Νεότερες θεραπευτικές εξελίξεις στον HER2 θετικό καρκίνο του μαστού

O καρκίνος του μαστού είναι ο πιο συχνός στις γυναίκες και δεύτερο σε συχνότητα ογκολογικό νόσημα, στο οποίο έχει συντελεστεί το μεγαλύτερο success story της ογκολογίας. Τα τελευταία χρόνια η ανάπτυξη νέων θεραπειών έχει οδηγήσει σε μια εντυπωσιακή θεραπευτική επανάσταση, χαρίζοντας ελπίδες σε ακόμα περισσότερες ασθενείς. Γι' αυτές τις εξελίξεις μάς μιλάει η Φλώρα Σταυρίδη. 

Μία στις οκτώ γυναίκες υπολογίζεται πως θα εμφανίσει κάποια στιγμή στη ζωή της καρκίνο του μαστού, μια συχνότητα που αναδεικνύει αυτόν τον τύπο καρκίνου στον συχνότερο παγκοσμίως για τον γυναικείο πληθυσμό. Όμως η επιστήμη έχει σημειώσει τεράστια πρόοδο στην αντιμετώπισή του, με πολλές θεραπείες που ανταποκρίνονται στις διαφορετικές ανάγκες των ασθενών, τόσο στα πρώιμα όσο και στα πιο προχωρημένα στάδια.  

Η βέλτιστη, κατά περίπτωση, θεραπευτική προσέγγιση που ακολουθείται από τους γιατρούς βασίζεται εδώ και τουλάχιστον είκοσι χρόνια σε συγκεκριμένες υποκατηγορίες στις οποίες διαχωρίζεται ο καρκίνος του μαστού. Για παράδειγμα, σε ένα ποσοστό 20% τα καρκινικά κύτταρα παρουσιάζουν υπερέκφραση του υποδοχέα του επιδερμικού αυξητικού παράγοντα 2 (HER2). Πρόκειται για μια ιδιαίτερη κατηγορία της νόσου που χαρακτηρίζεται από πιο επιθετική βιολογική συμπεριφορά, αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης μεταστάσεων και μειωμένη επιβίωση. Και γι’ αυτή την κατηγορία οι θεραπευτικές εξελίξεις για όλα τα στάδια είναι διαρκείς και πραγματικά ενθαρρυντικές.   

Η ανάπτυξη μονοκλωνικών αντισωμάτων έναντι του HER2 θετικού καρκίνου μαστού και ιδιαίτερα η τραστουζουμάμπη και αργότερα η περτουζουμάμπη άλλαξαν ριζικά τη θεραπευτική προσέγγιση, αύξησαν την επιβίωση και βελτίωσαν την ποιότητα ζωής των ασθενών. Ο συνδυασμός των δύο αυτών φαρμάκων ενίσχυσε περαιτέρω τα ευνοϊκά αποτελέσματα (σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία αρχικά και στη συνέχεια ως θεραπεία συντήρησης) και εγκαθιδρύθηκε στην ογκολογική κοινότητα ως η ραχοκοκαλιά της φαρμακευτικής αντιμετώπισης στις περιπτώσεις πρώιμης αλλά και μεταστατικής HER2 θετικής νόσου. 

Κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας αναπτύχθηκαν διαδοχικά κι άλλες αποτελεσματικές θεραπείες για τη συγκεκριμένη κατηγορία: σύμπλοκα αντισώματος με κυτταροτοξικό παράγοντα (T-DM1) αλλά και πολλαπλοί θεραπευτικοί συνδυασμοί με ή χωρίς χημειοθεραπεία ή ορμονοθεραπεία.

Τα τελευταία δύο χρόνια η πρόοδος της θεραπευτικής στον τομέα της HER2 θετικής νόσου γνώρισε κυριολεκτικά εκρηκτική πρόοδο. Αναπτύχθηκε ένα νέο σύμπλοκο μόριο με την πολύπλοκη ονομασία trastuzumab-deruxtecan που επιδεικνύει εξαιρετικά υψηλή αποτελεσματικότητα μετά την αποτυχία δύο ή περισσοτέρων γραμμών θεραπείας.

Το φάρμακο αυτό ήδη μελετάται και σε πιο πρώιμα στάδια εξέλιξης της νόσου. 

Επιπροσθέτως, αναπτύχθηκαν νέοι παράγοντες μοριακής στόχευσης, οι αποκαλούμενοι αναστολείς της τυροσινικής κινάσης (ΤΚΙs), που λαμβάνονται από του στόματος, γεγονός που συμβάλλει σημαντικά στη διατήρηση της ποιότητας ζωής των ασθενών. 

Τα φάρμακα αυτά δρουν εντός και όχι εκτός κυττάρου, όπως τα μονοκλωνικά αντισώματα, με κοινό παρονομαστή την παρεμπόδιση της ενεργοποίησης του ενδοκυττάριου τμήματος του HER2. Σε αυτά ανήκουν το lapatinib, το neratinib και πολύ πρόσφατα το tucatinib. Το tucatinib είναι ένας ιδιαίτερα αποτελεσματικός νέας γενιάς μικρομοριακός εκλεκτικός αναστολέας του HER2, που χορηγείται από το στόμα σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία (χάπια καπεσιταμπίνης) και το μονοκλωνικό αντίσωμα trastuzumab. Ο συνδυασμός είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικός σε ασθενείς των οποίων η νόσος έχει εξελιχθεί μετά από δύο προηγούμενες θεραπείες, αλλά και σε ασθενείς με εξελισσόμενες ή σταθερές, προηγουμένως θεραπευμένες ή όχι, εγκεφαλικές μεταστάσεις, που αποτελούν το 50% του συνολικού πληθυσμού. Η προσθήκη του tucatinib οδήγησε σε σημαντική μείωση του κινδύνου επιδείνωσης της νόσου κατά 46% και του κινδύνου θανάτου κατά 34% στον συνολικό πληθυσμό.

Στην ιδιαίτερα δύσκολη ομάδα των ασθενών με εγκεφαλικές μεταστάσεις, δε, η προσθήκη του tucatinib είχε πρωτοφανή αποτελεσματικότητα, αφού καθυστέρησε σημαντικά την επιδείνωση των εγκεφαλικών εστιών σε πλέον του 40% των ασθενών και πέτυχε διπλασιασμό της συνολικής επιβίωσης, διατηρώντας εν ζωή στο ένα έτος περισσότερες από 7 στις 10 ασθενείς που το έλαβαν. Ως εκ τούτου, ο συνδυασμός tucatinib, capecitabine και trastuzumab προτείνεται από τη δεύτερη και πλέον γραμμή σε ασθενείς με εξελισσόμενες εγκεφαλικές μεταστάσεις και φαίνεται να καλύπτει την ανεκπλήρωτη ως τώρα κλινική ανάγκη για αποτελεσματική θεραπεία στο κεντρικό νευρικό σύστημα, παρέχοντας σημαντική ανακούφιση σε χιλιάδες ασθενείς και γιατρούς ανά τον κόσμο. Το tucatinib πρόσφατα εγκρίθηκε στις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Οι εξελίξεις στην HER2 θετική νόσο έχουν ρίξει άπλετο φως στην κατανόηση της μοριακής βιολογίας και στη βελτίωση της αντιμετώπισης της νόσου, με αποτέλεσμα να επιτυγχάνεται πλέον υψηλό ποσοστό ίασης στα πρώιμα στάδια αλλά και μακροχρόνια επιβίωση με εξαιρετική ποιότητα ζωής ακόμα και στις προχωρημένες περιπτώσεις.