Το πέρασμα του Άρη Βελουχιώτη στο Λαμπίρι Πελοποννήσου με τους μαυροσκούφηδες. Διακρίνεται ο παπά-Ανυπόμονος (Γερμανός Δημάκης), ηγούμενος της Ι.Μ. Αγάθωνος, πρόεδρος της κοινότητας Αμφίκλειας και στενός φίλος του Άρη Βελουχιώτη. (Από το Μέτωπο Ιστορίας).
Ο πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Κ. Χολέβας (26 Ιανουαρίου1907 - 16 Ιουλίου 2001), πιο γνωστός ως Παπαχολέβας, ήταν ιερέας, φιλόλογος, ιστορικός, αρχαιολόγος και μέλος του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΕΛΑΣ), με το ψευδώνυμο "Παπαφλέσσας", κατά την διάρκεια της Εθνικής Αντίστασης. Απαθανατίστηκε σε φωτογραφία του Σπύρου Μελετζή ως σύμβολο των «φλογισμένων ράσων», του αγέρωχου παπά-αντάρτη της Εθνικής Αντίστασης" (Wikipedia). Φωτ. Σπύρος Μελετζής.
Δύο Ρουμελιώτες ιερείς, συναγωνιστές στον ΕΛΑΣ, ο παπά-Χολέβας και ο παπά-Ανυπόμονος. Φωτ. Σπύρος Μελετζής ("Με τους αντάρτες στα βουνά", Αθήνα, 1996) Από το ιστολόγιο του δασκάλου Τάκη Ευθυμίου "Φθιωτικός Τυμφρηστός".
Ο παπα-Χολέβας. Δεξιά, φωτογραφία του 1946.
Στην Τσούκα, τη γεννέτειρα του Παπαχολέβα. από το μπλογκ Τσούκα, το "Μπαλκόνι" της Δυτικής Φθιώτιδας.
Ομιλία του Άρη Βελουχιώτη στην πλατεία Ελευθερίας στη Λαμία την Κυριακή 29 Οκτωβρίου του 1944. Δίπλα του, στο μπαλκόνι του ξενοδοχείου "Βούλγαρη", ο παπα-Ανυπόμονος.
«Η ημέρα που ξημέρωσε ήταν ηλιόλουστη. Ψηλά από την πόλη το κάστρο φωτολουσμένο έμοιαζε σαν φωτοστέφανο της. Η πόλη ντυμένη μέσα στα ασπρογάλαζα απ' τις χιλιάδες σημαίες ετοιμάζονταν για τη μεγάλη στιγμή της γιορτής. Οι καμπάνες της Μητρόπολης χτυπούσαν και ο λαός συγκεντρώνονταν να παρακολουθήσει τη δοξολογία. Κατά τις 10 η ώρα η πλατεία και οι γύρω δρόμοι είχαν γεμίσει κόσμο. Ομάδες ανταρτών και φουστανελοφόρων είχαν παραταχτεί από τη Μητρόπολη ως το κτίριο που από τον εξώστη θα μιλούσε ο Άρης. Ο εξώστης ήταν στολισμένος με όλες τις συμμαχικές σημαίες και με τεράστιες ελληνικές που έγραφαν «Λαοκρατία». Μετά την δοξολογία ο Άρης συνοδευόμενος από τον Αρχιμανδρίτη Γερμανό (που πάντα ακολουθούσε τον Άρη και ήταν γνωστός ως καπεταν-Ανυπόμονος), απ' τον παλαίμαχο λαϊκό αγωνιστή Τάκη Φίτσιο, το
Γενικό Διοικητή Στερεάς συναγωνιστή Σημίτη, το Δήμαρχο Λαμίας και άλλους, προχώρησαν προς το κτίριο απ' όπου θα μιλούσε. Σε όλη τη διαδρομή οι παρατεταγμένοι αντάρτες και φουστανελλοφόροι με παρατεταγμένα τα όπλα τους χαιρετούσαν κατά τον αντάρτικο χαιρετισμό. Η πλατεία είχε γίνει μια ανθρωποθάλασσα. Σημαίες, πανό, σημαιούλες συμμαχικές και ελληνικές ανακατεύονταν σε μια πολυχρωμία και λαμποκοπούσαν στο λιόφωτο πρωινό εκείνης της μέρας. Λες και η φύση ένοιωθε και συμμερίζονταν τη χαρά της λευτεριάς του λαού της Λαμίας. Όταν ο Άρης πρόβαλε στον εξώστη μια απέραντη ζητωκραυγή σκέπασε τα πάντα και δεν εννοούσε να σταματήσει. Κι όσο