Γιώργος Λιάλιος: «Αυτό που χρειάζεται επειγόντως η χώρα είναι διαφάνεια στον σχεδιασμό του χώρου»

συνταγμα Facebook Twitter
Δεν θα κρίνω αρχιτεκτονικά το αποτέλεσμα γιατί δεν διαθέτω τις γνώσεις, νομίζω ότι ήταν θετικό το ότι εκλήθησαν οι αρχιτέκτονες της παλαιάς μελέτης να την επικαιροποιήσουν. Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO
0



ΛΙΑΛΙΟΣΟ ΜΕΓΑΛΟΣ ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ, το πιο εκτεταμένο πρόγραμμα αναπλάσεων που έγινε ποτέ στην Αθήνα, αργόσβησε στα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας. Η ίδια η Εταιρεία Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων, προϊόν συνεργασίας των υπουργείων Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, καταργήθηκε το 2014 μετά από δεκαεπτά έτη προσφοράς στην πόλη. Ήταν ένα εγχείρημα αναμφίβολα επιτυχημένο που απέδειξε στους Αθηναίους δύο απλά πράγματα: ότι ο σχεδιασμός –αρχιτεκτονικός, πολεοδομικός– στα χέρια προικισμένων ανθρώπων με όραμα μπορεί να δώσει εκπληκτικά αποτελέσματα ακόμα και σε μια ήδη πυκνοχτισμένη πόλη. Και ότι, αν δεν «σπάσεις αυγά», δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτα. Έκτοτε μεσολάβησαν πολλά. Η Αθήνα, όπως και όλη η χώρα, βυθίστηκε σε μια βαθιά κρίση. Το κέντρο γέμισε άδεια γραφεία και καταστήματα, έγινε πεδίο διαδηλώσεων και συγκρούσεων. Μετά ήρθε η απότομη «airbnb-οποίηση», που σάρωσε σαν κύμα τις ιδιοκτησίες στο κέντρο, βγάζοντας από την εγκατάλειψη ολόκληρα κτίρια και επανεντάσσοντάς τα στη ζωή της πόλης, αλλά ταυτόχρονα οδηγώντας στην εκδίωξη τους μόνιμους κατοίκους μεγάλων περιοχών, όπως το Κουκάκι, το Παγκράτι, τα Εξάρχεια, την Πλάκα. 

Όλα αυτά τα χρόνια, με αυτές τις «κοσμογονικές» εξελίξεις στην Αθήνα, η συζήτηση για τον δημόσιο χώρο παρέμεινε ασθενής, περιστασιακά αναζωπυρούμενη από προγράμματα και παρεμβάσεις που εξαγγέλλονταν, αλλά δεν υλοποιούνταν (για παράδειγμα το Re-Think Athens, το πρόγραμμα «Αθήνα Χ4», οι διαγωνισμοί της «Ανάπλαση Αθήνας Α.Ε.»). Τι απέμεινε από όλα αυτά; Μερικές ανεκτέλεστες αρχιτεκτονικές μελέτες. Ανάμεσα σε αυτές, η πεζοδρόμηση της Βασιλίσσης Όλγας και το κάτω μέρος της πλατείας Συντάγματος, απομεινάρι της μελέτης για ολόκληρο το Σύνταγμα που μισο-υλοποιήθηκε (όπως και πολλά άλλα έργα) λίγο πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Την τελευταία διετία όμως κάτι άλλαξε. Η πανδημία ήρθε ταυτόχρονα σε όλο τον πλανήτη να απογυμνώσει τις πόλεις μας. Να αναδείξει τις αδυναμίες και τις ανάγκες τους, όχι μόνο σε επίπεδο συστημάτων υγείας αλλά και σε επίπεδο καθημερινότητας. Για πρώτη φορά είδαμε τις πόλεις μας χωρίς καθόλου αυτοκίνητο. Για πρώτη φορά ακούσαμε ήχους που χάνονται στον θόρυβο. Για πρώτη φορά βγήκαμε μαζικά για περπάτημα, γιατί υπήρξε μια περίοδος που αυτό ήταν το μόνο που μπορούσαμε να κάνουμε.

