Η Χριστίνα Π. είναι 30 ετών και για μεγάλο χρονικό διάστημα κακοποιούνταν από τον σύντροφό της. Μαζί του πέρασε 3 χρόνια, μια περίοδο που θέλει να ξεχάσει και να κρατήσει μόνο τις όμορφες στιγμές. Τη συναντώ σε ένα καφέ στο κέντρο. Όπως θα μου πει: «Απολαμβάνω πλέον την ελευθερία μου». Η Χριστίνα γνωρίστηκε με τον πρώην φίλο της σε πάρτι. Ήταν γλυκός, τρυφερός και της κέντρισε το ενδιαφέρον. Τους πρώτους μήνες περνούσαν πολύ όμορφα. Πήγαιναν ταξίδια, πολλά βράδια γύριζαν όλη την Αθήνα, ξενυχτούσαν και το σεξ ήταν πολύ καλό. «Ήμουν πολύ ερωτευμένη μαζί του. Σταδιακά, όμως, παρατηρούσα ότι γινόταν άλλος άνθρωπος. Ζήλευε παθολογικά. Απομονώθηκα από την παρέα μου και σπανίως –τις ώρες που δούλευε κυρίως− φώναζα φίλες μου στο σπίτι. Η βία ξεκίνησε πρώτα με λεκτικούς διαπληκτισμούς και ύστερα με μεγάλους τσακωμούς. Έψαχνε το κινητό μου, πίστευε ότι τον απατούσα, αλλά έλεγα "με αγαπάει, γι' αυτό τα κάνει". Αργότερα, όταν επέστρεφε τα βράδια σπίτι, δεν είχε όρεξη και όλα του έφταιγαν. Πίστευα ότι η ευθύνη ήταν δική μου. Μήπως δεν έκανα κάτι καλά; Μήπως βαρέθηκε; Έκανα άπειρες προσπάθειες να συζητήσουμε, αλλά δεν είχαν καμία τύχη, με αποτέλεσμα οι λεκτικοί διαπληκτισμοί να γίνουν χαστούκια και τα σημάδια στο σώμα μου να αυξάνονται. Μίλησα μόνο στην κολλητή μου, η οποία μου έλεγε συνεχώς ότι έπρεπε να χωρίσω αμέσως. Δεν άκουγα κανέναν και εξακολουθούσα να είμαι μαζί του. Υπάρχουν φορές που όταν μένουμε μόνοι μας νοσταλγούμε μόνο τις ωραίες στιγμές από μια σχέση κι αυτό πολλές φορές αποδεικνύεται μεγάλη παγίδα. Έτσι, μετά από κάποιο σημείο η σχέση μας τυποποιήθηκε. Και η ζωή, τελικά, κρύβει πολλές φορές αναπάντεχες ανατροπές. Ψάχνοντας κι εγώ με τη σειρά μου μια μέρα κρυφά το κινητό του, ανακάλυψα ότι με απατούσε συστηματικά. Έτσι, την ίδια μέρα αποφάσισα ότι έπρεπε να χωρίσουμε. Εκείνη η νύχτα ήταν από τις χειρότερες της ζωής μου. Μόλις του είπα ότι έψαξα το κινητό του άρχισε να με χτυπά πολύ δυνατά, έσπαγε ό,τι έβρισκε μπροστά του − δεν θέλω καν να θυμάμαι τη συνέχεια. Έμεινα για λίγες μέρες σε μια φίλη μου και καθημερινά με καλούσε στο τηλέφωνο και μου έστελνε μηνύματα. Στην αρχή προσπάθησε να είναι φιλικός, να δείξει μετανιωμένος, αλλά όταν είδε πως δεν απαντούσα, με απείλησε ότι θα με έσπαγε στο ξύλο, όταν θα με συναντούσε από κοντά. Κάποια στιγμή έπρεπε να πάω να πάρω τα πράγματά μου. Δυστυχώς, ήταν εκεί και μου ζήτησε, ως τελευταία χάρη, να πάμε μια βόλτα, από εκείνες τις ωραίες που κάναμε κάποτε. Είπα ναι, αλλά δεν ήξερα ότι θα αποδεικνυόταν μοιραίο λάθος. Ανεβήκαμε στα Τουρκοβούνια, όπως παλιά. Ήταν αργά και είχε αρκετό κρύο. Θυμάμαι πως ήμασταν μόνοι μας. Ήταν πολύ γλυκός μαζί μου. Έλεγε συνεχώς πόσο λάθος μου είχε