ο Άρης τους έκανε νόημα με χειρονομίες να ησυχάσουν τόσο ο λαός της Λαμίας κινούσε τα πανό και τις σημαίες και ζητωκραύγαζε. Πέρασε αρκετή ώρα ώσπου να αρχίζει την ομιλία του. Τέσσερις ολόκληρες ώρες κράτησε εκείνη η ομιλία του Άρη. Τέσσερις ώρες ο Άρης μιλούσε για τον αγώνα του ελληνικού λαού στις πόλεις και στα βουνά, πως άρχισε, τι υπέφεραν και πως έφτασαν στη σημερινή μέρα της λευτεριάς. Ήρθαν στιγμές κατά την ομιλία του που ο Άρης είχε συγκινηθεί τόσο πολύ που βούρκωναν τα μάτια του, έκλαιγε και δεν μπορούσε να αρθρώσει λέξη. Πρώτη φορά έβλεπα τέτοια συγκίνηση και ομολογώ πως ποτέ μου δεν μπορούσα να φανταστώ πως υπάρχουν τέτοιες στιγμές στον άνθρωπο Τιτάνα. Ως εκείνη τη στιγμή νόμιζα πως τέτοιες αδυναμίες τις έχουμε εμείς οι κοινοί άνθρωποι, αλλά να βλέπεις τον Άρη να δακρύζει και να συγκινείται τόσο πολύ, αυτό δεν μπορούσε να το φανταστεί ο νους μου..." ( Σπύρος Μελετζής , "Με τους αντάρτες στα βουνά", Αθήνα, 1996). Αναδημοσίευση από το altpress Φθιώτιδα.
Βασίλης Παπασωτηρίου (αριστερά), παπά-Ανυπόμονος (κέντρο), Κωστούλας (δεξιά). Από το Μέτωπο Ιστορίας.
Αριστερά, παπάδες του ΕΑΜ στην Απελευθέρωση. Δεξιά, ο παπα-Ανυπόμονος.
– Τι σας παρακίνησε να συμμετάσχετε στην Εθνική Αντίσταση μέσα από τις τάξεις του ΕΛΑΣ;
– Να σας πω. Εγώ προσωπικά νόμισα ότι με τη συμμετοχή μου στην Εθνική Αντίσταση δεν έκανα τίποτε άλλο από το να δικαιώσω την παράδοση του ελληνικού ράσου. Εγώ απ' το δημοτικό σχολείο μάθαινα ότι το ελληνικό ράσο έχει πάρει μέρος σ' όλους τους αγώνες του λαού ενάντια στους κατακτητές. Και η Εθνική Αντίσταση ήταν ένας αγώνας κατά των κατακτητών και είναι αλήθεια πως μετείχα σ' αυτήν στις τάξεις του ΕΛΑΣ γιατί ο ΕΛΑΣ κυριαρχούσε εκείνη την εποχή στη Ρούμελη που ζούσα και ζω ακόμη. Ο ΕΛΑΣ, παιδάκι μου, εκείνη την εποχή στη Ρούμελη δεν κρατούσε καμιά κόκκινη παντιέρα με σφυροδρέπανο. Μια ελληνική σημαία κρατούσε που έγραφε: «Ελευθερία ή Θάνατος» ο μπαρμπα Νικόλας ο Καραγιώργης με σταυρό επάνω που σήμερα δεν έχει. Θα 'πρεπε να 'μαι από σίδερο για να μην τους ακολουθήσω. Ούτε κόκκινες παντιέρες υπήρχαν ούτε σφυροδρέπανα. Απλά οι περισσότεροι Ελασίτες ήταν κομμουνιστές. Εγώ όμως δεν πήγα επειδή ήμουν κομμουνιστής, πήγα σαν παπάς. Έτσι το 'νιωσα. Πήγα να πολεμήσω τους κατακτητές. Πολύ περισσότερο δε, όταν ήμουν στα μετόπισθεν, είχα ανάμιξη με την Εθνική Αλληλεγγύη. Αυτό λοιπόν έγινε η αφορμή να βγω στο βουνό" (Ο παπα-Ανυπόμονος και η Εθνική Αντίσταση - Αποσπάσματα συνέντευξής του στο περιοδικό "Σημάδια" in Η Θεολογία Μεσοπέλαγα)
Αριστερά, ο 'Αρης Βελουχιώτης με τον Γεώργιο Σημίτη ( ;) και τον παπα-Ανυπόμονο στη Λαμία. Βλ. Ελληνικά Θέματα-Ελλάδα. Δεξιά, ο 'Αρης Βελουχιώτης και ο πατερ-Ανυπόμονος στη Λαμία μετα την επίσημη δοξολογία για την Απελευθέρωση. Βλ. Pathfinder.
