Οι χρόνιες ηπατίτιδες Β και D αποτελούν σοβαρά προβήματα δημόσιας υγείας, που μπορούν να αντιμετωπιστούν

Γι αυτό το μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας μιλά στη LIFO ο καθηγητής Παθολογίας -Γαστρεντερολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και διευθυντής της Πανεπιστημιακής Κλινικής του Γενικού Νοσοκομείου Αθηνών «Λαϊκό», Γεώργιος Β. Παπαθεοδωρίδης.

Όπως εξηγεί ο καθηγητής, πέρα από την ανάγκη για περισσότερη ενημέρωση των πολιτών, απαιτείται η ευαισθητοποίησή τους όσον αφορά τις προληπτικές εξετάσεις που εξασφαλίζουν την έγκαιρη διάγνωση και παράλληλα η καταπολέμηση του στίγματος που συνοδεύει τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, τις παθήσεις που μπορούν να μεταδοθούν με τη χρήση ενδοφλέβιων ναρκωτικών ουσιών και τα νοσήματα που έχουν υψηλό επιπολασμό σε πληθυσμούς προσφύγων και μεταναστών.

Η καταπολέμηση των μορφών της ηπατίτιδας και η ισότιμη πρόσβαση όλων των ασθενών στις υπάρχουσες θεραπείες αποτελεί στόχο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και περιλαμβάνεται στην 63η διακήρυξη του Οργανισμού.

Συχνά το στίγμα έχει πιο βαριά σκιά από την ίδια την ασθένεια και σε αντίθεση με τους ιούς της ηπατίτιδας είναι πολύ πιο δύσκολο να «εκριζωθεί», καθώς η αλλαγή νοοτροπίας και η καταπολέμηση στερεοτύπων του παρελθόντος είναι μια μακροχρόνια διαδικασία. Στα θετικά της όλης ιστορίας είναι το γεγονός πως υπάρχουν καινοτόμες θεραπείες που μπορούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά αυτά τα σοβαρά προβλήματα δημόσιας υγείας, αρκεί να είμαστε ενημερωμένοι και να συνειδητοποιήσουμε ότι οι ιογενείς ηπατίτιδες μάς αφορούν όλους, όπως άλλωστε κάθε χρόνιο νόσημα. Η καταπολέμηση των μορφών της ηπατίτιδας και η ισότιμη πρόσβαση όλων των ασθενών στις υπάρχουσες θεραπείες αποτελεί στόχο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και περιλαμβάνεται στην 63η διακήρυξη του Οργανισμού.  

Τα τελευταία χρόνια οι ηπατίτιδες ήρθαν έντονα στην επικαιρότητα μέσα από το σύνδρομο της οξείας ηπατίτιδας άγνωστης αιτιολογίας στα παιδιά που καταγράφηκε την εποχή του Covid-19, πλήττοντας κυρίως παιδιά ηλικίας κάτω των 10 ετών. Eξαιτίας αυτών των περιστατικών θυμηθήκαμε τον όρο «ηπατίτιδα». Στην πραγματικότητα, όμως, οι πολύ πιο συχνές και γνωστής αιτιολογίας ηπατίτιδες, που είναι ιογενούς προέλευσης, δεν μας ξέχασαν ποτέ και τα στατιστικά τους εξακολουθούν να προκαλούν πονοκέφαλο στις Υγειονομικές Αρχές. Υπάρχουν 5 ιοί ηπατίτιδας και σε αυτούς περιλαμβάνονται οι ιοί της ηπατίτιδας Β και της ηπατίτιδας D που προκαλούν χρόνια ιογενή ηπατίτιδα. Πρόκειται για σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας παγκοσμίως γιατί προσβάλλει μεγάλο μέρος του πληθυσμού, μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο, έχει σημαντική νοσηρότητα και θνητότητα και απαιτεί ειδικές θεραπευτικές παρεμβάσεις.

Ηπατίτιδα Β

Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 200.000 άτομα με χρόνια ηπατίτιδα Β, κυρίως ενήλικες, αφού τα παιδιά και οι σημερινοί έφηβοι έχουν προστατευθεί μέσω του υποχρεωτικού εμβολιασμού των βρεφών που ξεκίνησε στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1990. Ταυτόχρονα, όμως, τις τελευταίες δεκαετίες η είσοδος στη χώρα μας μεταναστών από χώρες υψηλού επιπολασμού για ηπατίτιδα B έχει αυξήσει τους αριθμούς ασθενών που προσέρχονται στα ηπατολογικά ιατρεία. 

Ηπατίτιδα D

Η ηπατίτιδα D είναι ένα ειδικό σοβαρό πρόβλημα που αφορά μόνο ασθενείς με ηπατίτιδα Β. Οι χρόνιες ηπατίτιδες Β και D είναι ύπουλες, αφού για χρόνια οι ασθενείς δεν εμφανίζουν συμπτώματα, επομένως δεν κάνουν τις απαραίτητες εξετάσεις ώστε να διαγνώσουν τη νόσο. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι το ήπαρ δεν καταστρέφεται σταδιακά, με το ενδεχόμενο της κίρρωσης να είναι περισσότερο από ορατό. Ακόμη και οι ασθενείς με κίρρωση, όμως, μπορεί να μην έχουν συμπτώματα για λίγα χρόνια, με αποτέλεσμα η νόσος να επιδεινώνεται συνεχώς μέχρι τελικά να εμφανιστούν οι κλινικές επιπλοκές της μη αντιρροπούμενης κίρρωσης (ασκίτης, κιρσορραγία, εγκεφαλοπάθεια, ίκτερος). Όλοι οι ασθενείς με κίρρωση έχουν αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο ήπατος. Παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί στις μεταμοσχεύσεις ήπατος, η κίρρωση και ο καρκίνος ήπατος είναι οι συχνότερες αιτίες θανάτου των ασθενών αυτών. 