φερθεί. Μου ζήτησε να κάνουμε σεξ για τελευταία φορά. Δέχτηκα. Όταν τελειώσαμε, όμως, ξεκίνησε το μαρτύριό μου, καθώς άρχισε να με χτυπάει αλύπητα. Και δεν υπήρχε κανείς κοντά που να μπορούσε να μας ακούσει. Έφτασα ένα στάδιο πριν λιποθυμήσω. Δεν είπα τίποτα. Το μόνο που έκανε ήταν να με αφήσει στον κοντινότερο δρόμο. Το ξέρω ότι η ευθύνη είναι και δική μου. Αποφάσισα, όμως, να μην προχωρήσω σε μηνυτήρια αναφορά γιατί δεν ήθελα να το μάθουν οι γονείς μου και να στενοχωρηθούν. Έκτοτε, αντιλήφθηκα ότι η βία είναι κάτι που δυσκολεύεσαι να αποδεχτείς. Νομίζεις ότι αφορά κάποιες άλλες γυναίκες. Ότι αποκλείεται ο σύντροφός σου, ο άνθρωπος που ερωτεύτηκες, να σε δείρει χωρίς όριο. Κατάλαβα ότι πράγματι υπάρχει δυσκολία να μιλήσει μια γυναίκα, αλλά αυτή είναι η μόνη διέξοδος. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τα πρόσωπα των γειτόνων μου στην πολυκατοικία όπου μέναμε, που το πρωί με χαιρετούσαν με χαμόγελο, με ρωτούσαν τα νέα μου, αλλά ήξερα πολύ καλά ότι το προηγούμενο βράδυ είχαν ακούσει τον τσακωμό ή ότι με χτυπούσε – απλώς δεν ήθελαν να με φέρουν σε δύσκολη θέση. Μου προκάλεσε τεράστια απορία το γεγονός ότι δεν βρέθηκε κανείς ποτέ να μου πει: "Ξέρεις κάτι, ρε Χριστίνα, ακούγεστε τα βράδια. Χρειάζεσαι κάποια βοήθεια;". Στην Ελλάδα έχουμε μάθει να κρύβουμε τα προβλήματά μας και να υποκρινόμαστε», αφηγείται.
Oι γυναίκες που κακοποιούνται θα πρέπει να μιλάνε για το πρόβλημά τους. Να μην ακολουθούν κακές συμβουλές συγγενών και φίλων που λένε "σ' αγαπάει, γι' αυτό τα κάνει" ή "εντάξει, μη μιλάς, θα του περάσει" ή "άσ' το, έχεις παιδιά, μη διαλύσεις την οικογένειά σου". Η βία δεν θεραπεύεται από τον θύτη.
Η περίπτωση της Χριστίνας είναι μία από τις πολλές που αφορούν την κακοποίηση γυναικών στη χώρα μας. Ειδικά την περίοδο της οικονομικής κρίσης τα φαινόμενα βίας έχουν αυξηθεί και τα θύματα είναι κυρίως γυναίκες. Από τα στοιχεία της 24ωρης τηλεφωνικής γραμμής SOS 15900 της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων προκύπτει ότι τα χρόνια της κρίσης έχουν πραγματοποιηθεί πάνω από 28.000 κλήσεις στο τηλεφωνικό κέντρο, εκ των οποίων το 80% αφορούσε καταγγελίες για έμφυλη βία. Η πλειονότητα των κλήσεων έγινε από τις ίδιες τις κακοποιημένες γυναίκες. Χαρακτηριστικό είναι ότι το προηγούμενο έτος η Αστυνομική Διεύθυνση Μαγνησίας, από στοιχεία που έδωσαν τοπικές αστυνομικές αρχές, ανέφερε 39 περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας με θύματα γυναίκες. Επίσης, τα στοιχεία του ΟΗΕ αναφέρουν ότι μία στις τρεις γυναίκες κάποια στιγμή στη ζωή της θα αντιμετωπίσει σωματική, ψυχολογική ή σεξουαλική βία από τον σύντροφό της, ενώ μία στις πέντε γυναίκες θα πέσει θύμα βιασμού ή απόπειρας βιασμού.