Δεξιά, ο παπα-Ανυπόμονος. Αριστερά, ο παπα-Ανυπόμονος και ο Αμφικλειώτης Ι. Οικονόμου στην Αντίσταση. Φωτ. Γραφείο Εθνικής Αντίστασης Αμφικλείας και Περιχώρων. Βλ. Νέα Στερεάς και Πρότυπες Θεσσαλικές Εκδόσεις.
"Σημαία - λάβαρο του ΕΛΑΣ στην Κρήτη με σφραγίδα και υπογραφές του Διοικητή του 14ου Συντάγματος Στυλλιανού Σφακιωτάκη, του Διοικητή της 5ης Μεραρχίας Γρηγόρη Κοντεκάκη, του Επιτελάρχη Στέφανου Πρώιμου καθώς και του Ιερέα Δημήτρη Λαμψήκηνου (φημισμένος Μικρασιάτης πρωτοψάλτης, διορισμένος τιμητικά ως εφημέριος στο Θέρισο). Όλοι υπογράφουν στο παρακάτω κείμενο "Παναγία 1 Οκτωβρίου 1944. Η σημαία αυτή ανεπετάσθη επισήμως εις Θέρισο την 25 Σεπτεμβρίου 1944 παρά της Vης Μεραρχίας". Βλ. Πόντος και Αριστερά.
Στη μεγάλη φωτογραφία, η "Κυβέρνηση του βουνού". Απο αριστερά προς τα δεξιά: Κ. Γαβριηλίδης, Στ. Χατζήμπεης, Αγγ. Αγγελόπουλος, Εμμ. Μάντακας, Γεωργ. Σιάντος, Πετ. Κόκκαλης, Αλεξ. Σβώλος, Ευρ. Μπακιρτζής, Ηλ. Τσιριμώκος, Ν. Ασκούτσης. Αναμεσά τους ο Μητροπολίτης Κοζάνης Ιωακείμ.
" Ήταν τό φθινόπωρο τού 1943, όταν ξεπέζεψε μέ ασυνήθιστη σβελτάδα απ' τό άλογό του στήν πλατεία τού χωριού μου ένας ιερωμένος. Ήταν ο δεσπότης τής Κοζάνης, ο Ιωακείμ, πού άφησε τήν μητρόπολή του καί βγήκε αντάρτης μέ τίς δυνάμεις του ΕΛΑΣ (Ελληνικός Απελευθερωτικός Στρατός). Μπήκε στό καφενείο κι όλοι οι κάτοικοι τού χωριού, πού βρέθηκαν στήν πλατεία, έσπευσαν ν' ασπαστούν τό χέρι του. Φυσικά πρώτοι στή σειρά καί οι νέοι. Σάν τ' ασπάστηκα κι εγώ -δεκαεξάχρονος τότε- μέ χάϊδεψε τρυφερά στό κεφάλι καί μέ ρώτησε:
-Πώς πάνε τά αετόπουλα;
-Ποιά;
-Τά αετόπουλα. Τά παιδάκια τού χωριού. Οργανώθηκαν;
Δέν κατάλαβα τήν ερώτησή του, γιατί αγνοούσαμε ίσαμε τότε πώς καί τά μικρά παιδά, κάτω τών δεκαπέντε ετών, είχαν οργανωθή καί πρόσφεραν τίς υπηρεσίες τους στήν Αντίσταση. Από τόν Ιωακείμ μάθαμε πώς από τήν άνοιξη εκείνης τής χρονιάς στήν Θεσσαλία, ανάμεσα στίς τόσες αντιστασιακές οργανώσεις πού συγκροτήθηκαν, ήταν καί αυτή τών αετόπουλων. Εγώ καί τά άλλα παιδιά τής ηλικίας μου είμασταν οργανωμένοι στήν ΕΠΟΝ (Ενιαία Πανελλήνια Οργάνωση Νέων). Γρήγορα, μετά τήν παραίνεση τού Ιωακείμ, οργανώθηκαν καί οι πιτσιρίκοι τού χωριού μου.
