— Πώς διαλέξατε αυτό το επάγγελμα, κ. Στρατάκη, και ποια είναι η σχέση σας με τις γυναίκες;
Το επάγγελμα αυτό «έτρεχε» μέσα στην οικογένεια. Εγώ μεγάλωσα πολύ κοντά σε έναν θείο μου ο οποίος ήταν καθηγητής Μαιευτικής. Ήταν ο καθηγητής Κυριάκης, που ήταν άντρας της αδελφής της μητέρας μου και νονός μου. Τον θαύμαζα, τον αγαπούσα και όλα τα παιδικά μου χρόνια, μια και ζούσαμε ουσιαστικά στο ίδιο σπίτι, έζησα από κοντά τη Μαιευτική – ήταν κάτι που έβλεπα, που γνώριζα και μου άρεσε. Σπούδασα Ιατρική και ξεχώρισα τη Μαιευτική και για λόγους συναισθηματικούς αλλά και διότι πιστεύω ότι αγαπώ τη γυναίκα, γενικότερα. Έγινα μαιευτήρας και νομίζω ότι αν ξαναξεκινούσα, πάλι Μαιευτική θα έκανα.
— Μια γυναίκα, ανάλογα με την ηλικία της, τι πρέπει να φροντίζει και κάθε πότε πρέπει να επισκέπτεται τον γυναικολόγο της;
Το πιο σημαντικό απ' όλα είναι να πηγαίνει μία φορά τον χρόνο στον γυναικολόγο. Από τη στιγμή που θα ξεκινήσει να έχει σεξουαλικές σχέσεις, έπειτα από έξι μήνες καλό είναι να αρχίσει να επισκέπτεται γυναικολόγο. Θα πρέπει να κάνει ένα τεστ Παπανικολάου μία φορά τον χρόνο, εφόσον δεν υπάρχουν προβλήματα στον τράχηλό της. Επίσης, ο χρυσός κανόνας είναι να χρησιμοποιεί πάντα προφυλακτικό, αυτό θα τη γλιτώσει από πολλά προβλήματα.
Οι περισσότεροι καρκίνοι με τον ετήσιο έλεγχο θα διαγνωστούν αρκετά νωρίς και η επιβίωση θα είναι πάρα πολύ καλή, σχεδόν θα είναι ίαση. Ένας πολύ μεγάλος αριθμός των καρκίνων προλαμβάνεται με τον ετήσιο έλεγχο κι έτσι σώζονται ζωές.
— Από ποια ηλικία και μετά η γυναίκα πρέπει να κάνει μαστογραφία;
Η μαστογραφία, εκτός από μία βασική, την baseline mammography, που γίνεται γύρω στα τριάντα πέντε και χρησιμεύει ως μαστογραφία αναφοράς, με την οποία συγκρίνονται οι μετέπειτα μαστογραφίες, ξεκινάει στα σαράντα. Αυτή η πρώτη μαστογραφία καλό θα είναι να συνοδεύεται από ένα υπερηχογράφημα. Μετά τα σαράντα μιλάμε πλέον για μαστογραφία κάθε χρόνο – μπορούμε να είμαστε λίγο πιο ελαστικοί μέχρι τα σαράντα πέντε και να κάνουμε μαστογραφία κάθε δύο χρόνια.
— Υπάρχουν γυναίκες που αποφεύγουν τις μαστογραφίες λόγω της ακτινοβολίας, η οποία ενοχοποιείται για πρόκληση καρκίνου.
Η αλήθεια είναι ότι η ακτινοβολία της μαστογραφίας μπορεί να επιφέρει έναν καρκίνο, αλλά στατιστικά είναι πάρα πολύ μικρός ο αριθμός των γυναικών που μπορεί να πάθουν κάτι τέτοιο. Αντίθετα, είναι πάρα πολύ μεγάλος ο αριθμός των γυναικών που θα γλιτώσουν τη ζωή τους επειδή θα βρουν μια βλάβη στη μαστογραφία, την οποία θα αντιμετωπίσουν νωρίς και δεν θα έχουν συνέπειες. Επιπλέον, η ψηφιακή μαστογραφία, λόγω της μεγαλύτερης ευκρίνειας που έχει, χρειάζεται πολύ λιγότερη έκθεση στην ακτινοβολία.
