Η ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΟΥ είναι μία από τις προσωπικότητες του Εργατικού Κινήματος στη Θεσσαλονίκη. Υπήρξε πρόεδρος του Συνδικάτου Ιματισμού, οργανωμένη από νεαρή ηλικία στο ΚΚΕ και αργότερα στέλεχος του Συνασπισμού και του ΣΥΡΙΖΑ από την ίδρυσή του. Εκλέχθηκε πρώτη φορά βουλευτής με το ψηφοδέλτιο του ΣΥΡΙΖΑ το 2012 στην Α’ Θεσσαλονίκης, αλλά τον Αύγουστο του 2015 αποχώρησε μαζί με άλλους που διαφώνησαν με τη στροφή και το τρίτο μνημόνιο.
Στο μικρό διάστημα που υπήρξε κυβερνητική βουλευτής διετέλεσε, σχεδόν κατά λάθος, θα μπορούσε να πει κανείς, πρόεδρος της Επιτροπής Ελέγχου Περιουσιακών Δηλώσεων της Βουλής, δηλαδή της επιτροπής που είναι αρμόδια για τον έλεγχο του πόθεν έσχες.
«Όταν η υπηρεσία εντοπίζει ότι υπάρχουν κάποια προβλήματα, έχει την υποχρέωση, με βάση τον κανονισμό της επιτροπής, να ενημερώσει τον βουλευτή, τον υπουργό κ.λπ. ότι υπάρχουν συγκεκριμένα προβλήματα και να πάει να τα διορθώσει. Τώρα, το γιατί υπάρχει αυτή η δυνατότητα για τους βουλευτές, αλλά όχι για τα άλλα φυσικά πρόσωπα, τα οποία έχουν την υποχρέωση υποβολής δήλωσης περιουσιακών στοιχείων, είναι, επιτρέψτε μου να σας πω, ένα σύμπτωμα που υπάρχει στην ελληνική κοινωνία και στο πολιτικό σύστημα».
«Πώς γίνεται βουλευτές που έχουν επιχειρηματικές δραστηριότητες οι οποίες εμπίπτουν στο ασυμβίβαστο, για παράδειγμα έχουν offshore ή κάνουν συμβάσεις με το Δημόσιο, να μην εντοπίζονται από την επιτροπή εγκαίρως από τον πρώτο έλεγχο;» τη ρώτησα σε μια συζήτηση που δέχτηκε να κάνουμε πριν από μερικές μέρες, μετά την υπόθεση Πάτση. «Εγώ διετέλεσα πρόεδρος της επιτροπής για πολύ μικρό χρονικό διάστημα, το καλοκαίρι του 2015, και κατά συνέπεια η εμπειρία που έχω από την επιτροπή του πόθεν έσχες είναι μικρή. Παρ’ όλα αυτά, θέλω να σας πω το εξής: αν κάποιος βουλευτής δεν δηλώσει ότι έχει συμμετοχή π.χ. σε εταιρείες, αυτό δεν μπορεί να ελεγχθεί, γιατί η επιτροπή δέχεται ότι οι δηλώσεις που υποβάλλουν οι βουλευτές ή και τα υπόλοιπα πρόσωπα είναι πραγματικές. Βέβαια, δεν κάθεται ο βουλευτής, το μέλος ή ο πρόεδρος της επιτροπής να ελέγξει ο ίδιος προσωπικά. Υπάρχουν δύο στάδια ελέγχου» μας λέει, εξηγώντας ότι η Επιτροπή έχει δύο βουλευτές-μέλη από την πλειοψηφία και ένα μέλος από την αξιωματική αντιπολίτευση. Ωστόσο στην επιτροπή συμμετέχουν και αρκετοί άλλοι, ένας αρεοπαγίτης, ένας από το Ελεγκτικό Συνέδριο, εκπρόσωπος της Τράπεζας της Ελλάδος και άλλοι.
«Σε πρώτη φάση τον έλεγχο τον κάνει η ειδική υπηρεσία της Βουλής. Είναι περισσότερο τυπικός, δηλαδή εξετάζει αν είναι όλα τα στοιχεία σωστά. Γίνεται και μια αντιπαραβολή με τις δηλώσεις των προηγούμενων χρόνων και μετά ανατίθεται ο έλεγχος σε ορκωτούς λογιστές, οι οποίοι και ολοκληρώνουν τον έλεγχο».