Ο Ίωακείμ (Αποστολίδης) καταγόταν από τό Ορτάκιοϊ τής Βιθυνίας, εκλέχτηκε επίτιμος πρόεδρος τής Εθνικής Αλληλεγγύης καί ύστερα εθνοσύμβουλος τής ΠΕΕΑ (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης), τής "Κυβέρνησης τού Βουνού". Καθαιρέθηκε γιά τήν δράση του, αλλά επανήλθε στό αξίωμά του, όχι όμως στήν έδρα του, τό 1956(...)
Οι Κληρικοί μας στά χρόνια τής σκλαβιάς ίδρυσαν τήν Εθνική Απελευθερωτική Οργάνωση "Παγκληρική Ένωση", πού πολέμησε γιά τήν λευτεριά μας. Ιδρύθηκε σέ Συνέδριο τών Κληρικών στήν Σπερχειάδα Φθιώτιδας, τόν Ιούνιο τού 1943. Οργανώθηκαν σ' αυτήν, δίπλα στό ΕΑΜ, πάνω από 3.000 Κληρικοί. Υπολογίζεται πώς τό 75% τού εφημεριακού Κλήρου πήρε μέρος στόν αγώνα τής Εθνικής Αντίστασης.
Τήν άλλη χρονιά πραγματοποιήθηκε δεύτερη διάσκεψη τής "Παγκληρικής Ένωσης" στό Καρπενήσι. Τότε πήραν τήν απόφαση πώς ο Κλήρος θεωρεί τόν αγώνα τού ελληνικού λαού γιά τήν λευτεριά του ως δικό του αγώνα, γιατί γίνεται ενάντια στόν αντίχριστο Φασισμό. Ο παπάς πρέπει νά γίνη σύμβολο ενότητας στό χωριό, κήρυκας αγάπης καί πρωτοπόρος στό εθνικό ξεσήκωμα.
Σέ εκείνη τήν διάσκεψη ο Ηλίας Αντώνιος πρότεινε νά διατεθούν γιά τόν αγώνα τά πολύτιμα αντικείμενα τών ναών καί τών μοναστηριών, εκτός από τά κειμήλια. Επίσης, νά διατεθή τό 25% τών εσόδων τών εκκλησιών τής ελεύθερης Ελλάδας υπέρ τού απελευθερωτικού αγώνα" ("Ματωμένα Ράσα", άρθρο τού Ν. Α. Παπανικολάου, ιατρού, Ομοτίμου Καθηγητού Πανεπιστημίου στη σελίδα της Εκκλησιαστικής Παρέμβασης).
Από αριστερά: Κοζάνης Ιωακείμ, Ηλείας Αντώνιος και παπα-Στάθης Κτενάς (Πηγή: Λεύκωμα της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ αφιερωμένο στα 60χρονα του Κόμματος, Αθήνα 1978). Βλ. το ιστολόγιο Lefkada News... Λευκαδίτικα Νέα...
"Ο μακαριστός Μητροπολίτης Αντώνιος, κατά κόσμον Αντώνιος Πολίτης, γεννήθηκε στη Σύρο στις 15-6-1890. Αποφοίτησε από τη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και πέρασε από τις θέσεις του ιεροκήρυκα, του διακόνου και του πρεσβύτερου. Για τη συμμετοχή του στις επιχειρήσεις στο Μακεδονικό Μέτωπο, στον Ά Παγκόσμιο Πόλεμο και τη Μικρά Ασία ως Ιεροκήρυκας του Στρατού, τιμήθηκε με πλήθος μεταλλίων. Στις 24 Δεκεμβρίου του 1922 εξελέγη Μητροπολίτης Ηλείας και Ωλένης, επί "επαναστατικής" κυβέρνησης Ν. Πλαστήρα (...)
Πύργος, 25 Μαρτίου 1944: "Ο Δεσπότης έφυγε.." Αναμφισβήτητα, ο ρόλος του Μητροπολίτη Αντώνιου στα χρόνια της Κατοχής στάθηκε καταλυτικός για την εξέλιξη των πραγμάτων στην ευρύτερη περιοχή του Πύργου (...)
Στις 25 Μαρτίου του 1944, ο Μητροπολίτης Ηλείας Αντώνιος δημοσίευσε στην εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ Πύργου ένα κείμενο που αναφέρεται στην Επέτειο του 1821, ωστόσο το νόημα είναι επαναστατικό. Από την προηγούμενη ημέρα εκείνος είχε φθάσει με αμαξοστοιχία στην Αρχαία Ολυμπία και είχε ταχθεί στο πλευρό των ανταρτών. Ανήμερα της Εθνικής Επετείου φέρεται να παρακολούθησε παρέλαση του ΕΛΑΣ, μέλη του οποίου είχαν φθάσει από όλη την Πελοπόννησο για να τιμήσουν τον ιεράρχη.