ΚΙΡΡΩΣΗ & ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΗΠΑΤΟΣ

Η εξέλιξη προς κίρρωση και καρκίνο ήπατος είναι συχνότερη και ταχύτερη σε ασθενείς με χρόνια ηπατίτιδα Β και D παρά σε αυτούς που πάσχουν μόνο με χρόνια ηπατίτιδα Β. Γενικώς, η χρόνια ηπατίτιδα Β και D είναι η πιο ταχέως εξελισσόμενη μορφή χρόνιας ιογενούς ηπατίτιδας, γι’ αυτό οι περισσότεροι ασθενείς βρίσκονται ήδη σε προχωρημένα στάδια ηπατικής νόσου και συχνά σε κίρρωση κατά την αρχική τους διάγνωση.

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ

Η δυσμενής εξέλιξη της χρόνιας ηπατίτιδας Β ή Β και D μπορεί να ανασταλεί και η ηπατική νόσος να βελτιωθεί με τις κατάλληλες σύγχρονες θεραπευτικές παρεμβάσεις. Στη χρόνια ηπατίτιδα Β χρησιμοποιούνται από ετών κυρίως η τενοφοβίρη ή εντεκαβίρη (καλά ανεκτά αντιικά φάρμακα, συνιστάται η λήψη ενός δισκίου την ημέρα για αρκετά έτη) που επιτυγχάνουν ύφεση της νόσου σχεδόν σε όλους τους ασθενείς, ενώ σπάνια χρησιμοποιείται η πεγκυλιωμένη ιντερφερόνη-άλφα (υποδόρια ένεση μία φορά την εβδομάδα για 48 εβδομάδες) που επιτυγχάνει μακροχρόνια ανταπόκριση σε ποσοστό 25-30% των ασθενών. Για τη χρόνια ηπατίτιδα D παλιότερα υπήρχε μόνον η επιλογή της πεγκυλιωμένης ιντερφερόνης-άλφα, που όμως είχε συχνά παρενέργειες και αντενδείξεις (δεν μπορεί να δοθεί σε ασθενείς με προχωρημένη ηπατική νόσο) και περιορισμένη αποτελεσματικότητα. Το 2020 έλαβε έγκριση στην Ευρώπη για θεραπεία χρόνιας ηπατίτιδας Β και D ένα νέο φάρμακο, το bulevirtide, με πρωτοποριακό τρόπο δράσης και αναστολή εισόδου στα ηπατοκύτταρα των ιών ηπατίτιδας Β και D. Τόσο στις εγκριτικές μελέτες όσο και στην κλινική πράξη η θεραπεία με bulevirtide (1 υποδόρια ένεση την ημέρα) έχει δείξει να είναι αποτελεσματική στην πλειονότητα των ασθενών, ενώ είναι καλά ανεκτή, χωρίς ιδιαίτερες παρενέργειες, ακόμη και από ασθενείς με προχωρημένη κίρρωση. Στη χώρα μας η θεραπεία με bulevirtide χρησιμοποιείται περίπου εδώ και δυόμισι έτη και έχει πολύ καλή αποτελεσματικότητα, ανοχή και ασφάλεια.

Η ΚΟΜΒΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ

Όσο και αν βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα της θεραπείας σε ατομικό επίπεδο, η αποτελεσματικότητά της σε συλλογικό επίπεδο θα παραμένει ιδιαίτερα χαμηλή όσο οι περισσότεροι ασθενείς παραμένουν αδιάγνωστοι και πολλοί από τους διαγνωσμένους δεν λαμβάνουν θεραπεία. Ειδικότερα στη χώρα μας φαίνεται ότι μόνο το 50% των ενηλίκων έχει εξεταστεί για ηπατίτιδα Β και λιγότερο από 50% των ατόμων με χρόνια ηπατίτιδα Β έχει εξεταστεί για ηπατίτιδα D. Συνεπώς, όπως προτείνεται και στην 63η διακήρυξη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, oι χρόνιες ιογενείς ηπατίτιδες απαιτούν συνολική αντιμετώπιση μέσω περισσότερων ενεργητικών πρωτοβουλιών των αρμόδιων υγειονομικών φορέων και των κυβερνήσεων κάθε χώρας με στόχο τη διάγνωση και την απρόσκοπτη πρόσβαση όλων των ασθενών στη θεραπεία. 

Διεθνής Διάκριση για τη χώρα μας

Στο πλαίσιο του Ετήσιου Πανευρωπαϊκού Ηπατολογικού Συνεδρίου που διεξήχθη στη Βιέννη από την Ευρωπαϊκή Ηπατολογική Εταιρεία (European Association for the Study of Liver, EASL) η χώρα μας απέσπασε μία ακόμα διάκριση με το βραβείο EASL Recognition Award 2023 που απονεμήθηκε στις 23 Ιουνίου στον καθηγητή Παθολογίας - Γαστρεντερολογίας και διευθυντή της Πανεπιστημιακής Γαστρεντερολογικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής Αθηνών και της Μονάδας Μεταμόσχευσης Ήπατος στο ΓΝΑ «Λαϊκό», Γεώργιο Παπαθεοδωρίδη. Πρόκειται για τη μέγιστη διάκριση στην Ηπατολογία στον ευρωπαϊκό χώρο.