Σε ιδιωτικές εταιρείες; «Σε ορκωτούς λογιστές, εκπροσώπους ιδιωτικών εταιρειών εννοείται, ναι. Όταν ήμουν εγώ πρόεδρος, αν θυμάμαι καλά ‒και νομίζω ότι θυμάμαι καλά‒, υπήρχαν τρεις τέτοιες εταιρείες που είχαν την ευθύνη του ελέγχου. Αυτές οι εταιρείες υπήρχαν ήδη, τις βρήκα εκεί και τις άφησα εκεί». Όπως εξηγεί, αυτές οι ιδιωτικές εταιρείες ορκωτών είναι που κάνουν τους ελέγχους. Αυτοί ωστόσο εξετάζουν μόνο όσα δηλώνουν οι βουλευτές και όχι αν και πόσα μπορεί να κρύβουν, αν κρύβουν κάποιοι. «Αυτά όμως πώς μπορεί να τα ανακαλύψει ο έλεγχος» ρωτάμε τη Δέσποινα Χαραλαμπίδου. Δηλαδή όταν κάποιος βουλευτής δεν δηλώνει ένα ακίνητο ή ένα περιουσιακό στοιχείο και το έχει π.χ. σε offshore, που δεν είναι δηλωμένη, τι γίνεται; Έχουν γίνει αυτά στο παρελθόν άλλωστε, π.χ. στην υπόθεση του Άκη Τσοχατζόπουλου και του περίφημου σπιτιού της Αρεοπαγίτου που φαινόταν να το νοικιάζει, ενώ το είχε αγοράσει και η Επιτροπή της Βουλής δεν είχε βρει τίποτα.
«Υπάρχει μεγάλη δυσκολία να εντοπιστεί αυτό από την υπηρεσία της Βουλής και από τους ορκωτούς λογιστές. Ωστόσο πρέπει να σας πω από τη μικρή εμπειρία μου ότι αν γίνει πραγματικός, ουσιαστικός έλεγχος και δεν υπάρχουν άνωθεν παρεμβάσεις, μπορεί να αποτυπωθεί η πραγματικότητα. Δηλαδή το διάστημα που ήμουν πρόεδρος της Επιτροπής, με την πολύ σοβαρή δουλειά που έκαναν τότε ο οικονομικός εισαγγελέας και η αρεοπαγίτισσα, το οποιοδήποτε πρόβλημα εντοπίστηκε και είχαμε αποτελέσματα. Θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι είχαμε κάποιον βουλευτή ο οποίος είχε συμμετοχή σε offshore της Κύπρου και κινήσαμε τη διαδικασία να συλλέξουμε στοιχεία γι’ αυτόν ‒ αργότερα βρέθηκε κιόλας. Δεν ξέρω βέβαια τι έγινε μετά, γιατί εγώ έφυγα».
Στην ερώτηση πώς είχαν μάθει ότι εκείνος ο βουλευτής είχε συμμετοχή σε offshore της Κύπρου, απαντά ότι το έμαθαν από μια καταγγελία που είχαν λάβει στη Βουλή. «Στην επιτροπή του πόθεν έσχες έρχονται πάρα πολλές καταγγελίες. Οι περισσότερες δεν είναι σοβαρές, αλλά κάποιες από αυτές είναι. Όταν ανέλαβα πρόεδρος της Επιτροπής και πριν ακόμα συγκληθεί είχαμε 200 περίπου καταγγελίες, ανάμεσά τους κάποιες που είχαν αξιόπιστες πληροφορίες κι αυτές όλες καθίσαμε να τις ελέγξαμε».
Είναι 100% σίγουρη ότι οι καταγγελίες συνεχίζονται και σήμερα παρότι οι περισσότερες από αυτές επιμένει ότι είναι «άνευ αξίας». «Τότε, μαζί με τον κ. Κακλαμάνη, που συμμετείχε εκ μέρους της ΝΔ, τις αριθμήσαμε όλες και τις παραδώσαμε στην αρεοπαγίτισσα για να κάνει τον έλεγχο». Οι διάδοχοί της στην επιτροπή ελέγχουν τις καταγγελίες; «Δεν το ξέρω, κ. Σιούτη. Δεν το γνωρίζω. Εγώ, πάντως, τότε, παρότι η επιτροπή δεν είχε συγκληθεί τυπικά, αλλά επειδή είχα ενημέρωση από την εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, μίλησα με τον κ. Κακλαμάνη. Προς τιμήν του δέχτηκε αμέσως. Ανοίξαμε όλους τους φακέλους, ήταν περίπου 200. Τους αριθμήσαμε και τους παραδώσαμε για έλεγχο».