Η φυγή του μητροπολίτη εξέπληξε τούς πάντες. Οι Γερμανοί, όταν συνειδητοποίησαν τί συνέβη, άρχισαν τις συλλήψεις ιερέων της Μητροπόλεως και ιεροδιδασκάλων (οι οποίοι αφέθηκαν ελεύθεροι με παρέμβαση του Καζάζη), διέταξαν δε το κλείσιμο της ΠΑΤΡΙΣ.
Στο μεταξύ, οι αντιστασιακές οργανώσεις ανακήρυξαν τον Αντώνιο, Αρχηγό του ΕΑΜ Πελοποννήσου. Ο δεσπότης περιόδευσε στην ορεινή Ολυμπία και Αρκαδία. Μίλησε σε δεκάδες χωριά και ο πύρινος λόγος του ξεσήκωνε. Ο Κ. Καραλής σημειώνει πως ο μητροπολίτης συναντήθηκε μεταξύ άλλων και με τον Άρη Βελουχιώτη, αρχηγό του ΕΛΑΣ, στη Γορτυνία. Στις 11-5-1944 στις Κορυσχάδες Ευρυτανίας θα συγκεντρωθούν οι αντιστασιακές δυνάμεις της χώρας σε ενός είδους εθνικό συμβούλιο. Ο Μητροπολίτης Αντώνιος θα είναι μεταξύ των επικεφαλής και θα εκπροσωπεί την Ηλεία και την Πελοπόννησο.
Ο Αντώνιος επέστρεψε στον Πύργο κατά την Απελευθέρωση. Η τύχη του, όμως, είχε ήδη αποφασισθεί. Όπως συνέβη και με το Μητροπολίτη Κοζάνης Ιωακείμ, του αφαιρέθηκε η Μητρόπολη και παρέμεινε στην Αθήνα, ιερουργώντας σε ναό στο Αιγάλεω" (Διονύσης Δ. Λιανος, ilisnews.gr).
"Στις 2 Νοεμβρίου 1944, μέσα σε μία πρωτόφαντη κοσμοπλημμύρα από δεκάδες χιλιάδες λαού, τελέστηκε επίσημη δοξολογία στον ιερό ναό της Αγίας Σοφίας για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τους Ναζί κατακτητές. Και στη συνέχεια, στην πλατεία της Αγιά-Σοφιάς, τιμήθηκε η μνήμη των θυμάτων της κατοχής και των νεκρών ηρώων του αντιχιτλερικού αγώνα. Ο μητροπολίτης Κοζάνης Ιωακείμ, ο «αντάρτης δεσπότης», ηγετική προσωπικότητα του ΕΑΜ και πνευματικός ηγέτης της Εθνικής Αντίστασης, ήταν ο κεντρικός ομιλητής στην εκδήλωση" (Σπύρος Κουζινόπουλος - Φάρος του Θερμαικού).
Ο παπά-Κουμπούρας. "Ο ιερέας του αρχηγείου του ΕΛΑΣ που βρίσκονταν πάντα κοντά στον Άρη Βελουχιώτη σε ανάπαυλα ή σε μάχη. Δυστυχώς λίγα μας είναι γνωστά για το πραγματικό του όνομα. Το 1944 ο παπά-Κουμπούρας έφυγε για την Αιτωλοακαρνανία για να κυρήξει εκεί στα χωριά την ανάγκη να σηκώσουν όπλα ενάντια στον κατακτητή. Εκεί ο Στυλιανός Χούτας, παρά την συνθήκη του Περτουλίου τον συλλαμβάνει και χωρίς προφανή λόγο τον εκτελεί" (ιστολόγιο Κόκκινος Φάκελλος).