— Θα ήθελα να μας μιλήσετε για το καινούργιο εμβόλιο κατά του τραχήλου της μήτρας.
Ήμουν βέβαιος ότι θα κάνατε αυτή την ερώτηση. Το εμβόλιο αυτό σήμερα συνηθίζεται και συνιστάται. Είναι ένα εμβόλιο το οποίο θεωρητικά δεν είναι εμβόλιο κατά του καρκίνου – δεν υπάρχει εμβόλιο κατά του καρκίνου, γιατί ο καρκίνος δεν είναι κάτι γνωστό για να δημιουργήσεις ένα εμβόλιο εναντίον του. Ουσιαστικά, είναι ένα εμβόλιο κατά του ιού HPV, και μάλιστα κατά ορισμένων στελεχών του – καλύπτει την εμβολιαζόμενη περίπου για το 65% με 70% των στελεχών του HPV. Το εμβόλιο αυτό δεν έχει διά βίου ανοσία, έχει πεπερασμένο χρόνο ανοσίας και επίσης, όπως όλα τα εμβόλια, έχει ορισμένες παρενέργειες. Αναλόγως των δεδομένων −του οικογενειακού ιστορικού, του χαρακτήρα του κοριτσιού, των κοινωνικών συνθηκών στις οποίες αυτό μεγαλώνει−, θα πρέπει να λαμβάνεται η απόφαση για το αν θα το κάνει ή όχι. Σε περίπτωση που κριθεί σκόπιμο να γίνει το εμβόλιο, ένα κορίτσι καλό είναι να το κάνει πριν ξεκινήσει τη σεξουαλική του ζωή. Βεβαίως, όπως εξήγησα, το εμβόλιο αυτό, επειδή δεν έχει διά βίου ανοσία και κάλυψη για όλα τα στελέχη του HPV, θα πρέπει να συνοδεύεται από ετήσιο τεστ Παπανικολάου και χρήση προφυλακτικού – δεν το κάνουμε και εφησυχάζουμε.
— Μια γυναίκα που κάθε χρόνο πηγαίνει στον γιατρό της και κάνει τον απαιτούμενο ετήσιο έλεγχο είναι θωρακισμένη απέναντι στον καρκίνο, είναι ασφαλής;
Είναι πάρα πολύ ασφαλής! Ναι, υπάρχουν ορισμένοι καρκίνοι οι οποίοι μπορεί να εξελιχθούν πάρα πολύ γρήγορα ή να διαλάθουν των κλασικών διαγνώσεων, είναι όμως μετρημένοι. Οι περισσότεροι καρκίνοι με τον ετήσιο έλεγχο θα διαγνωστούν αρκετά νωρίς και η επιβίωση θα είναι πάρα πολύ καλή, σχεδόν θα είναι ίαση. Ένας πολύ μεγάλος αριθμός των καρκίνων προλαμβάνεται με τον ετήσιο έλεγχο κι έτσι σώζονται ζωές.
— Σήμερα, σε ποια ηλικία κάνουν οι Ελληνίδες παιδιά;
Δυστυχώς, η οικονομική κρίση έχει ανεβάσει πάρα πολύ τον μέσο όρο της πρώτης εγκυμοσύνης της Ελληνίδας, γιατί οι γυναίκες προσπαθούν πρώτα να εξασφαλιστούν οικονομικά, να εδραιωθούν και να γίνουν απαραίτητες στον χώρο εργασίας τους. Αυτό επηρεάζει και τον αριθμό των παιδιών, επειδή, όταν μια γυναίκα ξεκινά να κάνει στα τριάντα οκτώ το πρώτο της παιδί, δεν προλαβαίνει να κάνει πάνω από δύο.
