Καθηλωμένος ― πολυπόστ
Αρχαία Ελληνική Ζωγραφική, η Rolleiflex του Τσαρούχη, η μεγαλειώδης περίπτωση της Ναν Γκόλντιν, Έλληνες και Κύπριοι που χαρίζουν θησαυρούς της χώρας τους σε ξένα μουσεία (!), μια χειμερινή κολυμβήτρια στον Άλιμο, το «άει γαμήσου» της Φρίντα Κάλο, κάτι πέη και ένα χαμένο πόντκαστ μου
Καλά να πάθω. Ουίσκια, μηχανή. Ευτυχώς λίγα ελαφρά ραγίσματα. Βρήκα στην αποθήκη αυτό το μπαστούνι ορειβασίας, η σιδερένια μύτη του γλιστράει στο ξύλινο πάτωμα, κάνω 15 λεπτά από το σαλόνι στην κουζίνα.
Η καθήλωση με βοηθάει λίγο να μαζέψω τα μυαλά μου, να διαβάσω. Ιngeborg Scheibler, Αρχαία Ελληνική Ζωγραφική. Το τσίμπησα σχεδόν τυχαία από το βασανιστικό ράφι των βιβλίων που δεν έχω διαβάσει.
Ενδιαφέρον, αν και όσο το διαβάζω, αναρωτιέμαι γιατί με ενδιαφέρει τόσο το craftmanship της Τέχνης, ενώ δεν είμαι καλλιτέχνης. Ή η φιλολογία, ενώ είμαι 100% δημοσιογράφος. Ίσως απλή περιέργεια.
Το σπίτι μού φαίνεται ανυπόφορο, έτσι όπως δεν μπορώ να το περπατήσω. Τα έπιπλα, τα βάζα, ο κήπος στο δυσοίωνο φως της αφρικανικής σκόνης.
Ευτυχώς παίζω με τα γκάτζετ μου. Φωτογραφίζω ό,τι είναι ζωντανό εδώ μέσα: κάτι γαρύφαλλα, την παχύδερμη γάτα μου, εμένα.
Υπάρχουν πολλά ωραία κομμάτια στο βιβλίο, ιδίως τεχνικά, για την αρχαία ελληνική ζωγραφική, από την οποία δεν σώζεται ούτε ένας πίνακας. Υπήρχαν πίνακες πάνω σε γερό ξύλο πύξου, σε φτελιά ή την ανθεκτικότερη όλων, αιγυπτιακή συκομουριά ― πολλοί αρχαίοι συγγραφείς τους αναφέρουν, εντυπωσιασμένοι από την «οφθαλμαπάτη» που προκαλούσαν. Υπάρχουν όμως αντανακλάσεις και μιμήσεις των χαμένων αριστουργημάτων, σε τοιχογραφίες, ζωγραφική πάνω σε πηλό ή πέτρα, ακόμη και ρωμαϊκά ψηφιδωτά.
Τρία πράγματα μου εντυπώθηκαν. Η απαρίθμηση των χρωμάτων που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Έλληνες· η περιγραφή της εγκαυστικής μεθόδου (ιδίως στα Φαγιούμ, αλλά όχι μόνο)· και μια πληροφορία για την μέθοδο του Απελλή, που μάλλον ήταν και ο σταρ της εποχής.
Οι γραπτές πηγές αποδίδουν σε μεμονωμένους ζωγράφους ιδιάζοντα χειρισμό των χρωμάτων ή ιδιαίτερες χρωματικές ανακαλύψεις. Λέγεται π.χ. ότι ο Πολύγνωτος και ο Μίκων πρώτοι μεταχειρίστηκαν ώχρα και τρύγινον, ενώ, κατά τον 4ο αιώνα, ο Νικίας φέρεται να ανακάλυψε τυχαία και να εισήγαγε στη ζωγραφική το καυστόν ψιμύθιον (cerussa usta). Ο Απελλής «επινόησε» το ελεφάντινον, ένα διαφανές μαύρο με το όποιο περνούσε στο τελευταίο χέρι τα έργα του. Η επίστρωση αυτή όχι μόνο προστάτευε τους πίνακες από τη σκόνη και τη βρομιά, αλλά επιδρούσε και αισθητικά: έκανε τα χρώματα πιο ευχάριστα στο μάτι και, «δίχως να φαίνεται, έδινε στα λαμπερά χρώματα έναν τόνο πιό βαθύ».
