της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος, αφήνοντας αιχμές για όσους φοβούνται μια αρχηγοκεντρική λειτουργία του κόμματος κι επισημαίνοντας ότι εξίσου θα έπρεπε να αποφύγουν και μία άγονη αναπαραγωγή και ηγεμονία μηχανισμών.
Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ την επομένη της ήττας των εθνικών εκλογών μίλησε για «εντολή µετασχηµατισµού µε γοργά βήµατα, από ένα κόµµα µε τεράστια αναντιστοιχία µελών και ψηφοφόρων, σε µία µεγάλη παράταξη...» δηλώνοντας ότι θα δώσει όλες του τις δυνάμεις για αυτό.
Είναι γεγονός ότι όσο καιρό ο ΣΥΡΙΖΑ κυβερνούσε, όλοι είχαν ξεχάσει ότι κάποτε θεωρούνταν ο ορισμός του πολυφωνικού κόμματος. Από τη στιγμή όμως που έχασαν την εξουσία, άρχισαν να αναβιώνουν και πάλι οι διχόνοιες και οι εχθρότητες που όλα αυτά τα χρόνια είχαν μπει κάτω από το χαλί. Εδώ και λίγο καιρό ο ΣΥΡΙΖΑ έχει χωριστεί σε δύο στρατόπεδα, με περισσότερες υποδιαιρέσεις στο καθένα από αυτά.
Οι πολιτικές διαφωνίες τους αφορούν στο πώς βλέπουν τον ρόλο του κόμματος την επόμενη μέρα και κυρίως πώς εννοεί η κάθε πλευρά τον μετασχηματισμό του, που έχει ήδη εξαγγελθεί από τον Αλέξη Τσίπρα.
Στην πραγματικότητα το θέμα που τους διχάζει αυτή την περίοδο είναι αν θα έχει όλη την εξουσία μόνος ο Τσίπρας ή αν θα την μοιράζεται με την κομματική νομενκλατούρα. Αν δηλαδή θα είναι ένας παντοδύναμος αρχηγός, μετατρέποντας οριστικά τον ΣΥΡΙΖΑ σε ένα αρχηγικό κόμμα, ή αν θα επιστρέψουν στην κατάσταση που ήταν πριν πάρουν την εξουσία. Αυτοί που δεν θέλουν τον αρχηγό παντοδύναμο, θα προτιμούσαν κάτι παραπάνω από απλή επιστροφή στην προηγούμενη κατάσταση, ώστε να ενισχυθεί ο ρόλος των «καπετανάτων» και κυρίως των «καπετάνιων» του ΣΥΡΙΖΑ.
Η παραμονή του Αλέξη Τσίπρα στην ηγεσία δεν αμφισβητείται από κανέναν, ούτε υπάρχουν δελφίνοι για την ώρα. Ακόμα και αν τολμούσε κάποιος, όποιος και αν ήταν αυτός, να διεκδικήσει την αρχηγία, δεν θα είχε καμία τύχη. Γι' αυτό λοιπόν, όσοι θέλουν να συναποφασίζουν, ξέρουν ότι τώρα είναι η ώρα. Ή θα επιβάλουν τους όρους τους αποτρέποντας τον να γίνει ο «απόλυτος άρχων» ή θα υποταχθούν.
Επί πέντε σχεδόν χρόνια δέχθηκαν αδιαμαρτύρητα τα πάντα, όπως δεν έχει ξαναγίνει ποτέ σε αστικό κόμμα εξουσίας. Από την de facto μετατροπή του κόμματος σε αρχηγικό (αφού οι σημαντικές αποφάσεις στην πραγματικότητα έπαψαν να λαμβάνονται συλλογικά όσο κυβερνούσαν, απλώς ανακοινώνονταν από τον Τσίπρα) και τη μετάλλαξη του ΣΥΡΙΖΑ από αντιμνημονιακό σε μνημονιακό, μέχρι τη συναναστροφή της ηγεσίας με τη διαπλοκή που κατήγγειλαν και τη συνεργασία με ακροδεξιούς και εθνικιστές, κάποιοι εκ των οποίων βρέθηκαν και στις εκλογικές λίστες του κόμματος.
