ΤΟΝ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟ κυκλοφόρησε η είδηση ότι ο διευθύνων σύμβουλος της Salesforce Marc Benioff είχε κάνει «ψηφιακή αποτοξίνωση»: 10 ημέρες χωρίς τεχνολογία σε ένα θέρετρο της Γαλλικής Πολυνησίας. Για μια μικρή ομάδα ανθρώπων, το να κάνουν ένα βήμα πίσω από τις συσκευές είναι ένα εφικτό όνειρο – αλλά για τους περισσότερους είναι αδύνατο, ειδικά τώρα.
Η ψηφιακή αποτοξίνωση απαιτεί να βάλεις την τεχνολογία σχεδόν εξ ολοκλήρου στο ράφι: να κάνεις ένα διάλειμμα από τις οθόνες, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τις βιντεοδιασκέψεις για πολλές ημέρες.
Οι στόχοι –μείωση του στρες και επανασύνδεση με τον κόσμο γύρω μας– είναι καλοπροαίρετοι. Και παρ' όλο που δεν υπάρχουν επιστημονικά αποδεδειγμένα οφέλη από τις περιόδους αποχής από την τεχνολογία, αυτό δεν εμπόδισε πολλούς να θεωρούν ότι αναγεννήθηκαν ή έστω ηρέμησαν μετά από πολυήμερη αποχή από τον κόσμο του διαδικτύου.
Οι ερευνητές ισχυρίζονται ότι η ψηφιακή αποτοξίνωση στις μέρες μας δεν είναι πλέον για τους περισσότερους από εμάς εφικτή, εκτός κι αν αποφασίσουμε να παραθερίσουμε σε κάποιο εξωτικό θέρετρο χωρίς wi-fi.
Αλλά αυτός ο στόχος ήδη από το 2012 γίνεται όλο και πιο δύσκολος στην επίτευξή του. Οι οθόνες ήταν ήδη σημαντικές τότε, ακόμη και με τις εκκολαπτόμενες εκδόσεις των εφαρμογών και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Ωστόσο, η απόπειρα ψηφιακής αποτοξίνωσης το 2012 θα ήταν παιχνιδάκι σε σύγκριση με τώρα, που περισσότερο από ποτέ η ζωή μας είναι αδύνατο να αποκολληθεί από την τεχνολογία. Πληρώνουμε με τα τηλέφωνά μας στα καταστήματα, δουλεύουμε στους υπολογιστές και τα tablet μας και διατηρούμε σχέσεις μέσω εφαρμογών. Και μετά την πανδημία, η σύνδεση της ζωής μας με την τεχνολογία έχει ενταθεί ακόμη περισσότερο.
Μια ψηφιακή αποτοξίνωση το 2023: από πού να ξεκινήσει κανείς;
Οι ερευνητές ισχυρίζονται ότι η ψηφιακή αποτοξίνωση στις μέρες μας δεν είναι πλέον για τους περισσότερους από εμάς εφικτή εκτός κι αν αποφασίσουμε να παραθερίσουμε σε κάποιο εξωτικό θέρετρο χωρίς wi-fi.
«Η τεχνολογία είναι πλέον σε μεγάλο βαθμό μέρος του εαυτού μας. Κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές με μια εφαρμογή, διαβάζουμε μενού εστιατορίων με τηλέφωνα και ιδρώνουμε κάνοντας γυμναστική με personal trainers που εργάζονται αποκλειστικά online», λέει η Emily Cherkin, η οποία ειδικεύεται στη διαχείριση του χρόνου χρήσης της οθόνης. «Είναι τόσο ενσωματωμένη στη ζωή μας, που προετοιμάζουμε τον εαυτό μας για το ενδεχόμενο μιας σοβαρής αποτυχίας αν πούμε ότι θα μείνουμε χωρίς τηλέφωνο για μια εβδομάδα».
Υπάρχει, λοιπόν, μια πιο ρεαλιστική λύση, όταν όλες οι συμβουλές αποτυγχάνουν παταγωδώς, ακριβώς λόγω των τεχνολογικών αναγκών της καθημερινότητάς μας; Πόσο μάλλον όταν γνωρίζουμε ότι η πανδημία ήταν ο λόγος για τον οποίο περάσαμε χρόνο ατέλειωτο μπροστά στις οθόνες και όχι πάντα για τη διασκέδασή μας;
Μελέτη του Πανεπιστημίου του Leeds από το 2022 έδειξε ότι το 54% των Βρετανών ενηλίκων χρησιμοποιούν τις οθόνες πιο συχνά τώρα απ' ό,τι πριν από την πανδημία – οι μισοί από τους ερωτηθέντες δαπανούν 11 ή περισσότερες ώρες μπροστά σε μια οθόνη κάθε μέρα. Το 51% χρησιμοποιεί τις οθόνες περισσότερο για αναψυχή απ' ό,τι πριν από την πανδημία, ενώ το 27% έχει αυξήσει τη χρήση οθονών στην εργασία.