— Όταν έχουμε μια εγκυμοσύνη σε σχετικά μεγάλη ηλικία, τι κίνδυνοι υπάρχουν και τι διαγνωστικές δυνατότητες προσφέρει ο προγεννητικός έλεγχος;
Ο προγεννητικός έλεγχος πλέον έχει πάρα πολλές δυνατότητες, ξεκινώντας από τον μοριακό έλεγχο που γίνεται με τις επεμβατικές μεθόδους, την τροφοβλάστη και την αμνιοπαρακέντηση. Υπάρχει, ακόμα, μια εξέταση αίματος που δίνει αποτελέσματα με αξιοπιστία άνω του 99% για τις τρεις βασικές χρωμοσωμικές ανωμαλίες (13, 18 και 21, γνωστή ως σύνδρομο Down), όπως και το ΡΑΡΡ-A που γίνεται στο πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης και δίνει αρκετά αξιόπιστα αποτελέσματα γι' αυτές. Η τρισδιάστατη υπερηχογραφία, επίσης, λόγω των πολύ καινούργιων μηχανημάτων που έχουν μεγάλη ευκρίνεια, μας κάνει να μπορούμε να διαγνώσουμε ανωμαλίες των εμβρύων που συνυπάρχουν με τις χρωμοσωμικές, ώστε οι περιπτώσεις αυτές να διερευνηθούν μετά με την επεμβατική μέθοδο. Μπορώ, λοιπόν, να πω ότι η ασφάλεια, τουλάχιστον όσον αφορά τις γενετικές ανωμαλίες του εμβρύου, είναι πολύ μεγαλύτερη σήμερα απ' ό,τι πριν από δέκα-δεκαπέντε χρόνια. Όσον αφορά τις παθήσεις που μπορεί να εμφανιστούν σε μια γυναίκα που μπαίνει στην αναπαραγωγική φάση σε μεγάλη ηλικία, όπως το ζάχαρο και οι διάφορες συστηματικές νόσοι, υπάρχουν πλέον φάρμακα και διαγνωστικές μέθοδοι που μπορούν να βοηθήσουν, ώστε να μην κινδυνεύσουν οι γυναίκες αυτές και τα έμβρυα.
Αυτό που θα ήθελα να πω είναι πως κάθε γυναίκα θα πρέπει να νιώθει πολύ άνετα με τον γυναικολόγο της, να έχουν μια σχεδόν φιλική σχέση. Πρέπει να έχει το θάρρος να μπορεί να ρωτήσει οτιδήποτε την τρομάζει, τη φοβίζει, την προβληματίζει.
— Τα ζευγάρια που αντιμετωπίζουν πρόβλημα γονιμότητας πώς μπορούν να βοηθηθούν σήμερα; Παλαιότερα γνωρίζαμε μόνο την εξωσωματική. Τώρα, τι άλλες δυνατότητες υπάρχουν;
Καταρχάς, να πούμε ότι η εξωσωματική έχει γίνει πλέον σε μεγάλο βαθμό μια μέθοδος ρουτίνας. Υπάρχουν αρκετά κέντρα εξωσωματικής, υπάρχουν αξιόλογοι συνάδελφοι που ασχολούνται με αυτήν και φάρμακα που είναι πολύ πιο ήπια από αυτά που δίναμε στην αρχή σε αυτές τις περιπτώσεις. Πρόκειται, λοιπόν, για επιλογή πολύ πιο εύκολη και προσιτή για πολλά ζευγάρια, απ' ό,τι πριν από μερικά χρόνια – την έχουμε ως καθημερινό εργαλείο στα υπογόνιμα ζευγάρια. Από κει και πέρα, υπάρχει η σπερματέγχυση, αν δεν υπάρχει σαλπιγγικό πρόβλημα, έχουμε τη δυνατότητα με τους υπερήχους να ελέγξουμε τον κύκλο της ωορρηξίας της γυναίκας ώστε να βρούμε την κατάλληλη μέρα για να μπορέσει να προχωρήσει σε φυσιολογική επαφή, υπάρχουν φάρμακα ωορρηκτικά, που βοηθούν μια γυναίκα που δεν έχει ωορρηξία. Υπάρχουν πάρα πολλοί παράγοντες που προκαλούν υπογονιμότητα, όπως είναι τα μικρόβια και οι λοιμώξεις. Πρέπει να γίνει ο έλεγχος, να βρεθεί το αίτιο και να αντιμετωπιστεί, για να μπορέσει η γυναίκα να μείνει έγκυος. Στις περισσότερες περιπτώσεις μπορούμε να βοηθήσουμε μια γυναίκα με υπογονιμότητα να μείνει έγκυος είτε με τον φυσικό τρόπο είτε με σπερματέγχυση ή εξωσωματική. Μια γυναίκα κάτω των 42-43 ετών, που εμπίπτει στον γενικό κανόνα, θα μπορέσει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο να αποκτήσει παιδί.