«Ο όρος "βία κατά των γυναικών" περιλαμβάνει κάθε πράξη βίας που στηρίζεται στο φύλο και έχει ως αποτέλεσμα τη σωματική, σεξουαλική ή ψυχολογική βλάβη, τον πόνο για τις γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων των απειλών για τέτοιες πράξεις, τον εξαναγκασμό ή την αυθαίρετη στέρηση της ελευθερίας, είτε αυτό προκύπτει στη δημόσια είτε στην ιδιωτική ζωή. Και αναφερόμαστε στη βία μέσα στην οικογένεια (ενδοοικογενειακή βία), μέσα στην κοινωνία, όπως ο βιασμός, η σεξουαλική κακοποίηση και η σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία, καθώς και στη σωματεμπορία» λέει η γενική γραμματέας της Ισότητας των Φύλων, Φωτεινή Κούβελα. «Είναι λυπηρό το ότι η πιο συχνή μορφή βίας προέρχεται από τον ερωτικό σύντροφο. Και από τις έρευνες διαπιστώνεται ότι μία στις τρεις γυναίκες κάποια στιγμή στη ζωή της θα ξυλοκοπηθεί, θα βιαστεί ή θα κακοποιηθεί από τον σύντροφό της. Πρόκειται για τη γυναίκα της διπλανής πόρτας που κακοποιείται λεκτικά, σωματικά, οικονομικά καθώς και ψυχολογικά. Το προφίλ της κακοποιημένης γυναίκας παραπέμπει κατά κύριο λόγο σε περιπτώσεις Ελληνίδων παντρεμένων με παιδί, απόφοιτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, σε σχετικά καλή ή μέτρια οικονομική κατάσταση, από 25 έως 54 ετών. Επειδή πρόκειται για γυναίκες που δεν μιλάνε εύκολα, τους συστήνω να κάνουν το ακριβώς αντίθετο. Όπως τονίζουμε και στη γενική γραμματεία: "Δεν είσαι μόνη, δεν είσαι η μόνη"».
Το ότι ο άνδρας είναι αυτός που συνήθως εργάζεται και συντηρεί το σπίτι, ενώ η γυναίκα αυτή που χάνει πιο εύκολα τη δουλειά της, αποτελεί μία από τις αιτίες που δημιουργούν συγκρούσεις. Επίσης, όπως προκύπτει απ' όλες τις πανευρωπαϊκές έρευνες, οι γυναίκες που κακοποιούνται διστάζουν να καταγγείλουν τη βία που υφίστανται και το μεγάλο πρόβλημα είναι πως δεν ενθαρρύνονται ούτε από το περιβάλλον τους.
«Η ενδοοικογενειακή βία έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις», υποστηρίζει η κ. Κούβελα και συμπληρώνει: «Έχουμε 39 συμβουλευτικά κέντρα σε όλη την Ελλάδα, 21 ξενώνες καθώς και το 15900, με το οποίο μπορούν να επικοινωνούν όλο το 24ωρο οι γυναίκες που αντιμετωπίζουν προβλήματα βίας». Ποιοι είναι οι λόγοι που οδηγούν στη βία; «Η έμφυλη βία έχει να κάνει με τη θέση εξουσίας, τον τρόπο που το ένα φύλο εξουσιάζει το άλλο, θεωρώντας το κτήμα του. Τα στοιχεία είναι συντριπτικά όσον αφορά το ποσοστό της βίας που ασκείται στις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες. Υπάρχουν σύζυγοι που υποτιμούν τη γυναίκα, τη θεωρούν κατώτερη και εξακολουθούν να κάνουν πράξη τα πατριαρχικά στερεότυπα που κυριαρχούν στην κοινωνία μας. Η κρίση είναι μία από τις αιτίες που ευνοούν αυτή την κατάσταση, αλλά οι ρίζες της βίας βρίσκονται στην οικογενειακή ανισότητα και στα στερεότυπα που έχει η κοινωνία σχετικά με τον ρόλο της γυναίκας», απαντά η κα Κούβελα.