― Ιngeborg Scheibler, Αρχαία Ελληνική Ζωγραφική, εκδ. ΜΙΕΤ
Τελείως τυχαία είδα το πρωί σ΄ ένα άρθρο της Τίνας, έναν πίνακα του Τσαρούχη κι είχα σταθεί. Πρώτα με εντυπωσίασε η φειδώ των χρωμάτων. Και μετά βέβαια αυτό το διάφανο μαύρο που δίνει στον πίνακα μια πολυτέλεια του ελαχίστου.
Μαθαίνω τώρα ότι ο Πλίνιος διακρίνει ανάμεσα σε χρώματα ανθηρά και αυστηρά. Τα ανθηρά είναι η κιννάβαρις, το αίμα του δράκου, η χρυσόκολλα, το ινδικόν και το πορφυρούν, ενώ τα αυστηρά είναι τα γαιώδη χρώματα της αττικής τετραχρωμίας: η σινωπίς, η ώχρα, το μέλαν, το καυστόν ψιμύθιον.
Ο Τσαρούχης που είχε μελετήσει πολύ την αρχαία ελληνική ζωγραφική και τα Φαγιούμ, είμαι σίγουρος ότι ήξερε την επινόηση του Απελλή και την είχε ιδιοποιηθεί έξοχα.
Ο ΤΣΑΡΟΥΧΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΖΕΙ ΕΝΑ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΟΥ
Το μοντέλο είναι όμορφο βέβαια, με ενδιαφέρον σώβρακο και περιέργως έχει ξαναφορέσει τα παπούτσια του ― αλλά δημοσιεύω τις φωτογραφίες για άλλο λόγο.
Ο Τσαρούχης φωτογράφιζε συχνά τα μοντέλα του και τα ζωγράφιζε από φωτογραφίας. Χρησιμοποιούσε μια Rolleiflex. Οι λίγες λήψεις του που έχω δει είναι εξαιρετικές ― ωραίο κιάρο - σκούρο αλλά με την μαλακή χροιά της ασύγκριτης μηχανής. Πιστεύω θα υπάρχουν πολλές, που είναι κρίμα να μένουν στο συρτάρι· θα έκαναν ένα σπουδαίο βιβλίο, είτε είναι τολμηρές είτε όχι.
Η μεγαλειώδης περίπτωση της Ναν Γκόλντιν Και ο αγώνας της ενάντια στους φιλάνθρωπους του εγκλήματος
ΕΙΧΑ ΤΗΝ ΤΥΧΗ να μάθω τη Ναν Γκόλντιν γρήγορα. Κοκορεύομαι ότι είμαι ο πρώτος που έγραψε γι' αυτήν στην Ελλάδα. Μού είχε φέρει μια από τις πρώτες εκδόσεις της «Μπαλάντας» της ο ποιητής Νίκος Παναγιωτόπουλος. Μου άλλαξε σε μια νύχτα τον τρόπο που βλέπω την Τέχνη και τον κόσμο. Ελάχιστοι με έχουν επηρεάσει όσο αυτή.
Είναι μεγάλη ανακούφιση, να παραμένει ποιητική και σπουδαία στα μάτια μου καθώς περνούν τα χρόνια. Διότι ξέρετε πόσο εύκολα μάς απογοητεύουν τα είδωλα όταν τα πλησιάσουμε ή αλλάζουν επειδή μεγαλώνουν. Ένα νεύμα αλαζονίας, μια λάθος κίνηση, μια μεθυσμένη ανοησία, ο τρόπος που κολλάνε στα ίδια και τα ίδια ― είναι αρκετά να μάς ξενερώσουν.
Το ακτιβιστικό κατόρθωμα της Ναν Γκόλντιν εναντίον της οικογένειας Σάκλερ, που παρήγαγε το οπιοειδές παυσίπονο OxyContin, το οποίο ευθύνεται για πάνω από μισό εκατομμύριο θανάτους Αμερικανών, καταγράφηκε αριστουργηματικά στο «Όλη η ομορφιά και η αιματοχυσία» και ανανέωσε την απέραντη αγάπη και εκτίμηση που της έχω. Τελικά, ο Δαβίδ κατατρόπωσε τον Γολιάθ. Το όνομα των Σάκλερ αφαιρέθηκε από τις πτέρυγες μεγάλων μουσείων όπως του Μητροπολιτικού της Ν. Υόρκης, του Γκούγκενχαϊμ, του Βρετανικού, αναγνωρισμένων γκαλερί και πανεπιστημίων· άρχισαν να απορρίπτουν τις δωρεές της οικογένειας· κυρίως όμως το όνομά τους σπιλώθηκε παγκοσμίως και για πάντα. Δεν μπορείς να δολοφονείς συνειδητά για το κέρδος εκατομμύρια ανθρώπων και να λαμπρύνεις το σιχαμένο ονοματάκι σου, σμιλεύοντάς το με χρυσά γράμματα στα υπέρθυρα των μεγαλύτερων Μουσείων. Τουλάχιστον να μένεις στην ηθική λάσπη που επέλεξες, όχι στα άγια των αγίων.