Η ανοχή των παραπάνω, ωστόσο, και πολλών ακόμα, είχε σοβαρά ανταλλάγματα στη νομή της εξουσίας. Τώρα που αυτά δεν υπάρχουν, η ανοχή έχει περιοριστεί.
Οι διαφωνίες που διατυπώνονται εδώ και λίγο καιρό αφορούν τον τρόπο εκλογής του αρχηγού και στο πόσο ανοιχτό κόμμα θέλουν. Ο Αλέξης Τσίπρας και όσοι αποτελούν την «προεδρική αυλή» επιδιώκουν η εκλογή να γίνει από τη «βάση» με ανοιχτές διαδικασίες, όπως δηλαδή γίνεται τα τελευταία χρόνια στο ΠΑΣΟΚ και στη ΝΔ. Όποιος επιθυμεί δηλαδή, να πηγαίνει και να ψηφίζει, ώστε αν ο αρχηγός εκλεγεί από 200.000-300.000 ψηφοφόρους να μην αναγκάζεται να λογοδοτεί στην κομματική νομενκλατούρα, αλλά να επικαλείται την «πλατιά λαϊκή βάση» που νομιμοποίησε την εξουσία του.
Ο Αλέξης Τσίπρας επιθυμεί επίσης ένα πολύ ανοιχτό μαζικό κόμμα, στα πρότυπα του παλαιού ΠΑΣΟΚ, ώστε να αυξηθούν τα οργανωμένα μέλη και να αποκτήσει ο ΣΥΡΙΖΑ ρίζες στην κοινωνία. Τόσο η παταγώδης αποτυχία τους στις δημοτικές εκλογές όσο και η αδυναμία τους στον συνδικαλισμό καταδεικνύουν ξεκάθαρα ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ως τώρα δεν κατάφερε να ριζώσει, με αποτέλεσμα στους δύο αυτούς τομείς να τον περνάει ακόμα κατά πολύ το ΠΑΣΟΚ, παρά την εκλογική του συρρίκνωση. Αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση, ανησυχεί ότι το κόμμα κινδυνεύει να συρρικνωθεί και πολιτικά.
Το άνοιγμα άλλωστε, δεν του προξενεί καμία ανασφάλεια και κανένα άγχος, καθώς γνωρίζει ότι αυτοί που θα προστρέξουν είναι κατά κύριο λόγο προσωπικοί του οπαδοί. Αυτό ακριβώς είναι που δεν θέλουν οι Σκουρλέτης, Τσακαλώτος, «53» κ.ά., ο καθένας για τους δικούς του λόγους, αλλά και για μερικούς κοινούς. Πολλοί φοβούνται την «επιμόλυνση από τους πασόκους», γιατί εκτιμούν ότι αυτοί που θα έρθουν είναι οι ανέστιοι πρώην οπαδοί του ΠΑΣΟΚ, και δεν πέφτουν έξω σε αυτό, καθώς σε γενικές γραμμές έτσι είναι. Πιστεύουν επίσης ότι οι περισσότεροι θα έχουν ιδιοτελή κίνητρα, όπως το να «πάρουν σειρά» για την επόμενη φορά που θα πάρει ο ΣΥΡΙΖΑ την κυβέρνηση. Η «πίτα» της εξουσίας είναι συγκεκριμένη και αν αυξηθούν όσοι θα θέλουν να την μοιραστούν, θα μικρύνουν πολύ τα «κομμάτια».
Όσοι αντιδρούν, εκπροσωπούν συγκεκριμένες ομάδες του κόμματος που καθόλη τη διάρκεια της προηγούμενης περιόδου συναλλάσσονταν με τον αρχηγό, δια αντιπροσώπου. Οι ομάδες ήταν συγκεκριμένες και υπήρχε μια ισορροπία. Η έλευση χιλιάδων νέων μελών, έστω και αν ελάχιστα θα είναι ενεργά, θα δημιουργήσει εκ των πραγμάτων νέες ομάδες και νέα κέντρα ισχύος μέσα στο κόμμα, που θα έχουν κι αυτά τους εκπροσώπους τους, και κανείς δεν θέλει να μοιράζεται μαζί τους την εξουσία. Αυτοί είναι σε γενικές γραμμές οι λόγοι που προκαλούν τις εσωκομματικές διαμάχες στον ΣΥΡΙΖΑ αυτό τον καιρό και δεν θα σταματήσουν μέχρι να γίνει και να λήξει το συνέδριο.