Τι ακούν, όμως, οι άνθρωποι που απαντούν τις κλήσεις στο 15900; «Καλούν γυναίκες που ζητούν ψυχολογική βοήθεια, ενδυνάμωση και λιγότερο νομική στήριξη. Επίσης, καλούν οι ίδιες περισσότερο, παρά οι φίλοι ή οι γνωστοί. Χαρακτηριστικά, στη χώρα μας πάνω από 16.000 κλήσεις έγιναν από τις ίδιες τις κακοποιημένες γυναίκες, ενώ οκτώ στις 10 καταγγελίες αφορούν την ενδοοικογενειακή βία. Δυστυχώς, στην Ελλάδα θυμόμαστε την κακοποίηση των γυναικών μόνο στις 8 Μαρτίου, Ημέρα της Γυναίκας, ή στις 25 Νοεμβρίου, που είναι η Παγκόσμια Ημέρα για την Κακοποίηση των Γυναικών», επισημαίνει η γενική γραμματέας.
Μία περίπτωση γυναικείας κακοποίησης αποτελεί και η ιστορία της Δήμητρας. Για πολλά χρόνια έμενε σε επαρχιακή πόλη της Βόρειας Ελλάδας με τον σύζυγό της. Ήταν παντρεμένη 25 χρόνια. «Από προξενιό, δεν υπήρχε αγάπη», λέει. «Νόμιζα όμως ότι με τα χρόνια οι άνθρωποι καταφέρουν να αγαπηθούν ή, τουλάχιστον, να νοιάζονται ο ένας για τον άλλον. Σκεπτόμενη με αυτό τον τρόπο, έμεινα τόσα χρόνια μαζί του. Από τον πρώην άνδρα μου υπέμεινα πολλά. Πολλές φορές αναρωτήθηκα αν ήξερα με ποιον κοιμόμουν τα βράδια. Μάλλον, δεν ήξερα. Κατά περιόδους έκανε διάφορες δουλειές, αλλά υπήρχαν και διαστήματα που ήταν άνεργος. Ξεκίνησε να πίνει και μέρα με τη μέρα έπινε περισσότερο. Τις νύχτες, με τη δεύτερη κουβέντα που θα έλεγα, αναποδογύριζε τα τραπέζια, με έσπρωχνε και με χτυπούσε. Όλη η γειτονιά σηκωνόταν στο πόδι − να ακούς μες στην ησυχία τα παραθυρόφυλλα να ανοίγουν ένα-ένα. Ντροπή και φόβος. Ειδικά όταν ζεις στην επαρχία τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα, διότι οι φίλοι και οι συγγενείς είναι παράγοντες που δεν βοηθούν μια γυναίκα να μιλήσει γι' αυτό το θέμα. Τα μεγάλα προβλήματα ξεκινούν όταν έχεις παιδιά. Για μένα εκεί δυσκολεύει η κατάσταση. Πάντως, από την ημέρα που επισκέφθηκα συμβουλευτικό κέντρο για να ζητήσω βοήθεια, η καθημερινότητά μου άλλαξε. Αυτό συνέβη, όμως, επειδή το ήθελα και το πήρα απόφαση. Βέβαια, μπορεί τα σημάδια να έφυγαν από το σώμα μου, αλλά ο πόνος που κουβαλάω μέσα μου θα χρειαστεί πολλά χρόνια για να σβηστεί». Σήμερα η Δήμητρα έχει χωρίσει και μένει σε διαφορετική πόλη από τον πρώην σύζυγό της, με τον οποίο δεν ξαναμίλησαν, και αναζητά την ηρεμία που της έλειπε εδώ και χρόνια.