•
Τούτων λεχθέντων, ας πω κάτι που θέλω να πω πολύν καιρό τώρα.
Γιατί ο λαφυραγωγημένος στέλνει και τα ρέστα του στον αποικιοκράτη που τον λαφυραγώγησε;
Σε πολλά Μουσεία του κόσμου βλέπω πτέρυγες Ελλήνων και Κυπρίων δωρητών. Και μάλιστα με θησαυρούς αφαιρεμένους (αγνώστω τω τρόπω) από τις πατρίδες τους. Όπως αυτό το Κυπριακό αγαλματίδιο που μεταξύ αρκετών άλλων δώρισε το 'Ιδρυμα Λεβέντη στο Λούβρο και τυχαία είδα τις προάλλες.
Καταλαβαίνω ότι οι υπερπλούσιοι έχουν άλλου τύπου αγωνίες και τις μετράνε μεταξύ τους αλλιώς (τις αγωνίες), αλλά δεν σκέφτηκαν να προσφέρουν ό,τι θησαυρό έχουν στις ταλαιπωρημένες και κατακλεμμένες πατρίδες τους; Γιατί ένας Κύπριος να πάρει από την Κύπρο ένα θησαυρό της και να τον δωρίσει στο Λούβρο; Δεν φτάνουν οι Σουηδοί που την λεηλάτησαν; Μοιάζει σχεδόν με σύνδρομο Στοκχόλμης. Ο λαφυραγωγημένος στέλνει και τα ρέστα του στον αποικιοκράτη που τον λαφυραγώγησε.
Και μην ακούσω διάφορα στομφώδη, σαν αυτά που λένε οι πωρωμένοι αποικιοκράτες του Βρετανικού Μουσείου, ότι όλο αυτό γίνεται για να θαυμάζει σύμπας ο πλανήτης τα αριστουργήματα της ανθρώπινης διάνοιας. Μια χαρά θα τα θαύμαζε κι εδώ.
Η απορία μου είναι ειλικρινής. Ξεχνώ όμως κάτι. Ότι πατρίδα των πλούσιων είναι τα λεφτά και η φήμη― όχι ο τόπος που γεννήθηκαν.
Eυτυχώς που υπάρχουν κι εξαιρέσεις.
•
ΘΑΥΜΑΖΩ ΚΑΘΕ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΑ ΓΙΝΕΙ Η ΖΩΗ ΕΠΙΛΗΣΜΩΝ ΚΑΙ ΓΛΕΝΤΖΕΔΙΚΗ, ΙΔΙΩΣ ΟΤΑΝ ΔΕΝ ΠΑΛΕΥΕΤΑΙ Η ΦΑΣΗ. ΧΕΙΜΕΡΙΝΗ ΚΟΛΥΜΒΗΤΡΙΑ ΣΤΟΝ ΑΛΙΜΟ
Σε ακρωτηριάζω!
Ένα γράμμα της Φρίντα Κάλο στον Ντιέγκο Ριβιέρα (που ουσιαστικά τού λέει να πάει να γαμηθεί) λίγο πριν μπεί στο χειρουργείο να της κόψουν το πόδι. Και δύο σχετικές φωτογραφίες που είχα αποθηκεύσει περιμένοντας την ευκαιρεία. Ε, η ευκαιρεία ήρθε... ανάσκελα.
Τα έχουμε όλα δει από τη Φρίντα και έχουμε και λίγο βαρεθεί. Αλλά αυτές οι φωτογραφίες μου έκαναν εντύπωση. Τα «παραμορφωμένα πόδια της Κάλο στο μπάνιο», σε ένα πρότζεκτ της φωτογράφου Graciela Iturbide, όταν ανοίχτηκε ξανά το συγκεκριμένο δωμάτιο στο σπίτι της ζωγράφου, το 2006. Ήταν πολύ ωμή τύπισσα η Κάλο, με την καλή έννοια, κι αυτό φαίνεται όχι μόνο σε αυτά που ζωγραφίζει, αλλά και αυτά που γράφει. Στον τρόπο επίσης που αυτή, μια ντίβα, επιτρέπει στην εικόνα της να χαλιέται, να δείχνει τις πληγές στο φλάς.