Το πρόβλημα δεν είναι το κάτω μέρος της πλατείας Συντάγματος, ούτε καν ο περιορισμός της Πανεπιστημίου κατά μία λωρίδα. Το πρόβλημα είναι ο τρόπος σχεδιασμού του δημόσιου χώρου την περίοδο αυτή, χωρίς ανοιχτούς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, χωρίς δημόσιο διάλογο, χωρίς διαφάνεια. 

Σε πολλές ευρωπαϊκές (και όχι μόνο) μεγαλουπόλεις η πανδημία εξελίχθηκε σε αφορμή για πολεοδομικά πειράματα. Πλαστικά και τσιμεντένια εμπόδια περιόρισαν τους δρόμους, ανοίγοντας χώρο για τον πεζό και το ποδήλατο (Μιλάνο). Δημιουργήθηκαν δημόσιοι χώροι από το τίποτα, με ζαρντινιέρες και βαμμένα οδοστρώματα (Βαρκελώνη). Βγήκαν τραπεζοκαθίσματα μέσα στο οδόστρωμα (Νέα Υόρκη). Δημιουργήθηκαν τεράστιοι ποδηλατόδρομοι (Παρίσι). Και το βασικότερο: άνοιξε η συζήτηση για το πώς θα θέλαμε να είναι οι πόλεις μας και, κατ’ επέκταση, η ζωή μας. Στην Ελλάδα η συζήτηση αυτή πέθανε πριν καν ανοίξει. Μία από τις λίγες εξαιρέσεις ήταν ο δήμος Αθηναίων που το 2020 ανακοίνωσε ότι θα υλοποιήσει κάποιες από τις ανεκτέλεστες μελέτες και τις ανεκτέλεστες (αλλά εγκεκριμένες από χρόνια) πεζοδρομήσεις. Τα προσωρινά εμπόδια που μπήκαν στην Πανεπιστημίου επανέφεραν τον Μεγάλο Περίπατο στο καθημερινό μας λεξιλόγιο, αλλά αυτήν τη φορά με ένα αρνητικό πρόσημο, λόγω της κριτικής που το σχέδιο δέχθηκε ως «out of context», δηλαδή μακριά από τις σύγχρονες ανάγκες της πόλης.

Τελικά αυτό που υλοποιήθηκε ήταν το κάτω κομμάτι της πλατείας Συντάγματος. Ήταν η πιο ανώδυνη επιλογή: οι λωρίδες κυκλοφορίας είναι αρκετές ώστε να μη δημιουργείται το φαινόμενο του μπουκαλιού στην καρδιά της πόλης, ο χώρος που καταλήφθηκε ήταν «νεκρός», κατειλημμένος από ταξί και αυτοκίνητα σταματημένα με αλάρμ. Δεν θα κρίνω αρχιτεκτονικά το αποτέλεσμα γιατί δεν διαθέτω τις γνώσεις, νομίζω ότι ήταν θετικό το ότι εκλήθησαν οι αρχιτέκτονες της παλαιάς μελέτης να την επικαιροποιήσουν. Το πόσο θα ενσωματωθεί στη ζωή της πόλης θα φανεί εκ του αποτελέσματος, από τη «λειτουργία» της παρέμβασης. 