— Στην Ελλάδα είναι γνωστό ότι έχουμε αυξημένο αριθμό καισαρικών.
Πράγματι, ισχύει αυτό, η Ελλάδα όμως έχει ψηφιστεί και αναδειχθεί βάσει στατιστικών ως η πιο ασφαλής χώρα για τις γυναίκες που αποκτούν παιδιά – έχουμε τη χαμηλότερη νεογνική θνησιμότητα στον κόσμο. Αυτό μπορεί σε ένα ποσοστό να οφείλεται και στο γεγονός ότι οι καισαρικές στην Ελλάδα γίνονται με λιγότερη αυστηρότητα απ' ό,τι στο εξωτερικό. Το θέμα της καισαρικής στην Ελλάδα είναι πολυπαραγοντικό. Καταρχάς, έχει να κάνει με την ηλικία της γυναίκας. Όταν μια γυναίκα ξεκινά να κάνει παιδί σε ηλικία πάνω από τα τριανταεπτά, η πιθανότητα να κάνει καισαρική είναι αυξημένη σε σχέση με μια νεότερη, για πολλούς λόγους που συνδέονται με την υγεία της και την ανάπτυξη του εμβρύου. Η αύξηση της ηλικίας των γυναικών συνδέεται με την αύξηση των καισαρικών. Από την άλλη, υπάρχουν ορισμένοι γιατροί οι οποίοι είναι πιο «εύκολοι» στο να κάνουν μια καισαρική από άλλους. Από τη στιγμή που στην Ελλάδα υπάρχει η ιδιωτική ιατρική, νομίζω ότι ο γιατρός, που έχει και την ευθύνη της ασθενούς του, θα επιλέξει αυτό που τον κάνει να αισθάνεται πιο ασφαλής – πάντοτε για το καλό της μητέρας και του μωρού.
— Στις γυναίκες που φοβούνται να γεννήσουν με φυσιολογικό τοκετό και ζητάνε καισαρική τι θα λέγατε;
Κοιτάξτε, ο γυναικολόγος θα πρέπει να εξηγήσει στη γυναίκα ότι ο φυσιολογικός τοκετός είναι ένας φυσικός τρόπος, δεν είναι ένα χειρουργείο. Η καισαρική είναι ένα χειρουργείο, και μάλιστα μεγάλο. Αν δεν καταφέρει να την πείσει, νομίζω ότι πρέπει να αποδεχθεί την επιθυμία της, γιατί υπάρχουν πολλοί λόγοι που μπορεί να οδηγούν μια γυναίκα στην καισαρική – προσωπικοί λόγοι, τραυματικές εμπειρίες, φοβίες. Θεωρώ, όμως, ότι είναι υποχρέωσή του να δαπανήσει πολύ χρόνο εξηγώντας ότι ο φυσιολογικός τοκετός έχει πολλά πλεονεκτήματα, όχι μόνο για την ίδια αλλά και για το έμβρυο. Έχει μεγάλη σημασία για το έμβρυο ο φυσιολογικός τοκετός, γιατί με την καισαρική βγαίνει από το προστατευμένο περιβάλλον της μήτρας στον έξω κόσμο σε κλάσματα δευτερολέπτου. Αυτό, κάποιες φορές, δημιουργεί μια δυσκολία προσαρμογής, με αποτέλεσμα το μωρό να παρουσιάσει ταχύπνοια και να αντιμετωπίσει αναπνευστικά προβλήματα, σε βαθμό που ίσως χρειαστεί να παραμείνει στη μονάδα εντατικής νοσηλείας νεογνών για ένα-δύο εικοσιτετράωρα, γεγονός που προκαλεί αναστάτωση στους γονείς και, φυσικά, αυξάνει το κόστος του τοκετού. Αντίθετα, με τον κολπικό τοκετό το μωρό προσαρμόζεται πολύ πιο εύκολα και οι πιθανότητες να αντιμετωπίσει τέτοιου είδους προβλήματα είναι πολύ μικρότερες.