Για το θέμα του τρόπου εκλογής του αρχηγού ο Αλέξης Τσίπρας έχει κάνει πίσω για την ώρα, αλλά κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα αν είναι ένας τακτικός ελιγμός, προκειμένου να επανέλθει αργότερα ή αν πραγματικά υποχώρησε.
Για το θέμα της διεύρυνσης, ο Τσίπρας έχει θέσει ως στόχο να αποκτήσει το κόμμα 170.000-180.000 μέλη, δηλαδή το 10% των ψηφοφόρων του, ώστε να αποκτήσει έναν χαρακτήρα μαζικό και λαϊκό, όπως ήταν το κόμμα του ΠΑΣΟΚ. Ο αριθμός αυτός δεν είναι εύκολο να επιτευχθεί όμως για ένα κόμμα που μόλις έχασε την εξουσία και δεν έχει την κουλτούρα του ανοίγματος. «Αυτό τον αριθμό θα τον πετυχαίναμε εύκολα, αν η εκλογή αρχηγού γινόταν από τη βάση και όποιος ψήφιζε, γραφόταν και μέλος. Αλλιώς, θα είναι δύσκολο» εκτιμά συνεργάτης του Αλέξη Τσίπρα.
Είναι γεγονός, και το έχουν επισημάνει πολλοί, ότι ο ΣΥΡΙΖΑ όλα αυτά τα χρόνια, παρά την αύξηση της εκλογικής του δύναμης, παρέμενε ένα μικρό κόμμα. Οργανωτικά δεν μεγάλωσε ποτέ. Διαθέτει 25.000-30.000 μέλη, από τα οποία ενεργά δεν είναι ούτε τα μισά.
Ο ΣΥΡΙΖΑ υπέστη μεγάλη αιμορραγία μετά το καλοκαίρι του 2015, όταν έφυγαν από το κόμμα τα μέλη της Αριστερής Πλατφόρμας και όσοι διαφώνησαν με το τρίτο μνημόνιο, καθώς επρόκειτο για τα πιο ενεργά και δραστήρια μέλη που έκαναν μεγάλο μέρος της οργανωτικής δουλειάς, αλλά και την λεγόμενη «λάντζα». Όταν έφυγαν αυτοί, πολλά τοπικά γραφεία του ΣΥΡΙΖΑ σχεδόν ερήμωσαν. Έκτοτε το κόμμα πέρασε σε μεγάλο βαθμό στον έλεγχο των «53» καθώς από εκείνους που είχαν απομείνει, αυτοί ήταν που ήξεραν να κάνουν τη λεγόμενη οργανωτική δουλειά.
Την περασμένη τετραετία που ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν στην εξουσία, «το κόμμα και οι τοπικές οργανώσεις δέχθηκαν πολλές αιτήσεις για εγγραφή», λέει προεδρικό στέλεχος γκρινιάζοντας ότι «οι περισσότερες κατέληγαν στα σκουπίδια», αφού κάποιοι με διάφορα προσχήματα και καθυστερώντας διαρκώς, δεν τις έκαναν δεκτές.
Το περίφημο «άνοιγμα» δεν το θέλει με τίποτα και ο γραμματέας του κόμματος, Πάνος Σκουρλέτης, που έχει χαρακτηρίσει τον ΣΥΡΙΖΑ «μαγαζί γωνία», δηλώνοντας πως δεν χρειάζονται followers, αλλά ενεργά μέλη. Οι προεδρικοί ισχυρίζονται ότι όχι μόνο δεν το θέλει, αλλά το πολεμάει κιόλας. Στελέχη προερχόμενα από το ΠΑΣΟΚ, υποστηρίζουν ότι ο Σκουρλέτης έβλεπε πάντα ως εισβολή «αλλοθρήσκων», που θα αλλοίωναν τον χαρακτήρα του ΣΥΡΙΖΑ, όλους εκείνους τους «μετανάστες» του ΠΑΣΟΚ, που ήθελαν να έρθουν στο κόμμα. Μαζί του πάντως συμφωνεί και ο Ευκλείδης Τσακαλώτος που παρουσιάζεται ως επικεφαλής της ομάδας των «53» καθώς και κάποια ακόμα παλαιά στελέχη.