Το πρόβλημα δεν είναι το κάτω μέρος της πλατείας Συντάγματος, ούτε καν ο περιορισμός της Πανεπιστημίου κατά μία λωρίδα. Το πρόβλημα είναι ο τρόπος σχεδιασμού του δημόσιου χώρου την περίοδο αυτή, χωρίς ανοιχτούς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, χωρίς δημόσιο διάλογο, χωρίς διαφάνεια. Μια «τάση» που ξεκίνησε με τις παρεμβάσεις στην πλατεία Ομονοίας και δείχνει να γιγαντώνεται τα τελευταία χρόνια, καθώς υιοθετήθηκε πλήρως από το κράτος. Συγκεκριμένα, επαναλαμβανόμενα μελετητικά γραφεία επιμελούνται μικρές ή μεγάλες παρεμβάσεις σε απευθείας ανάθεση από το Δημόσιο, συχνά με τη χορηγία κάποιου ιδιώτη (να ξεκαθαρίσω ότι ουδόλως με ενοχλεί η χορηγία ιδιωτών για τη βελτίωση των δημόσιων χώρων, κι ας είναι κάποιες φορές greenwashing). Οι συζητήσεις των σχεδίων στα αρμόδια γνωμοδοτικά όργανα του κράτους (ΚΕΣΥΠΟΘΑ, ΚΕΣΑ, ΚΑΣ, ΚΣΝΜ κ.ο.κ.) γίνεται πίσω από κλειστές πόρτες. Στα όργανα του υπουργείου Περιβάλλοντος, που είναι αρμόδιο για τα χωροταξικά και πολεοδομικά, δεν κοινοποιείται η ατζέντα εκ των προτέρων (όπως κάνει λ.χ. το ΚΑΣ), δεν επιτρέπεται να παρακολουθήσεις τις συνεδριάσεις τους (αυτό ισχύει και για τα όργανα του υπουργείου Πολιτισμού) και συχνά το υπουργείο αρνείται να παρέχει έγγραφα ακόμα και στους διαπιστευμένους δημοσιογράφους, όπως ο γράφων. Οι προθέσεις δημοσιοποιούνται μέσα από κάποιο δελτίο Τύπου, ή μια εκδήλωση (σπανιότατα συνέντευξη Τύπου), ή όταν έρθει κάποιο θέμα προς συζήτηση σε ένα δημοτικό ή περιφερειακό συμβούλιο, ή όταν (εκ του νόμου υποχρεωτικά) δοθεί σε δημόσια διαβούλευση μια μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Κατά την ταπεινή μου άποψη, λοιπόν, αυτό που χρειάζεται επειγόντως η χώρα μας είναι κατά πρώτον διαφάνεια στον σχεδιασμό του χώρου (δηλαδή στις αποφάσεις που τον συνοδεύουν). Και κατά δεύτερον να αρχίσει να ενσωματώνεται η διάσταση της συμμετοχής του πολίτη στον σχεδιασμό, μια τάση ήδη πολύ έντονη σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις. Η κριτική, ακόμα και αρνητική, ακόμα και μέσα από την κιμαδομηχανή των social media, είναι «κομμάτι του παιχνιδιού» και δεν θα πρέπει να μας φοβίζει. Ιδανικά, θα ήταν ευπρόσδεκτη η ύπαρξη οράματος στους ανθρώπους της αυτοδιοίκησης, αλλά, βλέποντας πόσο στο 99,9% των δήμων της χώρας η επόμενη ημέρα της πανδημίας ήταν απλώς επιστροφή στο business as usual, δεν τρέφω αυταπάτες. 

Διονύσης Λατινόπουλος

Θέματα
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Έγκλημα - μυστήριο μέσα σε ταξί στα Ταμπούρια

Αληθινά εγκλήματα / Ένα έγκλημα - μυστήριο σε ταξί στα Ταμπούρια

Ο Νίκος Τσέφλιος ερευνά και αφηγείται τον βίο και την πολιτεία ενός από τους παλαιότερους κρατουμένους των ελληνικών φυλακών, του οποίου η ιστορία ξεκίνησε με μια δολοφονία στη Δραπετσώνα, τον Ιούλιο του 1989.
Η σκληρή αλήθεια για την Λίζυ Λασηθιωτάκη και την 17 Νοέμβρη

Μικροπράγματα / Η σκληρή αλήθεια για τη Λίζυ Λασηθιωτάκη και τη 17 Νοέμβρη

Ένα ηχητικό ντοκιμαντέρ του Άρη Δημοκίδη για τη συναρπαστική, άγνωστη ιστορία μιας σημαντικής καθηγήτριας Φιλοσοφίας, που στοχοποιήθηκε ως τρομοκράτισσα και συναρχηγός της 17 Νοέμβρη
ΑΡΗΣ ΔΗΜΟΚΙΔΗΣ
Νίκος Παντελής: «Αφού χώρισα και έμεινα άνεργος, αποφάσισα να ασχοληθώ με την κωμωδία»

Lifo Videos / «Αφού χώρισα και έμεινα άνεργος, αποφάσισα να ασχοληθώ με την κωμωδία»

