Ο ποιητικός λόγος της Κικής Δημουλά δεν είναι εύκολα μελοποιήσιμος, αλλά από την στιγμή που έχει μελοποιηθεί κατά κόρον ο Καβάφης δεν υπάρχει «εύκολη» και «δύσκολη» ποίηση, όσον αφορά στην μελοποίησή της.
Παρά ταύτα, και για πολλά χρόνια, η ποίηση της Δημουλά δεν θα ντυθεί με νότες, παρότι η ίδια ήταν μια γενικώς γνωστή και βραβευμένη ποιήτρια (Β' Βραβείο Ποιήσεως το 1972, για τη συλλογή της «Το Λίγο του Κόσμου»).
Πιθανώς αυτό να οφείλεται στο γεγονός πως η Δημουλά για πολλά χρόνια, για σχεδόν μισόν αιώνα, δεν έγραφε τακτικά, αν σκεφτούμε πως μέχρι το 1998 είχε εκδώσει μόλις εννέα συλλογές – τρεις τη δεκαετία του '50, μία τη δεκαετία του '60, μία τη δεκαετία του '70, δύο τη δεκαετία του '80 και δύο τη δεκαετία του '90. Αντιθέτως, στις δεκαετίες του 2000 και του 2010 κυκλοφόρησε έξι συλλογές, που την έφεραν ακόμη περισσότερο κοντά και πιο μαζικά προς το αναγνωστικό κοινό.
Το κρίσιμο σημείο, όσον αφορά στις μελοποιήσεις ποιημάτων της Δημουλά, ήταν βασικά ο συγκεντρωτικός τόμος που είχε τυπώσει ο Ίκαρος το 1998 με τον τίτλο «Ποιήματα», μαζί με την νέα τότε συλλογή της «Ενός Λεπτού Μαζί».
Το κρίσιμο σημείο, όσον αφορά στις μελοποιήσεις ποιημάτων της Δημουλά, ήταν βασικά ο συγκεντρωτικός τόμος που είχε τυπώσει ο Ίκαρος το 1998 με τον τίτλο «Ποιήματα», μαζί με την νέα τότε συλλογή της «Ενός Λεπτού Μαζί». Απ' αυτά τα βιβλία κατ' αρχάς την γνώρισε περισσότερο ο κόσμος. Και από το 1998 και μετά ξεκινά ουσιαστικά και η δισκογραφία της.
1.
Κική Δημουλά / Θάνος Μικρούτσικος
Στην Αγκαλιά της Άκρης / Ποίηση με Μουσική
[ΜΙΝΟS-EMI, 1998]
Το 1998 κυκλοφορεί το άλμπουμ «Στην Αγκαλιά της Άκρης», με την Κική Δημουλά να απαγγέλλει ποιήματά της υπό την σεμνή συνοδεία του Θάνου Μικρούτσικου στο πιάνο. Υπάρχουν και μερικά σόλο πιανιστικά θέματα του συνθέτη εδώ, αλλά ο δίσκος βασικά είναι οι απαγγελίες.
Ακούγονται ποιήματα από τις συλλογές «Επί τα Ίχνη», «Το Λίγο του Κόσμου», «Το Τελευταίο Σώμα μου», «Χαίρε Ποτέ» και η «Εφηβεία της Λήθης», όπως και ένα ανέκδοτο, τότε, ποίημα το «Επεισόδιο» (θα το διαβάζαμε στη συλλογή «Ενός Λεπτού Μαζί», που θα τυπωνόταν την ίδια χρονιά).
Η Κική Δημουλά απαγγέλλει πότε αργά και με συγκίνηση, πότε πιο γρήγορα και ασθματικά, πότε με μια θλίψη στην προσωδία της, άλλοτε όμως με μια αποφασιστικότητα ή ακόμη και με έναν φιλοπαίγμονα ή και ειρωνικό τρόπο (ανάλογα με το ποίημα).
Η ηχογράφηση είναι πολύ καλή, με τεχνητό βάθος, και με τη φωνή, γερή και με ωραία άρθρωση, να σε κρατά σε εγρήγορση.
2.