Μεξικό,
1953
Αγαπητέ μου κ. Ντιέγκο,
Γράφω αυτό το γράμμα από ένα δωμάτιο νοσοκομείου πριν εισαχθώ στο χειρουργείο. Θέλουν να βιαστώ, αλλά είμαι αποφασισμένη να τελειώσω πρώτα το γράψιμο, γιατί δεν θέλω να αφήνω τίποτα μισοτελειωμένο. Ειδικά τώρα που ξέρω τι ετοιμάζουν. Θέλουν να πλήξουν την περηφάνια μου κόβοντας το ένα πόδι μου. Όταν μου είπαν ότι θα χρειαστεί να προχωρήσουν σε ακρωτηριασμό, το νέο δεν με συγκλόνισε με τον τρόπο που όλοι περίμεναν. Όχι, ήμουν ήδη μια ακρωτηριασμένη γυναίκα όταν σε έχασα, ξανά, για πολλοστή φορά ίσως, και παρόλα αυτά επέζησα.
Δεν φοβάμαι τον πόνο και το ξέρεις. Είναι σχεδόν συνυφασμένος με την ύπαρξή μου, αν και ομολογώ ότι υπέφερα, και μάλιστα πολύ, όταν με απάτησες, κάθε φορά που το έκανες, όχι μόνο με την αδελφή μου αλλά και με τόσες άλλες γυναίκες. Πώς άφησαν τον εαυτό τους να ξεγελαστεί από σένα; Πιστεύεις ότι ήμουν έξαλλη για την Κριστίνα, αλλά σήμερα ομολογώ ότι δεν ήταν εξαιτίας της. Ήταν εξαιτίας μου και εξαιτίας σου. Πρώτα απ' όλα εξαιτίας μου, αφού ποτέ δεν μπόρεσα να καταλάβω τι έψαχνες και ψάχνεις, τι σου δίνουν που εγώ δεν μπορούσα. Ας μην κοροϊδευόμαστε, Ντιέγκο, σου έδωσα ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατό να σου προσφέρω και το ξέρουμε και οι δύο. Αλλά και πάλι, πώς στο διάολο καταφέρνεις να αποπλανείς τόσες πολλές γυναίκες όταν είσαι ένα τόσο άσχημο κάθαρμα;
Ο λόγος για τον οποίο σου γράφω δεν είναι για να σε κατηγορήσω για κάτι περισσότερο από ό,τι έχουμε ήδη κατηγορήσει ο ένας τον άλλον σε αυτή και σε τόσες άλλες ρημαδοζωές. Είναι επειδή μου κόβουν ένα πόδι (το κωλόπραμα, πήρε αυτό που ήθελε στο τέλος). Σου είπα ότι θεωρώ τον εαυτό μου ελλειμματικό εδώ και πολύ καιρό, αλλά γιατί στο διάολο πρέπει να το ξέρουν και όλοι οι άλλοι; Τώρα ο διαμελισμός μου θα είναι φανερός για να τον δουν όλοι, για να τον δεις εσύ... Γι' αυτό σου το λέω πριν το ακούσεις από τα κουτσομπολιά. Συγχώρεσέ με που δεν έρχομαι στο σπίτι σου για να στο πω αυτοπροσώπως, αλλά δεδομένων των συνθηκών και της κατάστασής μου, δεν μου επιτρέπεται να βγω από το δωμάτιο, ούτε καν για να πάω στο μπάνιο. Δεν είναι πρόθεσή μου να σε κάνω να νιώσεις οίκτο εσύ ή οποιοσδήποτε άλλος, και δεν θέλω να νιώσεις ενοχές. Σου γράφω για να σε ενημερώσω ότι σε απελευθερώνω, σε ακρωτηριάζω από πάνω μου. Να είσαι ευτυχισμένος και να μην με αναζητήσεις ποτέ ξανά. Δεν θέλω να έχω νέα σου, δεν θέλω να έχεις νέα μου. Αν υπάρχει κάτι που θα απολάμβανα πριν πεθάνω, αυτό θα ήταν να μην χρειάζεται να βλέπω τη γαμημένη φρικτή μπάσταρδη φάτσα σου να περιφέρεται στον κήπο μου.
Αυτό είναι όλο, μπορώ τώρα να πάω να με τεμαχίσουν εν ειρήνη.
Αντίο από κάποια που είναι τρελά και σφοδρά ερωτευμένη μαζί σου,
Η Φρίντα σου
•
Ένα αρχαϊκό πόντκαστ της σειράς «Το τραγούδι της ζωής μου». Πέντε χρόνια πριν! Το είχα σβήσει ως ερασιτεχνικό και αμήχανο (που είναι). Αλλά δε βαριέσαι, αυτοί είμαστε. Τα σπίτια χτίζονται και με πέτρες και με λάσπη. Το θέμα είναι να μη χρησιμοποιείς το ένα στη θέση του άλλου.
Στην υγειά σας!