Ο stand-up comedian Νίκος Παντελής μιλά στα βίντεο της LiFO για το πώς και πότε πήρε την απόφαση να αφήσει μια ζωή που είχε χτίσει με κόπο στο εξωτερικό και να επιστρέψει στην Ελλάδα για να ασχοληθεί με την «κωμωδία της παρατήρησης».
ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΛΑΡΗΣ
Πώς διεκδικεί την πολιτιστική ηγεμονία η ακροδεξιά;

LiFO politics / Πώς διεκδικεί την πολιτιστική ηγεμονία η ακροδεξιά;

«Υπάρχει μια δυναμική στην ακροδεξιά που πρεπει να τη λάβουμε υπόψιν μας» λέει στη Βασιλική Σιούτη η συγγραφέας και καθηγήτρια Ιστορίας και Πολιτισμού, Αννα Καρακατσούλη, η οποία επισημαίνει τους κινδύνους και τους λόγους για τους οποίους πιστεύει ότι συμβαίνει αυτό.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Υπόθεση Μπίντου: Ο δικομανής μακελάρης των Ιωαννίνων

Αληθινά εγκλήματα / Υπόθεση Μπίντου: Ο δικομανής μακελάρης των Ιωαννίνων

Ο Νίκος Τσέφλιος ερευνά και αφηγείται το μακελειό που συγκλόνισε τα Ιωάννινα ένα φθινοπωρινό πρωινό του 1994, όταν ο 42χρονος εργολάβος Κωνσταντίνος Μπίντος μπήκε οπλισμένος με καραμπίνα στα δικαστήρια της πόλης.
THE LIFO TEAM
H σκληρή για τον Δημήτρη Μητροπάνο

Μικροπράγματα / H σκληρή αλήθεια για τον Δημήτρη Μητροπάνο

Ο Άρης Δημοκίδης, στο σημερινό ηχητικό ντοκιμαντέρ, ξετυλίγει τη ζωή και την καριέρα του, μιλά για τη σκληρή αλήθεια που τον καθόρισε, τα υλικά που τον έκαναν τόσο αγαπητό, διαχρονικά παρόντα και λαϊκό είδωλο. Μιλούν φίλοι και συνεργάτες του που μοιράζονται ιστορίες, χαρακτηριστικά του και φωτίζουν το βαθύ πηγάδι απ’ το οποίο έβγαινε η φωνή του στο «Αλίμονο σ’ αυτούς που δεν αγάπησαν» και έσπαγε ψυχές και σώματα. 
ΑΡΗΣ ΔΗΜΟΚΙΔΗΣ
Γάτα με λουρί: Αποστολή (όχι και τόσο) ακατόρθωτη!

Radio Lifo / Γάτα με λουρί: Αποστολή ακατόρθωτη; Όχι και τόσο

Μήπως πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε για τις γάτες και την επαφή τους με τον έξω κόσμο; Οι γάτες είναι από τη φύση τους κυνηγοί και εξερευνητές. Το να τις κρατάμε μόνιμα μέσα σε έναν περιορισμένο χώρο μπορεί να τις προστατεύει, αλλά περιορίζει τη φυσική τους συμπεριφορά. Η Μερόπη Κοκκίνη συζητά με την θετική εκπαιδεύτρια κατοικιδίων Πολυτίμη Πυργολιού.
ΜΕΡΟΠΗ ΚΟΚΚΙΝΗ
Αντώνης Καραμπατζός: «Σήμερα στην Ελλάδα βιώνουμε μια βαθιά θεσμική κρίση»

Άκου την επιστήμη / «Στην Ελλάδα βιώνουμε μια βαθιά θεσμική κρίση»

Είναι η Ελλάδα σήμερα ένα κράτος δικαίου; Γιατί οι θεσμοί καταρρέουν στη συνείδηση των πολιτών; Ποιοι λόγοι εξηγούν το έλλειμμα εμπιστοσύνης προς τη Δικαιοσύνη; Και γιατί η αλήθεια μοιάζει να έχει περάσει σε δεύτερη μοίρα; Ο καθηγητής του αστικού δικαίου στη Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ, Αντώνης Καραμπατζός, μιλά στον Γιάννη Πανταζόπουλο.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Άδα Σταματάτου: «Είναι λάθος την φροντίδα των ατόμων με βαριές αναπηρίες να την επωμίζεται η οικογένεια»