Τάνια Τσανακλίδου
Το Μαγικό Κουτί
[Mercury, 1998]
Το 1996 η Τάνια Τσανακλίδου παρουσιάζει για πρώτη φορά την παράσταση Το Μαγικό Κουτί στην Θεσσαλονίκη, με τη συνοδεία του Τάκη Φαραζή στο πιάνο. Δύο χρόνια αργότερα, το 1998, θα κυκλοφορούσε και το σχετικό CD με τα 23 tracks.
Ανάμεσα στα τραγούδια και τέσσερις απαγγελίες της Τσανακλίδου στις τέσσερις στροφές («Ο έρωτας», «Ο φόβος», «Η μνήμη», «Η νύχτα») ενός από τα πιο γνωστά και πιο αγαπημένα ποιήματα της Κικής Δημουλά, τού «Ο πληθυντικός αριθμός» (από τη συλλογή «Το Λίγο του Κόσμου» από το 1971).
3.
Κική Δημουλά / Nίκος Ξανθούλης / Σοφία Μιχαηλίδου
Ο Πληθυντικός Αριθμός
[Artion Records, 2003]
Το άλμπουμ περιλαμβάνει και απαγγελίες από την ίδια την Κική Δημουλά, και μελοποιήσεις ποιημάτων της από τον συνθέτη Νίκο Ξανθούλη, με ερμηνείες από την Σοφία Μιχαηλίδου.
Η ίδια η Δημουλά στην παρουσίαση του δίσκου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, τον Νοέμβριο του 2003, είχε πει πως... «απαιτήθηκε μεγάλος κόπος από τους καλλιτέχνες» και πως «εγώ είμαι η κερδισμένη, διότι έδωσα κάτι βουβά ποιήματα και πήραν φωνή» (tanea.gr). Και είναι αλήθεια πως «Ο Πληθυντικός Αριθμός» είναι ο πρώτος δίσκος που περιέχει μελοποιημένα ποιήματα της Δημουλά.
Τα ποιήματα προέρχονται από επτά συλλογές («Έρεβος», «Ερήμην», «Το Λίγο του Κόσμου», «Το Τελευταίο Σώμα μου», «Χαίρε Ποτέ», «Η Εφηβεία της Λήθης», «Ήχος Απομακρύνσεων») και είναι ενορχηστρωμένα για πιάνο, βιολί, ακορντεόν, κιθάρα, τσέλο και τρομπέτα (παίζει ο συνθέτης).
4.
Τρένο στο Ρουφ
Μια Μουσική-Ποιητική Παράσταση / «Θέλετε Δέντρ' Ανθίσετε, Θέλετε Μαραθείτε»
Τραγουδούν: Βασίλης Γισδάκης, Καίτη Κουλλιά
[Eros Music, 2003]
Εδώ υπάρχουν τραγούδια βασικά, όπως και μερικές απαγγελίες (σε ποιήματα διαφόρων ποιητών). Πάντως και τα δύο ποιήματα της Κικής Δημουλά που ακούγονται στο «Τρένο στο Ρουφ» («Η περιφραστική πέτρα», «Η ταχεία ανάρρωση της απληστίας»), απαγγέλλονται από την Καίτη Κουλλιά, δεν μελοποιούνται.
5.
Κυριάκος Σφέτσας / Κική Δημουλά
Γη των Απουσιών
[Ακτή, 2004]
Σίγουρα ο πιο ενδιαφέρων δίσκος (CD) με μουσικές και με ποιήματα της Κικής Δημουλά είναι η «Γη των Απουσιών», με τις συνθέσεις να ανήκουν στον Κυριάκο Σφέτσα (υπάρχουν απαγγελίες κυρίως, μα και μικρές-σύντομες μελοποιήσεις).
Η συνεισφορά της Ορχήστρας Νυκτών Εγχόρδων του Δήμου Πατρέων, υπό την διεύθυνση του Θανάση Τσιπινάκη (ακούγονται επίσης τρομπέτα, βιολοντσέλο, πιάνο, τύμπανα και μπάσο), οι απαγγελίες της Αλεξάνδρας Σακελλαροπούλου, όπως και το φωνητικό σύνολο Ηχώ που συμμετέχει στην εγγραφή, συμβάλλουν τα μέγιστα στο κλίμα του άλμπουμ, που είναι εν ολίγοις συναρπαστικό!
