Στο τέλος του μυθιστορήματος του Theodore Dreiser Sister Carrie που γράφτηκε το 1900, ο πένητας και άστεγος George Hustwood αυτοκτονεί σε μια φτηνή πανσιόν. "Ένα αργοκίνητο, μαύρο πλοιάριο που ξεκινούσε από την αποβάθρα της Εικοστής Έβδομης Οδού, κουβαλούσε στο εβδομαδιαίο του ταξίδι μαζί με πολλά άλλα, το ανώνυμο σώμα του στο Potter's Field", έγραφε ο Dreiser.
Πάνω από έναν αιώνα μετά, αυτού του είδους οι ανώνυμες ταφές σε αντίστοιχα μέρη εξακολουθούν να είναι ο κανόνας για τους άπορους ή ανώνυμους ανά τον κόσμο.
Η πόλη της Κοπεγχάγης όμως καθιέρωσε έναν πιο σεβαστικό τρόπο για την ανάπαυση των αστέγων της. Πριν από δύο χρόνια, ανταποκρινόμενη στο αίτημα της οργάνωσης Giv Din Hånd – Δώσε ένα χέρι – η πόλη αφιέρωσε ένα τμήμα 75τ.μ. του Κοιμητηρίου Assistens για την ταφή των "ανθρώπων που ζούνε στον δρόμο". Το Assistens είναι ένα υπέροχα σχεδιασμένο και αγαπημένο σημείο πράσινου στην καρδιά της πρωτεύουσας και αποτελεί τελευταία κατοικία πεφωτισμένων Δανών όπως ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν και ο Κίρκεγκορ.
Η κοινότητα των αστέγων της Κοπεγχάγης είχε αποκτήσει την συνήθεια να τιμά τους νεκρούς της κρεμώντας φωτογραφίες των ανθρώπων που απεβιώσαν σε ένα συγκεκριμένο δέντρο στην πλατεία Kultorvet στο κέντρο της πόλης.
Πριν την καθιέρωση του τμήματος αυτού στο Assistens η πόλη ενταφίαζε τους αστέγους εντός τεφροδόχων σε ανώνυμους κλήρους εντός των κοιμητηρίων. Στην πραγματικότητα περίπου οι μισοί κάτοικοι της Κοπεγχάγης είναι ενταφιασμένοι με τον τρόπο αυτό, συχνά συνεχίζοντας μάλιστα την οικογενειακή παράδοση σε κάποιο συγκεκριμένο νεκροταφείο. Η πρακτική των μη σημασμένων τάφων προέκυψε την δεκαετία του 1920, από την ανάγκη των Δανών για κοινωνική δημοκρατία και συλλογικά κινήματα. "Όπως στην ζωή έστεκες δίπλα σε κάποιον που δεν γνώριζες, έτσι και στον θάνατο έπρεπε να επιλέξεις το ίδιο." λέει ο Stine Helwig, ειδικός στα κοιμητήρια της Κοπεγχάγης.
Για τους άστεγους ωστόσο η ταφή αυτή ήταν κάτι το αναπόφευκτο κι όχι επιλογή, ενώ οι τυχόν φίλοι και συγγενείς δεν γνώριζαν τον τόπο ταφής τους. Έτσι η κοινότητα των αστέγων της Κοπεγχάγης είχε αποκτήσει την συνήθεια να τιμά τους νεκρούς της κρεμώντας φωτογραφίες των ανθρώπων που απεβιώσαν σε ένα συγκεκριμένο δέντρο στην πλατεία Kultorvet στο κέντρο της πόλης. Όταν οι τοπικές αρχές αναμόρφωσαν την πλατεία και έκοψαν το δέντρο ο Michael Espensen από την Giv Din Hånd θέλησε να βρεθεί ο κατάλληλος τόπος για τις ταφές και τα μνημόσυνα των ανθρώπων που ζούνε στον δρόμο. "Ένα οικογενειακό κοιμητήριο είναι ο τόπος όπου μπορείς να θυμηθείς τους παλιούς και να μιλήσεις για εκείνους." λέει. "Το ίδιο ισχύει και για τους αστέγους. Κι επειδή οι περισσότεροι άστεγοι δεν έχουν οικογένεια, οι φίλοι τους είναι η οικογένεια τους."
Ο Helweg σημειώνει ότι πριν από 100 χρόνια η ιδέα για ένα νεκροταφείο αστέγων θα είχε απορριφθεί καθώς η κουλτούρα των Δανών θα θεωρούσε κοινωνικό στιγματισμό την ταφή μαζί με πένητες. "Τώρα όμως τα πράγματα έχουν αλλάξει και οι άστεγοι έχουν αποκτήσει φωνή."
Ως τώρα 10 άνθρωποι έχουν αποτεφρωθεί και ενταφιαστεί στο τμήμα αυτό του Assistens, το οποίο κοσμείται από ένα χάλκινο αφαιρετικό γλυπτό στο οποίο οι άστεγοι αφήνουν λουλούδια και φωτογραφίες των αποθανόντων φίλων τους. "Κάποιοι άστεγοι το έχουν ενσωματώσει στην καθημερινότητα τους" λέει ο Helweg. "Συλλέγουν λουλούδια από ανθοπωλεία και έρχονται με 20 ανθοδέσμες."
Ο Espensen θα ήθελε να δει παρόμοια κοιμητήρια και σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις όπως το Άμστερνταμ και το Αμβούργο. "Ζούνε πολλοί άστεγοι στους δρόμους των πόλεων αυτών" λέει. Αν η ανταπόκριση των πολιτών είναι παρόμοια με της Κοπεγχάγης θα μπορούσε να συμβεί. "Οι κάτοικοι της Κοπεγχάγης ήταν ευγενείς και σωστοί σχετικά με το θέμα αυτό" λέει ο Espensen. "Ξέρετε όλοι έχουν ανάγκη να ανήκουν κάπου. Το ίδιο και οι άστεγοι. Κι οι άνθρωποι το συναισθάνονται αυτό. Λένε: Εμείς έχουμε οικογενειακό τάφο, γιατί όχι κι εκείνοι;"
Η Αθήνα, μια χειμαζόμενη από την κρίση πόλη, θα έπρεπε να αναλογιστεί επίσης τον πληθυσμό αστέγων που φιλοξενεί και να στέρξει και για την ανάμνηση τους. Πρός το παρόν, δεν υπάρχει καμμία σχετική μέριμνα. Οι άστεγοι θάβονται σε ανώνυμους τάφους. Το παράδειγμα της Κοπεγχάγης είναι σημαντικό.
________
Στοιχεία: CityLab, Eπιμέλεια: The LifO Team
σχόλια