Ζούμε, ρε! / «Είναι λάθος η οικογένεια να επωμίζεται τη φροντίδα των ατόμων με βαριές αναπηρίες»

Πόσο δύσκολη (ή εύκολη) είναι για ένα γονέα η απόφαση να εξασφαλίσει μια θέση για το αυτιστικό παιδί του σε ένα οικοτροφείο; Γιατί να πάρει αυτή την απόφαση; Και τι κάνει τη μετάβαση αυτή πιο ομαλή; Η Χρυσέλλα Λαγαρία και ο Θοδωρής Tσάτσος συζητούν με την Άδα Σταματάτου, πρόεδρο του Race for Autism Gr και δημιουργό της σελίδας στο FB «Η ζωή μου με τον Γιάννη».
THE LIFO TEAM
Mόνο οι πλούσιοι μπορούν να τρώνε υγιεινά;

Radio Lifo / Mόνο οι πλούσιοι μπορούν να τρώνε υγιεινά;

Πόσο ταξική είναι η διατροφή στην εποχή των superfoods και της gourmet γαστρονομίας; Η Ντίνα Καράτζιου συζητά με τη διατροφολόγο και Ειδικό Σύμβουλο Διαχείρισης Γήρανσης και Χρόνιων Νοσημάτων Αντωνία Πανανάκη, για το πώς η διατροφή ενισχύει τις ταξικές διαφοροποιήσεις και γιατί, από βιολογική ανάγκη, είναι πια ένας τρόπος προβολής της κοινωνικής μας ταυτότητας.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Νίκος Βατόπουλος: «Κανένας δήμαρχος δεν αγάπησε βαθιά την Αθήνα»

Lifo Videos / Νίκος Βατόπουλος: «Κανένας δήμαρχος δεν αγάπησε βαθιά την Αθήνα»

Είναι η Αθήνα μια πόλη μόνο για τουρίστες; Πόσο κακοί πολίτες είμαστε; Πού οφείλεται η αποκαρδιωτική εικόνα του ιστορικού κέντρου; Γιατί κυριαρχεί η έλλειψη φροντίδας δημόσιων χώρων; Και πώς θα μοιάζει η Αθήνα της επόμενης δεκαετίας; Ο Γιάννης Πανταζόπουλος συζητά με τον δημοσιογράφο και συγγραφέα Νίκο Βατόπουλο.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πρώτη φορά μαμά στα 50

Ψυχή & Σώμα / Πρώτη φορά μαμά στα 50

Η δημοσιογράφος Μία Κόλλια μοιράζεται με την Τζούλη Αγοράκη την εμπειρία της σε σχέση με τις βασικές προκλήσεις της μητρότητας σε μεγαλύτερη ηλικία. Ποιες ήταν οι δυσκολίες με τις οποίες ήρθε αντιμέτωπη και πώς κατάφερε να παρακάμψει πικρόχολα σχόλια και να εστιάσει στα βαθύτερα «θέλω» της;
ΤΖΟΥΛΗ ΑΓΟΡΑΚΗ
Το τριπλό φονικό που συγκλόνισε το Καππαδοκικό

Αληθινά εγκλήματα / Το τριπλό φονικό που συγκλόνισε το Καππαδοκικό

Ο Νίκος Τσέφλιος ερευνά και αφηγείται την υπόθεση που έμεινε γνωστή ως το «μακελειό του Καππαδοκικού». Στις 14 Αυγούστου 2001, ο 36χρονος οικοδόμος Ηρακλής Μισαηλίδης, οπλισμένος με κυνηγετική καραμπίνα, πλησίασε το καφενείο του χωριού και άνοιξε πυρ εναντίον των παρευρισκομένων.
Μιχάλης Τιβέριος: «Από την αρχαιότητα η Ελλάδα είναι παρέες και κυκλώματα»

Άκου την επιστήμη / Μιχάλης Τιβέριος: «Από την αρχαιότητα, η Ελλάδα είναι παρέες και κυκλώματα»

Η παιδεία, οι διανοούμενοι και όσα μας καταδυναστεύουν ως χώρα. Ο πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών και ομότιμος καθηγητής στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Α.Π.Θ., Μιχάλης Τιβέριος, μιλά στον Γιάννη Πανταζόπουλο.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