Όπως είχε πει ο ίδιος ο Κυριάκος Σφέτσας: «Περιμάζεψα ένα ηχητικό υλικό από ανεξίτηλες μνήμες, μουσικές και άλλες, που με είχαν διαμορφώσει και με είχαν συντροφέψει στις δύσκολες στιγμές μου. Αισθάνθηκα ότι ο ήχος των μαντολίνων εκφράζει το χθες, ο μοναχικός ήχος τη τρομπέτας ανακαλεί τα μπλουζ και την τζαζ, τα κρουστά φέρνουν εντός τους μύριες δραματικές διαστάσεις, αλλά είναι και η γλώσσα του σήμερα, το βιολοντσέλο με τον άκρατο λυρισμό του διογκώνει μια υπόγεια υπέρταση ψυχής, οι κιθάρες, το μπάσο και το πιάνο στηρίζουν μια αέναη κίνηση, πότε σύνθετη και πότε επίμονα στατική, ενώ η χορωδία κοριτσιών εκφράζει το μυστικό τραγούδι μιας γυναικείας καρδιάς». (tanea.gr)
6.
Μαρία Βουμβάκη
Το Τερραίν του Παραδείσου
[Σείριος, 2006]
Η Μαρία Βουμβάκη –μία σοβαρή τραγουδοποιός, που την γνωρίσαμε από τους Πρώτους Αγώνες Ελληνικού Τραγουδιού Καλαμάτας, που είχε οργανώσει ο Μάνος Χατζιδάκις το 1991– στο τρίτο άλμπουμ της, «Το Τερραίν του Παραδείσου», μελοποιεί ή εν πάση περιπτώσει μεταχειρίζεται ένα ποίημα της Κικής Δημουλά, το «Συνέντευξις», από τη συλλογή «Η Εφηβεία της Λήθης» [Στιγμή, 1994].
Η προσέγγιση της Βουμβάκη είναι ποπ-ηλεκτρονική, είναι οπωσδήποτε διαφορετική, ή και μη αναμενόμενη, και γι' αυτό έχει το ενδιαφέρον της.
7.
Μάνος Ξυδούς
Βράδιασε, τα Ξαναλέμε
[Impact Music, 2007]
Στον προσωπικό δίσκο τού Μάνου Ξυδούς «Βράδιασε, τα Ξαναλέμε» ακούγεται και το ποίημα της Κικής Δημουλά «Για σένα στις επιθυμίες μου» (είναι ο τίτλος στο άλμπουμ), μελοποιημένο από τον Κώστα Παρίση, και τραγουδισμένο από τους Μάνο Ξυδούς και Μαριάννα Γερασιμίδου.
Συμπαθητική μελοποίηση, επίσης ποπ και κάπως electro, με το ποίημα να τραγουδιέται δύο φορές, την μία από την Γερασιμίδου και την άλλη από τον Ξυδούς, σαν σε διάλογο.
8.
Η Κική Δημουλά διαβάζει ποιήματά της στο Underground Εντευκτήριο
[DVD, μοιράστηκε με το περιοδικό Εντευκτήριο #83, Οκτώβριος-Δεκέμβριος, 2008]
DVD διάρκειας 38 λεπτών, στο οποίο η Κική Δημουλά διαβάζει τα ποιήματά της «Πέρασα», «Σκόνη», «Γας ομφαλός», «Κονιάκ μηδέν αστέρων», «Η λιποταξία της Χιονάτης», «Επώδυνη αποκάλυψη», «Επισκευαστικά δάνεια», «Το σπάνιο δώρο», «Διδακτική ύλη», «Σαν να διάλεξες», «Ο πληθυντικός αριθμός», «Μαύρη γραβάτα» και «Άφησα να μην ξέρω».
9.
Εβδομήντα χρόνια ελληνική ραδιοφωνία
[ΕΡΤ, 2008]
Συλλογή με ηχογραφήσεις, που έγιναν για λογαριασμό της Ελληνικής Ραδιοφωνίας. Η Κική Δημουλά διαβάζει για την εκπομπή του Κώστα Παπαγεωργίου «Ο Ποιητής Της Εβδομάδας» (4/11/2002).
10.
Σοφία Καμαγιάννη
Στων Άστρων την Άλω
[Ένθετο, 2008]
Η καλή συνθέτρια Σοφία Καμαγιάννη δίνει ένα άλμπουμ, το 2008, με μελοποιημένη ποίηση (Γιώργος Σαραντάρης, Νίκος Εγγονόπουλος, Μαρία Πολυδούρη, Κώστας Καρυωτάκης κ.ά.).