"Ο Παπά-Βαλής έδρασε στις τάξεις του ΕΑΜ Αγρινίου (...) Πολλές φορές, ο Παπά-Βαλής επισκέπτονταν τις φυλακές με πρόσχημα την εξομολόγηση των κρατουμένων και τους έφερνε υλικά για να δραπετεύσουν ή μηνύματα απο το ΕΑΜ. Σε μια ορισμένη περίπτωση βοήθησε στην δραπέτευση ενός ηγετικού στελέχους του ΕΑΜ απο τις φυλακές Αγρινίου φέρνοντάς του ένα μικρό σιδεροπρίονο μέσα σε ένα γιαούρτι. Αργότερα όταν οι Ιταλοί διώκονταν απο τους Γερμανούς και ο ΕΛΑΣ είχε έρθει σε συνεννόηση μαζί τους για να τους φυγαδεύσει και να του δώσουν τα όπλα τους, ο Παπά- Βαλής έλυσε δραστικά το πρόβλημα τις μεταφοράς των όπλων απο την πόλη του Αγρινίου στις ανταρτομάδες του ΕΛΑΣ. Σκαρφίσθηκε να τα μεταφέρει με την κοινωτική νεκροφόρα, μέσα σε φέρετρα, μέχρι το νεκροταφείο έξω απο την πόλη" (από το μπλογκ Κόκκινος Φάκελος).
Ο παπα-Στάθης Κτενάς. "Ο Στάθης Κτενάς γεννήθηκε το 1898 στο χωριό Καρυά Λευκάδας. Κατάγονταν από αγροτική οικογένεια και ακολούθησε τον ιερατικό κλάδο. Όμως γρήγορα η αγάπη του για τους ανθρώπους και τη φτωχή αγροτιά της Λευκάδας θα τον αναδείξει σε ηγετική μορφή του αγροτικού κινήματος του νησιού μας. Έτσι, παράλληλα με τα ιερατικά του καθήκοντα θα βρεθεί το 1935 στην ηγεσία της Ένωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών Λευκάδας (Τ.Α.Ο.Λ. – Ταμείο Αμύνης Οινοπαραγωγών Λευκάδας) και επικεφαλής του ειρηνικού αγροτικού συλλαλητηρίου που κατάληξε, μετά από άνανδρη επίθεση των κυβερνητικών δυνάμεων, στο σκοτωμό δύο αγροτών διαδηλωτών, στον τραυματισμό 100 ατόμων και στη σύλληψη του παπα-Στάθη και άλλων πρωτοπόρων αγωνιστών του αγροτικού κινήματος σαν πρωταιτίων «αναρχικών επεισοδίων». Υπήρξε καθοδηγητής του ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο) και αντάρτης του ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός). Η πατρίδα του Λευκάδα τον τιμά εκλέγοντάς τον εθνοσύμβουλο της ΠΕΕΑ (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης) όπου συμμετείχε στις εργασίες της μαζί με τους Μητροπολίτες Κοζάνης Ιωακείμ και Ηλείας Αντώνιο. Παράλληλα οργανώνεται στο ΚΚΕ. Το 1945 φυλακίζεται και επί 12 χρόνια σέρνεται από κάτεργο σε κάτεργο. Οι κακουχίες, οι βασανισμοί, οι στερήσεις και ο χρόνος υποσκάπτουν την υγεία του και αποφυλακίζεται λόγω ανηκέστου βλάβης της υγείας του. Δύο χρόνια πριν η Μητρόπολη της Λευκάδας είχε προχωρήσει στον αποσχηματισμό και την καθαίρεσή του.Το 1967, οι στρατοκράτες της 21ης Απρίλη τον συλλαμβάνουν και ξαναβρίσκεται στα κολαστήρια της Γιούρας. Μετά από δύο χρόνια αφήνεται ελεύθερος από το Λακκί της Λέρου και ξαναγυρίζει στο χωριό του, στην Καρυά της Λευκάδας, το 1971. Εκεί συγκροτήθηκε με πρωτοβουλία του η πρώτη παράνομη οργάνωση του ΚΚΕ στη Λευκάδα" (από το ιστολόγιο Lefkada News... Λευκαδίτικα Νέα...).
Στην έξοδο των φυλακών Λευκάδας το 1935. Πρωτοπόροι αγωνιστές του αγροτικού κινήματος της Λευκάδας, που φυλακίστηκαν για τη συνεταιριστική τους δράση. Στο κέντρο ο παπα-Στάθης Κτενάς (από το ιστολόγιο Lefkada News... Λευκαδίτικα Νέα...).
Ο παπα-Στάθης στο Τιμητικό Προεδρείο στην εναρκτήρια πανηγυρική Συνεδρίαση του 10ου Συνεδρίου του ΚΚΕ, το πρώτο νόμιμο Συνέδριο έπειτα από 27 χρόνια παρανομίας (Μάης 1978). Ο παπα-Στάθης Κτενάς είναι καθισμένος πίσω από τον ομιλητή. Βλ. το ιστολόγιο Lefkada News... Λευκαδίτικα Νέα...).