Άλλη μία συχνή μορφή βίας είναι η σεξουαλική κακοποίηση στον χώρο εργασίας αλλά και η σεξουαλική εκμετάλλευση γυναικών, που τώρα, με τον ερχομό πολλών προσφύγων, έχει ενταθεί. «Ο σεξισμός στον χώρο εργασίας είναι μια μορφή βίας που μια γυναίκα δεν μπορεί ούτε να αποκαλύψει εύκολα αλλά ούτε και να καταγγείλει. Διότι, ό,τι συμβαίνει, γίνεται πίσω από κλειστές πόρτες. Γι' αυτό, μέσα από τα σωματεία μπορεί να διεκδικήσει το δικαίωμα της καταγγελίας στον εργασιακό χώρο, αλλά και τα ίδια τα συνδικάτα μπορούν να ασχοληθούν με αυτό το πρόβλημα, απαιτώντας την ύπαρξη ειδικών στους χώρους εργασίας, όπως, για παράδειγμα, ο ψυχολόγος. Είναι αλήθεια ότι στην περίπτωση των γυναικών προσφύγων έχει παρατηρηθεί μεγάλη αύξηση των κρουσμάτων. Φτάνουν σ' εμάς περιστατικά που αφορούν γυναίκες που είτε έχουν κακοποιηθεί στη χώρα τους, είτε στη διάρκεια του ταξιδιού τους, είτε ακόμη και στο κέντρο φιλοξενίας στη χώρα μας. Και αξίζει να πούμε ότι παρατηρείται έντονα το φαινόμενο της εκπόρνευσης των γυναικών αυτών ή η συμμετοχή τους σε κυκλώματα trafficking που τις εκμεταλλεύονται, ώστε να εξασφαλίσουν μερικά ευρώ για να συνεχίσουν το ταξίδι τους για ένα καλύτερο μέλλον. Αυτές οι γυναίκες χρειάζονται άμεσα βοήθεια» προσθέτει η κ. Κούβελα.
Ταυτόχρονα, από πρόσφατα στοιχεία της Ελληνικής Ιατροδικαστικής Εταιρείας, καταδεικνύεται πως σωματική βία έχει υποστεί το 24% των γυναικών στην ελληνική επικράτεια, εκ των οποίων το 18% από σύντροφο και 10% από άλλο άτομο. Επίσης, η σεξουαλική βία αναφέρεται από το 6% των γυναικών, εκ των οποίων το 5% προέρχεται από τον σύντροφο και το 1% από άλλο άτομο. Επιπλέον, στη διάρκεια ενός έτους 16.700.000 γυναίκες στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπέστησαν σωματική βία ή σεξουαλική κακοποίηση. Εξαιτίας όλων αυτών, στο πλαίσιο της αντιμετώπισης και της προσπάθειας εξάλειψης της βίας κατά των γυναικών, φέτος έχουν δρομολογηθεί δράσεις από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, πολιτικού αλλά και χρηματοδοτικού χαρακτήρα.
Πώς μπορεί όμως να αντιμετωπιστεί η βία κατά των γυναικών; «Πρώτα απ' όλα, πρέπει να συμπεριληφθεί το θέμα της ισότητας των φύλων στη σχολική ύλη. Δεύτερον, οι γυναίκες που κακοποιούνται θα πρέπει να μιλάνε για το πρόβλημά τους. Να μην ακολουθούν κακές συμβουλές συγγενών και φίλων που λένε "σ' αγαπάει, γι' αυτό τα κάνει" ή "εντάξει, μη μιλάς, θα του περάσει" ή "άσ' το, έχεις παιδιά, μη διαλύσεις την οικογένειά σου". Η βία δεν θεραπεύεται από τον θύτη. Τα θύματα βίας χρειάζεται να μάθουν τις δομές που υπάρχουν, να έρθουν και να μιλήσουν ώστε να τους παρασχεθεί η κατάλληλη στήριξη. Να βγουν από τη γωνία τους και να μην κλείνονται στον εαυτό τους. Να εμπιστευτούν, να βρουν το κουράγιο και τη δύναμη να ανακαλύψουν ξανά τη χαμένη τους αξιοπρέπεια», καταλήγει η κ. Κούβελα.