Το τελευταίο κομμάτι του δίσκου είναι το ποίημα «Το διαζευκτικόν ή», το οποίο διαβάζει η ίδια η Κική Δημουλά, με συνοδεία μουσικής (με στοιχεία «έντεχνα», folk, κάπως abstract και με φωνητική επεξεργασία). Αρκετά ενδιαφέρον.
11.
Θάνος Μικρούτσικος
Ταξιδεύοντας με την Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία
[Ελευθεροτυπία / Lyra, 2009]
Γιγαντιαία έκδοση (7CD+DVD), που έγινε για λογαριασμό της εφημερίδας Ελευθεροτυπία. Ένα από τα επτά CD περιλάμβανε ανέκδοτα τραγούδια του Θάνου Μικρούτσικου. Ανάμεσά τους και το «Περιπλάνησις» (σε ποίηση Κικής Δημουλά) με τον Κώστα Θωμαΐδη.
Εδώ έχουμε αληθινή μελοποίηση και μάλιστα εξαιρετική. Ο συνθέτης γνωρίζει πώς να αναδείξει κάθε λέξη του ποιήματος και βοηθούμενος από έναν σπουδαίο ερμηνευτή κατορθώνει κάτι όχι εύκολο. Ο ακροατής να μην χάνει ποτέ την επαφή του με τον (τραγουδιστικό) ποιητικό λόγο.
12.
Anemos
Φ Χρυσός Λόγος
[R-Time/EMI, 2009]
Το συγκρότημα Anemos το αποτελούν η Κατερίνα Νιτσοπούλου και ο Κώστας Χατζόπουλος. Το άλμπουμ τους «Φ Χρυσός Λόγος» ήταν μια παραγωγή της Λίνας Νικολακοπούλου και σ' αυτό ακούγονταν και μελοποιήσεις ποιημάτων της Κικής Δημουλά («Αποσιωπητικές εικόνες», «Περιφραστική πέτρα»), μαζί με μελοποιήσεις ποιημάτων των Dylan Thomas, Τζαλαλαντίν Ρουμί, Ανδρέα Εμπειρίκου, Βασιλικής Νικοπούλου, Γιώργου Σκούρτη και Λίνας Νικολακοπούλου.
Συμπαθητική προσπάθεια προσέγγισης, με απαγγελίες και μικρές-σύντομες μελοποιήσεις, με «αιθέρια» φωνητικά κ.λπ., στη γνωστή ποπ-άμπιεντ κατεύθυνση του συγκροτήματος.
13.
Ελληνική Ποίηση
Η Κική Δημουλά Διαβάζει Δημουλά
[Lyra, 2009]
Στη γνωστή σειρά της Lyra η Κική Δημουλά διαβάζει ποιήματα από διάφορες συλλογές της (χωρίς συνοδεία μουσικής).
14.
Zerus: Fight
[Private, 2013, μόνο digital]
Ψηφιακό άλμπουμ, από έναν πατρινό καλλιτέχνη, τον Zerus, ο οποίος δημιουργεί ηλεκτρονικό-άμπιεντ περιβάλλον, το οποίον υποδέχεται το ακόλουθο ποίημα: «Βρέχει με απόλυτη ειλικρίνεια. / Άρα δεν είναι φήμη, ο ουρανός / υπάρχει / και δεν είναι το χώμα λοιπόν / η μόνη λύση / όπως ισχυρίζεται ο κάθε τεμπέλης νεκρός.» (απαγγέλλει η ίδια η Κική Δημουλά, από sample προφανώς).
15.
Σταμάτης Κραουνάκης
Stamdoc14 / H Λειτουργία των Πόλεων
[Λυχνία, 2014]
Πολυσυλλεκτικό άλμπουμ του Σταμάτη Κραουνάκη, με τραγούδια που αποδίδουν ο ίδιος και οι Αναστασία Έδεν, Γιώτα Νέγκα, Καίτη Ντάλη, Γιώργος Μαργαρίτης, Βίκυ Μοσχολιού (από παλαιότερη, εννοείται, ηχογράφηση) κ.ά. Ανάμεσα και «Το φιλί», που αποτελεί μέρος του ποιήματος της Κικής Δημουλά «Αθώο το αναπόδεικτο» από τη συλλογή της «Χαίρε Ποτέ» [Στιγμή, 1988].