Ο ιερέας Κυριάκος Ταμουρίδης. Η λεζάντα είναι από το βιβλίο "'Απ' τον Όλυμπο στο Γράμμο" του Λύσανδρου Ταμουρίδη. Βλ. Πόντος και Αριστερά.
Ρασοφόρες μονάδες των ΜΑΥ (Μονάδες Ασφαλείας Υπαίθρου, παραστρατιωτικά αντικομμουνιστικά τάγματα θανάτου) στην περιοχή Γρεβενών-Τρικάλων, την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου, τo 1948. Η φωτογραφία δημοσιεύτηκε στο βιβλίο-λεύκωμα της Μαρούλας Κλιάφα, με τίτλο "Θεσσαλία 1881-1981, Εκατό χρόνια ιστορία", εκδ. Κέδρος. Via XYZ Contagion.
Ο παπα-Γιώργης Χιωτάκης από τα Νομικιανά Σφακίων, ένα χωριό της Κρήτης που ήταν κέντρο αντίστασης στην Κατοχή. Ο ίδιος ήταν οργανωμένος στην ΕΠΟΝ. Μακρινός συγγενής του θρυλικού ήρωα της Κρητικής Επανάστασης Ιωάννη Δασκαλογιάννη, δηλώνει κομμουνιστής :"Η ιδιοκτησία και η κλοπή είναι ένα και το αυτό αδίκημα. Μπορεί να είσαι κηδεμόνας της γης, όχι όμως ιδιοκτήτης της. Η Ελλάδα είναι πολιτικά και οικονομικά διεφθαρμένη από τα διεθνή κεφάλαια και συμφέροντα. Τρέμω αυτούς που φορούν γραβάτα και τους σιχαίνομαι. Τα λαχεία και το χρηματιστήριο αυτοί τα κάνανε. Αυτοί που δουλώνουν σήμερα την κοινωνία έχουν ούλοι τρία διπλώματα πανεπιστημίου. Να πάνε τα διπλώματα όπου έχει αποχωρητήριο και να τα πετάξουν (...) Είμαι ένας Ταλιμπάνης της εκκλησίας, που τον θάνατο δεν τον έχω για τίποτις". Από το ιστολόγιο Ελληνικά και Ορθόδοξα. Φωτ. travelpaths.gr. (φωτογραφήθηκε με ένα παλιό εγγλέζικο τουφέκι).
Greece - The Hidden War, ντοκιμαντέρ της Jane Gabriel για το Channel 4 (παραγωγή της TVS, 1986). Ο παπα-Χολέβας στο 23.14.
Ο παπά-Ανυπόμονος μιλά για Άρη και ΕΑΜ (Αρχείο ΕΡΤ,1997).
Η συνέχεια της συνέντευξης του παπα-Ανυπόμονου στο περιοδικό «Σημάδια».
– Σε μια ανακοίνωση της Παγκληρικής Ένωσης Ελλάδας, πού ήταν προσκείμενη στο ΕΑΜ, γραφόταν ότι σκοπός του ΕΑΜ μετά το διώξιμο των Γερμανών ήταν «να θεμελιώσει την αυριανή Χριστιανική κοινωνία». Δε δείχνει ότι ο αγώνας γινόταν και για την πίστη;
– Κοίταξε να δεις, εγώ μαζί με τους άλλους παπάδες πήραμε μέρος στον ΕΛΑΣ εξαιτίας δύο κυρίως λόγων: γιατί σαν πρόκριτοι των χωριών που ποιμαίναμε, μπορούσαμε να βοηθήσουμε στη συγκέντρωση των πόρων για την οικονομική ενίσχυση του αγώνα. Ο δεύτερος λόγος ήταν ότι με τη συμμετοχή μας προβάλαμε το πρότυπο του παπά που αγωνίζεται για το λαό του. Και ήταν ανάγκη να προβληθεί επαρκώς ο παπάς. Διαμόρφωνε άλλωστε το ανάλογο κλίμα. Για παράδειγμα, ο Άρης, ο «σφαγέας», πήγαινε τακτικά στην Εκκλησία και θυμάμαι μια φορά στο χωριό Νέο Αργύριο της ορεινής Ευρυτανίας στις 17 Ιανουαρίου κοιμόμασταν με τον Άρη σε έναν αχυρώνα. Μου θύμισε λοιπόν τότε ότι την επομένη ήταν η γιορτή του και μου είπε: «Τι θα γίνει παππούλη, δε θα πάμε αύριο στην Εκκλησιά;». Και την επαύριο είδαν οι αντάρτες στην Εκκλησία τον Θανάση Κλάρα (Άρη Βελουχιώτη) πλάι σ' έναν παπά.