— Τα τελευταία χρόνια πολλοί άνδρες παρευρίσκονται στον τοκετό. Βοηθάει το ζευγάρι αυτή η εμπειρία;
Νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό να παρευρίσκονται οι άντρες στον τοκετό. Πιστεύω ότι δένει την οικογένεια πάρα πολύ, δένει τον πατέρα με το μωρό του και δένει και το ζευγάρι. Ο άντρας που βίωσε όλη τη διαδικασία του τοκετού εκτιμά τη γυναίκα του, εκτιμά αυτό το οποίο πέρασε για να μπορέσουν να έχουν ένα παιδί, γι' αυτό και νομίζω ότι θα πρέπει να συμμετέχει. Δεν απαιτείται να κάνει τη δουλειά του γιατρού, θα κάθεται στο πλάι της γυναίκας του, θα της μιλάει, θα την εμψυχώνει, θα συμμερίζεται και θα συμπάσχει μαζί της – αν και τώρα, με την επισκληρίδιο, δεν υπάρχει πόνος. Θα έλεγα ότι καλό είναι να γίνεται επισκληρίδιος και όταν με ρωτάνε ποια είναι η γνώμη μου, συνηθίζω να λέω ότι είναι σαν να με ρωτάνε αν πρέπει να βγάλουν ένα δόντι χωρίς τοπική αναισθησία. Με την επισκληρίδιο η γυναίκα βιώνει τον τοκετό, δεν ξεφεύγει από τον φυσικό τοκετό, απλώς δεν πονάει.
— Ας επιστρέψουμε στις γυναίκες που δεν επιθυμούν να κάνουν παιδί. Μιλήσαμε για το προφυλακτικό, δεν είναι όμως 100% ασφαλής αντισυλληπτική μέθοδος. Τι άλλο μπορεί να χρησιμοποιήσει μια γυναίκα, ανάλογα με την ηλικία της, ώστε να είναι καλυμμένη;
Το προφυλακτικό είναι απαραίτητο γιατί προστατεύει τη γυναίκα από τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα. Από κει και πέρα, μια πολύ καλή μέθοδος αντισύλληψης είναι τα αντισυλληπτικά χάπια, που ενδείκνυνται και για τις νεαρές ηλικίες, γιατί πλέον έχουν πολύ χαμηλή δόση ορμονών. Όσον αφορά τις γυναίκες που δεν σκοπεύουν να κάνουν άλλα παιδιά, μπορεί να χρησιμοποιηθεί το σπιράλ, το οποίο είναι ένας ασφαλής τρόπος αντισύλληψης που δεν επιβαρύνει τον οργανισμό με φάρμακα. Το σπιράλ προκαλεί ένα μικρό ποσοστό φλεγμονών κι ένα ακόμη μικρότερο ποσοστό εξωμήτριων κυήσεων, που μπορεί να στοιχίσουν σε μια γυναίκα τη γονιμότητά της, όταν όμως έχει ολοκληρώσει την τεκνοποίησή της αυτό δεν μας ανησυχεί. Προσωπικά, δεν τοποθετώ σπιράλ σε κοπέλες που δεν έχουν αποκτήσει ακόμα παιδιά, δεν το συνιστώ.
— Υπάρχει κάτι που θα θέλατε να πείτε και δεν το καλύψαμε;
Αυτό που θα ήθελα να πω είναι πως κάθε γυναίκα θα πρέπει να νιώθει πολύ άνετα με τον γυναικολόγο της, να έχουν μια σχεδόν φιλική σχέση. Πρέπει να έχει το θάρρος να μπορεί να ρωτήσει οτιδήποτε την τρομάζει, τη φοβίζει, την προβληματίζει. Ο γυναικολόγος θα πρέπει να μπορεί να της απαντά, γιατί όλη η ενασχόληση με το γεννητικό σύστημα είναι ένα πολύ ευαίσθητο θέμα, πρωταρχικής σημασίας για τις γυναίκες. Πιστεύω ότι πρέπει να υπάρχει μια απενοχοποιημένη και υγιής σχέση με τους συντρόφους και είναι πολύ σημαντικό να μπορεί η γυναίκα να συζητήσει όλα τα θέματα που την απασχολούν με τον γυναικολόγο της, ώστε να μη δημιουργηθούν προβλήματα στην οικογένειά της και, φυσικά, στην υγεία της.