Το ύφος του Σταμάτη Κραουνάκη είναι γνωστό και το τραγούδι είναι καλό.
16.
Κική Δημουλά/ Γιώργος Καζαντζής
Μικρή Σουίτα / Η Κική Δημουλά διαβάζει... ο Γιώργος Καζαντζής συνθέτει
[Polytropon, 2014]
Ο τίτλος του άλμπουμ (2CD) λέει σαφώς περί τίνος πρόκειται. Ή όπως σημειώνει ο συνθέτης: «Η ιδέα προέκυψε πριν περίπου πέντε χρόνια. Όλο αυτό το διάστημα ωρίμαζε, μέσα από την προσωπική μου ενασχόληση, την ανίχνευση της μουσικής ατμόσφαιρας στην ποίηση της Κικής Δημουλά και στον τρόπο που η ίδια διάβαζε τα ποιήματά της. Έτσι, ανακάλυψα την κρυμμένη μουσικότητα και θέλησα να την αποδώσω με τον πιο λιτό τρόπο. Στόχος μου είναι να αναδείξω την σχέση μουσικής και ποίησης, να υπογραμμίσω την δυνατότητά τους να λειτουργήσουν ως ενιαίο σύνολο». (tovima.gr)
Ενδιαφέρουσες ορχηστρικές προσεγγίσεις της ποίησης της Κικής Δημουλά (στο πρώτο CD), με την ίδια να απαγγέλλει τα ποιήματά της και με τις μουσικές του Γιώργου Καζαντζή να συνθέτουν τα περιβάλλοντα (νεορομαντισμός, κλασικά & cinematic ηχοχρώματα κ.λπ.). Ωραίο ως σύνολο!
17.
Vector Space
Δώδεκα Ποιήματα
[Private, 2014, μόνο digital]
Ηλεκτρονικός καλλιτέχνης, κάπως experimental, που σαμπλάρει «Το Ρεμάλι» (ποίημα της Κικής Δημουλά, που το απαγγέλλει η ίδια και που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό Η Λέξη, τεύχος #194, το 2007).
18.
Σαρανταπέντε
Επί Ποδός
[Private, 2016]
Χιπ-χοπ σχήμα από το Αγρίνιο. Στο «Κάτι πιο σημαντικό» ακούγεται sample συνέντευξης της Κικής Δημουλά.
Ψάχνοντας στο YouTube ή στο δίκτυο γενικότερα βρίσκεις κι άλλες μελοποιήσεις ποιημάτων της Κικής Δημουλά, ή περιπτώσεις απαγγελιών με συνοδεία μουσικής, που δεν έχουν περάσει στη δισκογραφία.
Για παράδειγμα, το τραγούδι «Ο πληθυντικός αριθμός» σε μουσική Νίκου Πλάτανου με τον Θάνο Ανεστόπουλο ή ακόμη το έργο «Το Τελευταίο Σώμα μου», λαϊκό ορατόριο για φωνή, ορχηστρικό σύνολο και αναγνώστρια, συντεθειμένο από τον Σάκη Παπαδημητρίου (όχι τον γνωστό τζάζμαν-αυτοσχεδιαστή), βασισμένο στην φερώνυμη ποιητική συλλογή της Κικής Δημουλά, με την ερμηνεία της Μαρίας Φαραντούρη (πολύ ενδιαφέρον).
Σίγουρα υπάρχουν κι άλλες προσεγγίσεις από το παρελθόν, όπως θα υπάρξουν και πολύ περισσότερες στο μέλλον. Η ποίηση της Κικής Δημουλά είναι, πλέον, πολύ αγαπητή όχι μόνο στο αναγνωστικό κοινό, μα και στους συνθέτες μας, στους τραγουδοποιούς και στα συγκροτήματα.
Εν τω μεταξύ πάντα θα υπάρχουν αντιρρήσεις και διαφορετικές απόψεις, όσον αφορά στην επικοινωνία της ποίησης με την μουσική (κάτι που συμβαίνει από παλιά), αλλά πάντα θα προκύπτουν και ενδιαφέρουσες εκτελέσεις, εκδόσεις κ.λπ., που θα αναβιβάζουν στο ύψος που αρμόζει και τις δύο Τέχνες. Και την μουσική και την ποίηση.
σχόλια