Όλοι αυτοί έχουν ταμπουρωθεί πίσω από το καταστατικό του κόμματος, το οποίο είναι αλήθεια ότι βάζει εμπόδια στο άνοιγμα του ΣΥΡΙΖΑ, έτσι όπως το θέλει ο Τσίπρας, αφού δεν προβλέπονται αυτές οι διαδικασίες. Πληροφορίες από το περιβάλλον της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ αναφέρουν ότι αυτό ακριβώς είναι που μελετά αυτή την περίοδο ο Τσίπρας και οι συνεργάτες του. Πώς θα καταφέρουν δηλαδή να παρακάμψουν τα εμπόδια του καταστατικού, και η λύση στην οποία φαίνεται να καταλήγουν είναι ότι όλα αυτά θα ξεπεραστούν στο συνέδριο, αφού είναι το μόνο όργανο που μπορεί να πάρει τις σχετικές αποφάσεις. Έτσι ο Τσίπρας δεν έχει κανέναν λόγο να συντηρήσει την ένταση ως τότε και για αυτό εμφανίζεται να υποχωρεί, ώστε να ηρεμήσουν τα πνεύματα. «Δεν υπάρχει λόγος να καταναλώνουμε πολιτικό κεφάλαιο τόσο νωρίς και να αφήνουμε τον αντίπαλο να το εκμεταλλεύεται» λένε. Ο αιφνιδιασμός, άλλωστε, ήταν πάντα το γερό χαρτί του Τσίπρα, που σε γενικές γραμμές του έβγαινε σχεδόν κάθε φορά στα εσωκομματικά και όχι μόνο.
Μεγάλη συζήτηση στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ γίνεται και για τη δηµιουργία της ψηφιακής πλατφόρµας –µε τη συνδροµή έμπειρων στελεχών που έχουν κάνει τη δουλειά με επιτυχία και για το ΠΑΣΟΚ– η οποία θα λειτουργήσει κυρίως για να υποδεχθεί µαζικές εγγραφές. Προϋπόθεση βέβαια είναι η συναίνεση της Κουμουνδούρου στην πράξη, ώστε να μην το σαμποτάρει, κάτι που η ηγεσία θεωρεί πιθανό και λαμβάνει τα μέτρα της.
Κατά τ' άλλα, ο Αλέξης Τσίπρας φροντίζει να μοιράζει ρόλους, διατηρώντας τις ισορροπίες, όπως π.χ. αναθέτοντας να γράψει την «πολιτική διακήρυξη για το νέο ξεκίνημα» στον Νάσο Ηλιόπουλο, που θεωρείται «αριστερή πτέρυγα», και το νέο πρόγραμμα του κόμματος στον Γιώργο Σταθάκη που ανήκει στη «δεξιά πτέρυγα». Παρόλα αυτά εκείνο που ανησυχεί τον Αλέξη Τσίπρα είναι ότι διαπιστώνει με τρόμο ότι δεν διαθέτει ικανούς συμμάχους εντός του ΣΥΡΙΖΑ, που εξακολουθεί να διατηρεί τα αντανακλαστικά μικρού κόμματος.
Το επόμενο διάστημα θα εξακολουθήσουν όλοι να εστιάζουν στο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ. Ο Αλέξης Τσίπρας προετοιμάζοντας την ντρίπλα και η κομματική νομενκλατούρα πώς θα τον κόψει. Αν ο Αλέξης Τσίπρας καταφέρει να ανοίξει το κόμμα, θα κυριαρχήσει απόλυτα και η εξουσία των «υπαρχηγών» του ΣΥΡΙΖΑ θα περιοριστεί πολύ. Κάποιοι ενδεχομένως να παραμεριστούν εντελώς, καθώς η διεύρυνση είναι βέβαιο ότι θα αφορά μόνο τον κόσμο που ομνύει στο όνομα του.