Αυτή η αύξηση του χρόνου μπροστά στην οθόνη έχει επίσης αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο συνδεόμαστε μεταξύ μας. Οι κρίσιμες σχέσεις έχουν γίνει πιο ψηφιοποιημένες, καθώς έχουμε δημιουργήσει κοινότητες σε ομάδες WhatsApp, έχουμε αντικαταστήσει τα οικογενειακά γεύματα που πραγματοποιούνται κάθε δύο μήνες με εβδομαδιαίες κλήσεις FaceTime και πολλά άλλα.
Ο κορωνοϊός ανάγκασε πολλές από τις συνδέσεις μας να μεταφερθούν στην ψηφιακή σφαίρα, και πολλές από αυτές συνεχίζουν να υπάρχουν σε αυτά τα τεχνολογικά περιβάλλοντα, όπως οι ομαδικές συνομιλίες και οι βιντεοκλήσεις. Αυτό σημαίνει ότι μια ψηφιακή αποτοξίνωση δεν θα έβαζε μια χρήσιμη και υγιή απόσταση ανάμεσα σε εσάς και τον εργοδότη σας, αλλά ότι θα σας ανάγκαζε να διακόψετε δεσμούς –και για πολλές ημέρες– με τους πιο κοντινούς και αγαπημένους σας ανθρώπους.
Καθώς οι διαδικτυακές γνωριμίες έχουν γίνει όλο και πιο διαδεδομένες –και μάλιστα αυξήθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας– η τεχνολογία έχει γίνει επίσης κομβική για τη δημιουργία φίλων. Σύμφωνα με στοιχεία της εφαρμογής Bumble, το spin-off Bumble BFF της εφαρμογής, που αφορά αποκλειστικά την εξεύρεση φίλων, έχει σημειώσει σημαντική αύξηση επισκεψιμότητας από το 2020. Μέχρι το τέλος του 2021, σχεδόν το 15% των 42 εκατομμυρίων χρηστών του Bumble έψαχναν επίσης για φίλους στο BFF. Επίσης, μέχρι το τέλος του 2022, είχαν αυξηθεί κατά 26% οι άνδρες που αναζητούσαν σοβαρή σχέση.
«Στην παρούσα φάση ένας μεγάλο μέρος της τεχνολογίας, καλώς ή κακώς, είναι μια μορφή προσβασιμότητας», εξηγεί ο συγγραφέας Chris Dancy. «Δεν μου αρέσει να το παραδέχομαι, αλλά πολλά παιδιά, πολλοί γονείς, πολλοί φίλοι έχουν ξεχάσει πώς να πλοηγούνται στις σχέσεις χωρίς τη βοήθεια της τεχνολογίας».
Αλλαγή προοπτικής
Η συνδυασμένη στροφή προς την υβριδική εργασία και τις υβριδικές σχέσεις καθιστά την παραδοσιακή ιδέα της ψηφιακής αποτοξίνωσης όχι απλώς ξεπερασμένη, αλλά σχεδόν αδύνατη. Η ψηφιακή αποτοξίνωση διαφημίζεται ως πανάκεια για την ανακούφιση από το άγχος, που θα απομακρύνει τους ανθρώπους από τις οθόνες και θα τους επανασυνδέσει με το εδώ, το τώρα και τους πραγματικούς ανθρώπους στη ζωή τους.
Καθώς όμως η ζωή των ανθρώπων και οι οθόνες είναι πιο άρρηκτα συνδεδεμένες από ποτέ, η εξιδανίκευση της αποσύνδεσης μπορεί να καταλήξει να προκαλεί περισσότερο άγχος, όταν δεν μπορείτε να την επιτύχετε.
«Δεν μπορώ να κατεβάσω τα ρολά στην τεχνολογία. Βρισκόμαστε στις οθόνες για τόσους πολλούς διαφορετικούς λόγους», λέει ο Sina Joneidy, λέκτορας ψηφιακών επιχειρήσεων στο Πανεπιστήμιο Teeside του Ηνωμένου Βασιλείου. Ο ίδιος υιοθετεί μια διαφορετική προσέγγιση. «Για μένα, πρόκειται περισσότερο για αποτοξίνωση από την "επιθυμητή προσκόλληση" στην τεχνολογία». Ο Joneidy, ο οποίος είναι βουδιστής, εξηγεί ότι η "επιθυμητή προσκόλληση" είναι όταν ένα άτομο θέλει κάτι επειδή πιστεύει ότι θα φέρει στη συνέχεια την ευτυχία – ενώ στην πραγματικότητα, σε αυτή την περίπτωση, πρόκειται απλώς για μία ένεση ντοπαμίνης με... μπλε φως.