Ωστόσο το 2015 ένας πολιτικός είχε ξεχάσει να δηλώσει ένα εκατομμύριο. Κάποιοι άλλοι είχαν ξεχάσει να μεταβιβάσουν τις εταιρείες τους και υπήρχε ασυμβίβαστο με την ιδιότητα του βουλευτή, καθώς είχαν δουλειές με το Δημόσιο. Και θυμόμαστε και βουλευτές να ειδοποιούνται να διορθώσουν τις δηλώσεις τους. «Ναι, υπάρχει αυτή η δυνατότητα για τους βουλευτές», λέει.
«Τότε τι νόημα έχει ο έλεγχος αν δεν υπάρχουν συνέπειες και οι ελεγκτές, όταν βρίσκουν κάτι, απλώς ειδοποιούν τους πολιτικούς να το διορθώσουν;» ρωτάμε. «Όταν η υπηρεσία εντοπίζει ότι υπάρχουν κάποια προβλήματα, έχει την υποχρέωση, με βάση τον κανονισμό της επιτροπής, να ενημερώσει τον βουλευτή, τον υπουργό κ.λπ. ότι υπάρχουν συγκεκριμένα προβλήματα και να πάει να τα διορθώσει. Τώρα, το γιατί υπάρχει αυτή η δυνατότητα για τους βουλευτές, αλλά όχι για τα άλλα φυσικά πρόσωπα, τα οποία έχουν την υποχρέωση υποβολής δήλωσης περιουσιακών στοιχείων, είναι, επιτρέψτε μου να σας πω, ένα σύμπτωμα που υπάρχει στην ελληνική κοινωνία και στο πολιτικό σύστημα».
Συχνά παρατηρούμε στο πόθεν έσχες ότι πολλοί πολιτικοί ή οι σύζυγοί τους διαθέτουν θυρίδες. Μέσα σε αυτές τις θυρίδες δεν μπορεί να έχει κάποιος οτιδήποτε; «Ναι, βεβαίως», απαντά η κ. Χαραλαμπίδου, επισημαίνοντας ότι κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει το περιεχόμενό τους. Άρα και εδώ υπάρχει άλλη μια τρύπα του πόθεν έσχες.
«Ένα πολύ σοβαρό ζήτημα είναι πράγματι η ύπαρξη της θυρίδας. Στη θυρίδα όποιος θέλει μπορεί να βάλει ό,τι θέλει, χωρίς να υπάρχει έλεγχος. Ένα άλλο πρόβλημα, επίσης, είναι η δυνατότητα που υπάρχει να δηλώνεις μετρητά στο σπίτι σου. Δεν μπορείς να το ελέγξεις αυτό. Η επιτροπή δεν ελέγχει την ουσία, το πού τα βρήκες τα λεφτά και τι έχεις μέσα στη θυρίδα. Καταλάβατε τι θέλω να πω; Ότι είναι τρύπιο το σύστημα, και συγγνώμη για την έκφραση».
Ωστόσο, αν η υπηρεσία και οι ορκωτοί λογιστές θέλουν να κάνουν ουσιαστικό έλεγχο και δεν έχουν άνωθεν παρεμβάσεις, μπορούν, υποστηρίζει. «Δηλαδή αν η επιτροπή και οι ορκωτοί θέλουν να κάνουν ουσιαστικό έλεγχο, έχουν ένα πολύ μεγάλο περιθώριο ελέγχου και μπορούν να έχουν και αποτελέσματα. Εκτός, βέβαια, από τη θυρίδα και τα κινητά που μπορεί να δηλώνεις ότι έχεις στο σπίτι σου».
Τελικά, το πόθεν έσχες λειτουργεί περισσότερο για να συγκαλύπτει παρά να αποκαλύπτει; «Στη μεγάλη πλειοψηφία, ναι», απαντά. Λίγο νωρίτερα έχει πει δύο φορές ότι «αν δεν υπάρχει άνωθεν παρέμβαση» οι ελεγκτές μπορούν να κάνουν τη δουλειά τους. Οι παρεμβάσεις τελικά είναι κάτι που συμβαίνει συχνά;
«Πιστεύω ότι συμβαίνει. Θυμάμαι χαρακτηριστικά, όταν έγινα πρόεδρος της Επιτροπής, δέχτηκα παρεμβάσεις για την τοποθέτηση συγκεκριμένης υπαλλήλου σε αυτήν με μοναδική αρμοδιότητα τον έλεγχο του πόθεν έσχες», αποκαλύπτει. «Βέβαια, δεν ενέδωσα στις παρεμβάσεις, που ήταν και από τα δύο μεγάλα κόμματα. Δέχτηκα προτροπή και από τη ΝΔ αλλά και από τον ΣΥΡΙΖΑ να προσλάβω για την επιτροπή του πόθεν έσχες μια υπάλληλο, η οποία “είχε εμπειρία για την επιτροπή”. Έτσι μου είπαν. Υπήρχαν αρκετές παρεμβάσεις. Όσο διάστημα ήμουν εγώ πρόεδρος της επιτροπής όμως είχε διαμηνυθεί με πολλούς τρόπους ότι δεν επιδέχομαι παρέμβαση στο έργο μας».