– Μιλήστε μας λίγο περισσότερο για τον Άρη.
– Ο Άρης ήταν κομμουνιστής αλλά ήταν Έλληνας κομμουνιστής και για να μην αυθαιρετώ θα σας πω ένα παράδειγμα. Όταν στο βουνό είχαν έρθει αντιπροσωπείες ξένων (Αμερικάνων, Εγγλέζων κ.λπ.) κι ήρθαν κι οι Ρώσοι, του λέω: «Τώρα που 'ρθαν κι οι Ρώσοι, θα περάσουμε καλά». Moυ χτυπάει, λοιπόν, την πλάτη και μου λέει: «Όλοι αυτοί παππούλη ήρθαν να παίξουν μπιλιάρδο στην πλάτη μας. Όλα τα γουρούνια μια μούρη έχουνε». Τα 'βλεπε ελληνικά τα πράγματα. Ο Άρης είναι σήμερα σημείο αντιλεγόμενο. Έχω πει για τον Άρη στις εφημερίδες. Εγώ λέω ό,τι βλέπω. Ο Άρης ήταν ηγέτης και οι ηγέτες γεννιώνται, δεν γίνονται. Ήταν φτιαγμένος να ηγείται. Ήταν αυτός που δημιούργησε το γαλαξία του ελληνικού στερεώματος που λέγεται ΕΛΑΣ. Δεν τον φτιάξαν αυτόν ούτε οι κεντρικές ούτε οι ολομέλειες· αυτός ήταν ο ένας ο οποίος βγήκε μπροστά ταγός κι ακολούθησαν οι άλλοι μετά. Ο ένας ο οποίος ήξερε να αξιοποιεί την προσφορά των πολλών. Πολλοί υπάρχουν παντού και πάντοτε, ο ένας λείπει κι αυτός ήταν ο Ένας. Εγώ έτσι τον είδα Από τότε που πήγα, μέχρι τη Βάρκιζα, πολέμησα με τον Άρη. Ο Άρης έγινε για το λαό παραμύθι και τραγούδι κι ό,τι κάνει ο λαός παραμύθι και τραγούδι δε χαλάει με τίποτα. Μπορεί να 'ταν και ψέματα. Πάντως κατάφερε να γίνει παραμύθι και τραγούδι.
– Πώς οραματιζόταν το μέλλον της Ελλάδας και πώς αντιμετώπιζε την Εκκλησία;
– Απ' αυτά που σας προανέφερα για τη στάση του στους ξένους, κατανοεί κανείς τι οραματιζόταν για την Ελλάδα. Ήθελε τους Έλληνες αφέντες αφέντες στον τόπο τους. Ήταν κομμουνιστής, αλλά Έλληνας κομμουνιστής.
Όσο για το πώς αντιμετώπιζε την Εκκλησία: ήταν από οικογένεια θεοσεβούμενη. Ο ίδιος έτρεφε μεγάλο σεβασμό στην Εκκλησία και τους ανθρώπους της. Όταν περνούσαμε από Εκκλησία έκανε το σταυρό του. Κατέβαινε απ' τ' άλογο όταν βλέπαμε η παπά ή δεσπότη και του φίλαγε το χέρι. Σας ανέφερα, επίσης, για το περιστατικό στο χωριό Νέο Αργύριο. Ήξερε πάντως να διακρίνει τον καλό από τον κακό άνθρωπο. Κάποτε που περνούσαμε μπροστά από ένα δεσπότη, δεν κατέβηκε να πάρει ευχή. Όταν αργότερα τον ρώτησα γιατί, μου είπε: «Παππούλη ξέχασες; Αυτός ο άνθρωπος δεν ήταν που κατέδωσε τον ηγούμενο του Προφήτη Ηλία και τον εκτέλεσαν οι Γερμανοί;». Είναι αλήθεια ότι δεν είχε μυστηριακή ζωή, ίσως επηρεασμένος από τα διαβάσματά του, ποτέ όμως δεν είπε άσχημο λόγο για την Εκκλησία και σεβόταν την Παράδοση (Βγάζοντας το λεύκωμα του αγώνα από τη βιβλιοθήκη του, ο γέροντας μάς έδειξε μια φωτογραφία του Άρη και είπε:) Τον βλέπεις αυτό το σταυρό που φοράει; Του τον είχα δώσει εγώ και από τότε δεν τον αποχωριζόταν ποτέ.
σχόλια