Αντί να κόψει εντελώς την τεχνολογία, ο Joneidy εφαρμόζει την ψηφιακή ενσυνειδητότητα. «Φροντίζω η χρήση της τεχνολογίας να είναι σκόπιμη», λέει. Η ψηφιακή ενσυνειδητότητα μπορεί να είναι πιο πρακτική για μερικούς ανθρώπους, αντί για πλήρη αποτοξίνωση: λιγότερη ανησυχία για την πλήρη αποκοπή από την τεχνολογία και περισσότερη έμφαση στο να έχει η χρήση της έναν σκοπό, μια χρησιμότητα, κάποιο όφελος. Αντί να παρασύρεται από το εθιστικό, επιπόλαιο σκρολάρισμα, ο Joneidy πιστεύει ότι οι ψηφιακά προσεκτικοί χρήστες μπορούν να βελτιώσουν τη ζωή τους με την τεχνολογία, αντί να αισθάνονται ότι είναι σκλάβοι μιας συσκευής.
Ακόμη και αν οι άνθρωποι δεν μπορούν να απομακρυνθούν εντελώς από τις οθόνες, η προσοχή σε συγκεκριμένα μοτίβα χρήσης της τεχνολογίας, λένε οι ειδικοί, μπορεί να τους βοηθήσει να χρησιμοποιούν την τεχνολογία πιο ενσυνείδητα. «Άρχισα να χρησιμοποιώ πολλά διαφορετικά εργαλεία παρακολούθησης στο τηλέφωνό μου», λέει η ανθρωπολόγος Amber Case από το Όρεγκον. Συνειδητοποίησε ότι έκανε κλικ στο Instagram 80 φορές την ημέρα, οπότε κατέβασε το One Sec, ένα πρόσθετο που κάνει τους χρήστες να παίρνουν μια βαθιά ανάσα πριν ανοίξουν και αποκτήσουν πρόσβαση στις εφαρμογές στο τηλέφωνό τους. Αναγκάζει τον χρήστη να περιμένει λίγα λεπτά πριν συνδεθεί και τον βοηθά να βγει από τη λειτουργία του αυτόματου πιλότου.
Η Case συνιστά επίσης να ξεφύγετε από τη συνήθεια να χρησιμοποιείτε το τηλέφωνό σας ως διάλειμμα και λέει ότι μπορεί να είναι χρήσιμο να το αφήνετε κάπου αλλού όταν δεν το χρειάζεστε. «Οι άνθρωποι θα βουτήξουν στο τηλέφωνό τους όπως θα χιμήξουν σε ένα τσιγάρο, αν μείνουν για ώρες άκαπνοι», λέει η Case.
Όπως εξηγεί, αυτό που πραγματικά συμβαίνει τότε είναι ότι οι άνθρωποι απλώς δεν θέλουν να μείνουν μόνοι με τις σκέψεις τους και επιλέγουν να βυθιστούν στις σκέψεις και το περιεχόμενο άλλων ανθρώπων. Κι όμως, όπως εξηγεί η επιστήμονας, μια καλή παρατήρηση του ουρανού, ενός τοπίου ή μια άλλη ενασχόληση θα ήταν πολύ πιο ανακουφιστική σε ό,τι αφορά την ψυχική αναστάτωση που όλοι κουβαλάμε μέσα στην καθημερινότητά μας.
Ο Dancy αποκαλεί αυτή την προσέγγιση «γκρίζα αποτοξίνωση» – δεν είστε εντελώς βυθισμένοι ή εντελώς αποκομμένοι από την τεχνολογία. Και δεν υπάρχει μόνο ένας τρόπος για την πρακτική αυτή: οι τεχνικές του περιλαμβάνουν την εγκατάσταση μιας εφαρμογής ή ενός plug-in για την αφαίρεση όλων των μετρήσεων από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή ακόμη και την ανταλλαγή τηλεφώνων με αγαπημένα πρόσωπα, ώστε να μπορείτε να χρησιμοποιείτε τις οθόνες σας ως έναν τρόπο για να συνδέεστε σκόπιμα μεταξύ σας.
Η ψηφιακή αποτοξίνωση του 2012 μπορεί να είναι ξεπερασμένη, αν δεν είστε δισεκατομμυριούχοι, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είμαστε καταδικασμένοι να σκρολάρουμε ασκόπως όλη την υπόλοιπη ζωή μας. Αντί να προκαλούμε στον εαυτό μας περισσότερο άγχος προσπαθώντας να ζήσουμε χωρίς το τηλέφωνό μας για μια εβδομάδα, μπορούμε να προσεγγίσουμε τον αναπόφευκτο χρόνο μπροστά στην οθόνη με έναν τρόπο που να μας φαίνεται σωστός για τη δική μας ζωή.
Με στοιχεία από BBC.com