Ίσως να είναι και αυτός ένας από τους λόγους που τελικά η Δέσποινα Χαραλαμπίδου έμεινε στη Βουλή τόσο λίγο. Ήταν βέβαια και σε μια ιδιαίτερη πολιτική συγκυρία αλλά και πάλι μάλλον δεν θα ήταν εύκολο να παραμείνει σε αυτή την επιτροπή για πολύ καιρό κάποιος σαν εκείνη, χωρίς να ενοχλεί. «Νομίζω ότι ακόμα κι αν έμενα, στην Επιτροπή δεν θα ήμουνα».
Για την πρόσφατη περίπτωση Πάτση λέει πως δεν πιστεύει ότι δεν γνώριζαν. «Πιθανό να μην γνώριζαν την έκταση των προβλημάτων που είχε ο κ. Πάτσης. Αλλά ότι γνώριζαν, οπωσδήποτε γνώριζαν. Δεν υπήρχε περίπτωση να μην δεν ήξερε η ΝΔ τι εστί Πάτσης. Νομίζω ότι και άλλα κόμματα γνώριζαν και κράτησαν αυτή την υπόθεση για να την εκμεταλλευτούν πολιτικά όταν θα τους συνέφερε».
Πριν από λίγο καιρό ο πρώην υπουργός του ΣΥΡΙΖΑ Γιάννης Πανούσης, μιλώντας στο podcast LifoPolitics, είχε πει ότι τα κόμματα εξουσίας κάνουν συχνά συμψηφισμούς μεταξύ τους, καλύπτοντας το ένα το άλλο. Και μας είπε ότι αυτό το είδε με τα μάτια του, στη μικρή θητεία που είχε κι αυτός ως υπουργός. Τη ρωτάμε αν συμφωνεί μαζί του. «Πολύ σωστά μίλησε ο κ. Πανούσης. Και βέβαια γίνονται. Μα και η υπόθεση Πάτση ήταν γνωστή στα μέλη της επιτροπής και στον ΣΥΡΙΖΑ εδώ και δύο χρόνια. Υπήρχαν καταγγελίες επώνυμες από πολύ σοβαρούς ανθρώπους για τον κ. Πάτση. Κρατήθηκε η υπόθεση για να βγει στη δημοσιότητα όταν θα συνέφερε πολιτικά το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Ανάλογα περιστατικά έγιναν και όταν ήταν στην κυβέρνηση ο ΣΥΡΙΖΑ».
Στην υπόθεση Πάτση, πάντως, είχε γίνει ερώτηση στη Βουλή και πιο πριν, αλλά δεν είχε αναδειχθεί ιδιαίτερα. «Ήξερε πολύ καλά ο ΣΥΡΙΖΑ τι γίνεται με την περίπτωση Πάτση, αλλά δεν το σήκωσε ψηλά, ακριβώς για να το εκμεταλλευτεί πολιτικά όταν τον βόλευε. Το ίδιο έχει κάνει στο παρελθόν και η ΝΔ όταν κυβερνούσε ο ΣΥΡΙΖΑ» υποστηρίζει. Στην ερώτηση αν υπήρχαν πράγματα που γνώριζε και η ΝΔ και δεν τα έβγαλε για λόγους σκοπιμότητας, απαντά: «Βεβαίως, γιατί κάνουν συμψηφισμούς. Κι έχουν γίνει άπειροι συμψηφισμοί, έχει δίκιο ο κ. Πανούσης».
Υπάρχουν άλλοι Πάτσηδες στη Βουλή; «Νομίζω, ναι», λέει και υποστηρίζει ότι η κατάσταση αυτή μπορεί να αντιμετωπιστεί. «Εξάλλου προβλέπεται και από τον νόμο. Η επιτροπή του πόθεν έσχες, ακόμα και ποινικά να παραγραφεί το αδίκημα, μπορεί να κάνει έλεγχο και να βγάλει στη φόρα πράγματα. Έχει το οπλοστάσιο να το κάνει αυτό. Το θέμα είναι να υπάρχει πολιτική βούληση να γίνει αυτό. Αυτό είναι που λείπει».
